Ναγκόρνο Καραμπάχ: Εθνοκάθαρση εν μέσω γενικής σιωπής

Στον κόσμο μας ποιοι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να λογίζονται ως άνθρωποι; Ποιες ζωές μετράνε και ποιες όχι; Ποια εγκλήματα εξοργίζουν τη «διεθνή κοινότητα» και ποια την αφήνουν αδιάφορη; Ποιες παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου κινητοποιούν τις Μεγάλες Δυνάμεις και ποιες αντιμετωπίζονται με απάθεια; Ποιες είναι οι δικτατορίες που αντιμετωπίζονται με κυρώσεις και ποιες με επικερδή συμβόλαια εμπορικής συνεργασίας; Ποιοι είναι οι «κακοί» δικτάτορες και ποιοι οι «καλοί»;

Τα ενοχλητικά αυτά ερωτήματα επανέρχονται στο προσκήνιο μετά τα τελευταία γεγονότα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Στις 19 Σεπτέμβρη η επίθεση του Αζερμπαϊτζάν οδήγησε τους Αρμένιους της λεγόμενης «Δημοκρατίας του Αρτσάχ» (Ναγκόρνο Καραμπάχ) στη συνθηκολόγηση, την παράδοση των όπλων τους και την αυτοδιάλυση του «κράτους» τους. Με τη συνθηκολόγηση ξεκίνησε ένα τεράστιο κύμα φυγής των Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ προς τη (μητέρα πατρίδα) Δημοκρατία της Αρμενίας. Οι πρόσφυγες έχουν ξεπεράσει τις 100.000, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι μέσα στις επόμενες μέρες θα έχει εγκαταλείψει το Ναγκόρνο Καραμπάχ το σύνολο του υφιστάμενου πληθυσμού του, δίνοντας τέλος στην αρμενική παρουσία στην περιοχή, η οποία μετράει δύο χιλιάδες χρόνια.

Το ιστορικό

Η σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ αποτελεί μια από τις πιο μακροχρόνιες και περίπλοκες διενέξεις της διεθνούς διπλωματίας. Οι απαρχές της τοποθετούνται στα 1988 όταν κατέρρεε η σοβιετική πολυεθνική αυτοκρατορία και εκρήγνονταν οι συμπιεσμένοι μέχρι τότε εθνικισμοί. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν ένας θύλακας μέσα στο Αζερμπαϊτζάν, με τη μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού του να είναι Αρμένιοι. Οι Αρμένιοι ζητάνε την ένωσή τους με τη γειτονική Αρμενία, αρχίζουν οι συγκρούσεις και μετά εκτυλίσσεται το γνωστό σενάριο που είδαμε και στην πρώην Γιουγκοσλαβία: πόλεμος, σφαγές, προσφυγιά. Το 1994 οι εχθροπραξίες λήγουν με νίκη των Αρμενίων. Η διεθνής κοινότητα δεν αναγνωρίζει όμως τον αρμενικό έλεγχο ούτε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ούτε στο διάδρομο που το συνδέει με την Αρμενία. Η διένεξη μένει ανοιχτή έκτοτε.

Τον Σεπτέμβριο του 2020 οι Αζέροι παίρνουν τη ρεβάνς με μια επιτυχημένη στρατιωτική επιχείρηση που καταλαμβάνει σημαντικά εδάφη και αποκόπτει το Ναγκόρνο Καραμπάχ από την Αρμενία. Από τον Δεκέμβριο του 2022 το Αζερμπαϊτζάν επιβάλλει αποκλεισμό στο Ναγκόρνο Καραμπάχ που οδηγεί τον πληθυσμό του στον υποσιτισμό και την εξαθλίωση.

