Ο Ερντογάν, η Daesh και η Ευρώπη των ευθυνών

* Της Ειρήνης Χριστοδουλάκη

Όλοι μιλούν για την άνοδο του «Χαλιφάτου», ενώ αρκετοί αναφέρονται στις ευθύνες που φέρει η Τουρκία. Ωστόσο, ελάχιστοι έως ανύπαρκτοι είναι εκείνοι που στρέφουν την κριτική τους στις ευρωπαϊκές χώρες και κυρίως τη Γερμανία και τη Γαλλία ως τους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πριν δούμε το σήμερα, ας θυμηθούμε το χθες: Γαλλία, Οκτώβριος και Νοέμβριος 2005. Η χώρα συγκλονίζεται από μια σειρά εξεγέρσεων στις οποίες μετέχουν Γάλλοι πολίτες, παιδιά μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς από τις πρώην γαλλικές αποικίες. Η μεγαλύτερη μερίδα των συμμετεχόντων στις εξεγέρσεις δέκα χρόνια πριν ήταν νέοι οι οποίοι διαμαρτύρονταν για τα ποσοστά ανεργίας, την κακή ποιότητα διαβίωσης -ιδίως στα πιο υποβαθμισμένα προάστια του Παρισιού-, καθώς και για την ανάγκη αναμόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτή ήταν η εικόνα στη Γαλλία δέκα χρόνια πριν. Παράλληλα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι  25 τότε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζούσαν στη φούσκα του «ευρωπαϊκού ονείρου», της ανάπτυξης, κοινωνικοοικονομικής ευημερίας, ενώ λίγες μέρες πριν από τα πρώτα επεισόδια στη Γαλλία, στα μέσα του Σεπτεμβρίου του 2005, η Angela Merkel αναδείχθηκε για πρώτη φορά Καγκελάριος στη Γερμανία. Λίγα χρόνια μετά, το 2008, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση αρχίζει να πλήττει την ευημερία των κρατών της ευρωζώνης και λοιπών κρατών μελών της Ε.Ε.

Σήμερα, ολόκληρη η ευρωζώνη μαστίζεται από ανεργία και υψηλά ποσοστά ανέχειας εξαιτίας της πολιτικής λιτότητας, στην οποία εμμένει η οικονομική ηγεσία της Ε.Ε. Η επιμονή της Γερμανίας σε ένα μη βιώσιμο «Δημοσιονομικό Σύμφωνο Σταθερότητας», σε πολιτικές που οδηγούν τους λαούς της Ευρώπης στην φτώχεια και όχι στην ευημερία, είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ακόμα πιο γόνιμου εδάφους για την ανάπτυξη και τη δράση των τζιχαντιστών, τόσο στη Γαλλία όσο και στην ευρωπαϊκή ήπειρο γενικότερα.

Η Γερμανία  επιβεβαιώνει για ακόμα μια φορά αυτό που δήλωσε ο πρώτος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Λόρδος Hastings Ismay ο οποίος ερωτηθείς ποιος ήταν ο ρόλος του ΝΑΤΟ είχε δηλώσει πως «το ΝΑΤΟ έχει δημιουργηθεί για να κρατήσει τους Ρώσους έξω, τους Αμερικανούς μέσα και τους Γερμανούς κάτω». Το ευρώ δημιουργήθηκε ως προσπάθεια ελέγχου της Γερμανίας και η Γερμανία το υιοθέτησε ως αντάλλαγμα για την επανένωσή της το 1990. Τα τελευταία χρόνια εκμεταλλευόμενη την οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη ευρωζώνη, προωθεί πολιτικές οι οποίες ευνοούν τα οικονομικά συμφέροντά της, ξεχνώντας τους πολίτες της Ένωσης.

