Ο αλγόριθμος της καλοσύνης

Διαβάζοντας την πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες (UCLA) για το “παράδοξο της ευεξίας”, θυμήθηκα εκείνη τη ρετρό διαφήμιση “εσείς πόσα πορτοκάλια φάγατε σήμερα;” και αναρωτήθηκα πώς, ύστερα από τόσα χρόνια, ψάχνουμε ακόμα απλούς και αποτελεσματικούς τρόπους για να προσέχουμε τον εαυτό μας και να νιώθουμε καλά. Μόνο που τώρα ο αλγόριθμος φαίνεται να έχει αλλάξει.

Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες μελέτες με τυχαία κατανομή συμμετεχόντων που εστιάζει στη σχέση μεταξύ καλοσύνης και ψυχικής υγείας, δημοσιευμένη στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Emotion. Σχεδόν χίλιοι ενήλικες από τις HΠΑ με μέση ηλικία τα 31 χρόνια χωρίστηκαν σε δύο ομάδες (συν την ομάδα ελέγχου). Στα μέλη της πρώτης ομάδας ζητήθηκε να κάνουν σε εβδομαδιαία βάση τρεις μικρές, απτές πράξεις καλοσύνης προς τους άλλους, όπως την αποστολή ενός μηνύματος ή ένα τηλεφώνημα σε έναν φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας για να δουν αν είναι καλά. Στα μέλη της δεύτερης ομάδας ζητήθηκε να κάνουν σε εβδομαδιαία βάση κάτι έξω από τα συνηθισμένα για τον εαυτό τους, κάτι που απαιτεί λίγη επιπλέον προσπάθεια, όπως για παράδειγμα να απολαύσουν μια ημερήσια εκδρομή στο αγαπημένο τους μέρος, ή να κεράσουν τον εαυτό τους ένα αγαπημένο γεύμα, ή ακόμα και να κάνουν ένα διάλειμμα πέντε λεπτών όταν αισθανθούν αγχωμένοι.

Όσοι ανήκαν στην πρώτη ομάδα –δηλαδή όσοι κάθε εβδομάδα έκαναν τρεις καλές πράξεις για τους άλλους– παρουσίασαν σημαντική μείωση σε κατάθλιψη, άγχος και μοναξιά στο τέλος της δεύτερης εβδομάδας. Από την άλλη, όσοι κάθε εβδομάδα έκαναν τρία “δωράκια” αυτοφροντίδας στον εαυτό τους, παρά τις στιγμιαίες εξάρσεις ευχαρίστησης, παρουσίασαν χειρότερα αποτελέσματα στους ίδιους δείκτες – και μάλιστα οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αυτή η εσωστρεφής ενέργεια οδήγησε σε περισσότερες κρίσεις άγχους και καταθλιπτικά συμπτώματα.

Πώς εξηγείται αυτό το παράδοξο; Πιθανόν, υποστηρίζουν οι επιστήμονες, η διαρκής ενασχόληση με το εγώ μας να μας εγκλωβίζει σε μεγαλύτερη αυτοεπιτήρηση και σε μια ελαφρώς τοξική μορφή ενδοσκόπησης. Είναι σαν να επιλέγουμε να τρέφουμε τον εαυτό μας μόνο με λιχουδιές αυτοϊκανοποίησης, την ίδια στιγμή που η βιολογικά προγραμματισμένη πείνα μας για ουσιαστική ανθρώπινη σύνδεση μένει μπλοκαρισμένη.

Πράγματι, όπως αναφέρει η έρευνα, οι συμμετέχοντες που έκαναν τρεις απλές πράξεις καλοσύνης προς τους άλλους δήλωσαν πως ένιωθαν πιο συνδεδεμένοι κοινωνικά, ενώ εκείνοι που είχαν εστιάσει σε πράξεις αυτοφροντίδας είχαν απολαύσει περισσότερο τα “δωράκια” που έκαναν για τον εαυτό τους. Κατά μία έννοια, ο ναρκισσιστικός τρόπος φαίνεται να βολεύει πρόσκαιρα και να μοιάζει πιο απολαυστικός. Είναι πιο εύκολο να προσφέρω μια λιχουδιά στον εαυτό μου παρά να διαθέσω χρόνο και ενέργεια για κάποιον άλλο. Κι όμως, τα δεδομένα δείχνουν ότι αυτό οδηγεί πιο συχνά σε κρίση αυτοαναφορικότητας. Στη μεγάλη εικόνα, τρεις πράξεις καλοσύνης προς τους άλλους την εβδομάδα φαίνεται να αποτελούν ισχυρότερο αντίδοτο στη θλίψη, στο άγχος και στην αποξένωση.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως είναι κακό να προσέχουμε τον εαυτό μας. Προφανώς και χρειαζόμαστε διαλείμματα ξεκούρασης, τακτική άσκηση, επαρκή ύπνο και ποιοτικό χρόνο μόνο για εμάς. Η διαφορά ίσως έγκειται στον βαθμό ενσυνείδησης και στον χαρακτήρα της δραστηριότητας. Είναι άλλο να τρώω ανθυγιεινά για να νιώσω καλύτερα τη δεδομένη στιγμή και κάτι άλλο να μαθαίνω πώς να φροντίζω ουσιαστικά τη σωματική και ψυχική μου υγεία.

Και κάπως έτσι, τώρα που η Meta ρίχνει και αυτή την αυλαία της επαλήθευσης γεγονότων (fact-checking), σκέφτομαι ότι το μοναδικό ίσως “γεγονός” που αξίζει να εμπιστευτούμε είναι αυτό που μας λέει να φερόμαστε στους γύρω μας με λίγη περισσότερη καλοσύνη, λίγο πιο συχνά. Μεταξύ της πρόσκαιρης ευφορίας των εύκολων κερασμάτων στον εαυτό μας και μιας πράξης ανθρώπινης σύνδεσης, το δεύτερο μοιάζει να είναι πιο αληθινό.