Η εθνοκάθαρση

Στην Ελλάδα έχουμε την αυθόρμητη τάση να υποστηρίζουμε τους (χριστιανούς) Αρμένιους έναντι των (τουρκογενών) Αζέρων. Βεβαίως σε μια άγρια εθνικιστική σύγκρουση, κανείς δεν μπορεί να διεκδικήσει την απόλυτη αθωότητα -και οι δύο πλευρές έχουν κατηγορηθεί βάσιμα για εγκλήματα πολέμου. Επίσης, το γεωπολιτικό παίγνιο είναι περίπλοκο. Το σιιτικό ισλαμιστικό Ιράν υποστηρίζει τη χριστιανική Αρμενία γιατί το (σιιτικό) Αζερμπαϊτζάν είναι ο προαιώνιος εχθρός του.

Απολύτως αθώοι μπορεί να μην υπάρχουν λοιπόν, αλλά υπάρχουν εγκλήματα για τα οποία δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Αυτό που συμβαίνει στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και έχει όνομα: εθνοκάθαρση. Μάλιστα είναι εθνοκάθαρση σε μια από τις πιο ακραίες μορφές της γιατί η εθνοτική ομάδα που εγκαταλείπει τις εστίες της ταυτίζεται με το σύνολο του υφιστάμενου πληθυσμού -η αζέρικη μειονότητα είχε πάρει το δρόμο της προσφυγιάς τη δεκαετία του ‘90.

Η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν υποτίθεται ότι έχει δώσει στους Αρμενίους την… επιλογή να «επανενταχθούν» στο αζέρικο κράτος ή να φύγουν για την Αρμενία. Καταλαβαίνουμε όλοι-ες τι είδους «επιλογή» είναι αυτή με δεδομένο το ιστορικό των σφαγών στην περιοχή και τον απάνθρωπο αποκλεισμό των προηγούμενων μηνών. Ποιος να εμπιστευτεί το καθεστώς Αλίγιεφ του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο η έκθεση του State Department κατηγορεί για σημαίνουσες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως «παράνομη ή αυθαίρετη θανάτωση, βασανιστήρια και σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία από μέλη των δυνάμεων ασφαλείας»; Αλλά και να είχε αμφιβολία κανείς, το γεγονός ότι φεύγει το σύνολο των Αρμενίων δείχνει τη βεβαιότητά τους για το τι θα υποστούν αν μείνουν. Το φάντασμα της Γενοκτονίας πλανιέται πάνω από το Ναγκόρνο Καραμπάχ…

Η υποκρισία

Η εθνοκάθαρση είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και η διεθνής κοινότητα όφειλε να το αποτρέψει. Όφειλε… αλλά δεν το έπραξε. Ούτε η Ρωσία (που δεσμευόταν από τη συνθήκη κατάπαυσης του πυρός το 2020) αλλά ούτε η Δύση κινήθηκαν για να προστατεύσουν τον αρμενικό πληθυσμό. Με την αδράνεια τους επέτρεψαν στον (οπλισμένο από την Τουρκία και το Ισραήλ) δικτάτορα Αλίγιεφ να «επιλύσει» τη διένεξη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ με βάση τον συσχετισμό ισχύος και όχι με βάση το διεθνές δίκαιο.

O Αλίγιεφ είναι πάμπλουτος από το αέριο και η γεωπολιτική θέση της χώρας του (όπως άλλωστε και της προστάτιδας της Τουρκίας) έχει αναβαθμιστεί με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ούτε η Ρωσία ούτε η Δύση είναι διατεθειμένες να θυσιάσουν τη σχέση τους με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία για χάρη του αρμενικού πληθυσμού. Γι’ αυτό η εκτυλισσόμενη εθνοκάθαρση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ περιβάλλεται από την απόλυτη σιωπή της «διεθνούς κοινότητας». Οι ίδιοι ακριβώς παγκόσμιοι ηγέτες που βγάζουν φιλιππικούς για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές αξίες, κάνουν ότι δεν βλέπουν το εκτυλισσόμενο έγκλημα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Η υποκρισία και ο κυνισμός στις απεχθέστερες εκφράσεις τους.