Με μια γρήγορη ματιά στα προφίλ των δραστών των χτυπημάτων της 13ης Νοεμβρίου θα δούμε πως πρόκειται για νέους ανθρώπους, που προέρχονται από αραβικά προάστια του Παρισιού, όπου τα ποσοστά ανεργίας είναι αρκετά υψηλά. Το 2005 η Daesh δεν υπήρχε υπό τη μορφή που υπάρχει σήμερα.

Η Al Qaeda ήθελε περισσότερο να στρέψει τον κόσμο κατά της ιδεολογίας και κατά του προτύπου ζωής που προέβαλε η Δύση και όχι τόσο να δημιουργήσει ένα κράτος. Σήμερα η Daesh θέλει εξουσία και τον τρόπο να επηρεάσει τον κόσμο τον έχει. Η χρήση του Ισλάμ ως μέσο πολιτικής σε συνδυασμό με το γεγονός πως έχει χρήματα και άρα μπορεί να προσφέρει «ανταλλάγματα» σε Μουσουλμάνους που διαβιούν στην φτωχή Ευρώπη, ώστε να εκπληρώσουν τους στόχους του «Χαλιφάτου», είναι αυτό που πρέπει να μας προβληματίσει για την ποιότητα των πολιτικών, τόσο της ΕΕ όσο και των κρατών μελών, καθότι οι 28 δεν είναι άμοιροι ευθυνών για την παρούσα κατάσταση.

Οι ευθύνες όμως της Ευρώπης για το χτύπημα στη Γαλλία δεν σταματούν εκεί. Οι ευθύνες της εκτείνονται και στην στάση που τήρησαν, ιδίως τα τελευταία δύο χρόνια, απέναντι στην πολιτική που ακολούθησε η Τουρκία αναφορικά με την Daesh, πολιτική η οποία ουσιαστικά εξέθρεψε και ισχυροποίησε την παρουσία της Daesh. Η Ε.Ε. βυθισμένη στην οικονομική ύφεση έθεσε ως πρώτη προτεραιότητα τις διαπραγματεύσεις για την οικονομική διάσωση των χωρών της ευρωζώνης και έκανε τα «στραβά μάτια» στις πολιτικές που ακολούθησαν τα υποψήφια κράτη μέλη της αναφορικά με τις σχέσεις καλής γειτνίασης.

Η Ε.Ε. επέτρεψε στην Τουρκία να συνεχίσει την πολιτική της στήριξης προς την Daesh. Μια πολιτική την οποία έχει επιλέξει η Τουρκία αρκετά χρόνια τώρα για μια σειρά από λόγους, με τους κυριότερους να σχετίζονται με το κουρδικό ζήτημα και την πτώση του Assad στη Συρία. Η Daesh για την Τουρκία αποτελεί τη δύναμη εκείνη που μπορεί να αποτρέψει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως η Daesh ενισχύθηκε και εξοπλίστηκε, όπως έγινε φανερό τον Ιανουάριο του 2014 και από την Τουρκία καθότι η Τουρκία, έχοντας στο μυαλό της την ιδέα του οθωμανικού παρελθόντος της χώρας έκανε – και κάνει – τα πάντα για να πέσει το καθεστώς Assad στη Συρία. Για την Τουρκία του Recep Tayyip Erdoğan η Daesh ήταν ένας τρόπος για να ασκήσει επιρροή στις εξελίξεις στη Συρία. 

Το χτύπημα στη Γαλλία είναι απότοκο και της αποτυχίας των κυβερνήσεων της Ε.Ε. να αφουγκραστούν τους πολίτες τους και θα έπρεπε να θέσει ερωτηματικά αναφορικά με το τι είδους Ευρώπη θέλουμε. Δυστυχώς, στην Ελλάδα, όποιο και να είναι το πολιτικό μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν υπάρχει πολιτική ηγεσία που να μπορεί να διαχειριστεί σωστά τη θέση της χώρας μας στην ΕΕ.

*Η Ειρήνη Χριστοδουλάκη είναι Ερευνήτρια στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (www.kans.gr)