Ο συνήγορος των πτωχών. Μια πρόταση για τους ανθρώπους που ζητούν προστασία

17 Οκτωβρίου: Παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη της φτώχειας

Η «φτώχεια» προσεγγίζεται ως μία κατάσταση αποστέρησης αγαθών και υπηρεσιών και προσδιορίζεται είτε ως απόλυτη φτώχεια (αδυναμία κάλυψης βασικών αναγκών, όπως διατροφή, στέγαση, ρουχισμός, συνθήκες υγιεινής), είτε ως σχετική φτώχεια (εισοδηματική ανισότητα).

Πάνω από ένας στους τρεις βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας η κοινωνικό αποκλεισμό σύμφωνα με την ελληνική στατιστική Αρχή.

Όπως προκύπτει από την έρευνα εισοδήματος και συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών 2015 που αφορά τα εισοδήματα του 2014, το 35,7% του πληθυσμού βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχιας και κοινωνικού αποκλεισμού όταν την προηγούμενη χρονιά το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 36%. Περισσότερα από 450 χιλιάδες ελληνόπουλα εκτιμάται ότι ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ σχεδόν οι μισοί μαθητές που φοιτούν σε σχολεία, ιδιαίτερα των ευπαθών περιοχών, αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια. Η οικονομική κρίση, που έπληξε ανεπανόρθωτα τις περισσότερες οικογένειες, τα ληξιπρόθεσμα και καθυστερούμενα τραπεζικά δάνεια, καθώς και τα δυσθεώρητα ποσοστά ανεργίας. Δεν είναι της παρούσης να αποδώσει τα αίτια και τις συνέπειες του σημαντικού αυτού φαινομένου. Είναι γεγονός ότι υπάρχουν διάφοροι φορείς, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, οι Δικηγορικοί Σύλλογοι που παρέχουν νομική και άλλη υποστήριξη στους ανθρώπους που βρίσκονται σε δύσκολη κατάσταση. Σύμφωνα με το νόμο 3226/2004 οι πολίτες χαμηλού εισοδήματος δικαιούνται την παροχή δωρεάν νομικής βοήθειας σε υποθέσεις α) Ποινικές Β) Αστικού και εμπορικού χαρακτήρα. Τη νομική βοήθεια δικαιούνται τόσο οι Έλληνες πολίτες, οι πολίτες της ΕΕ, όσο και οι πολίτες τρίτου κράτους, εφόσον έχουν, νομίμως, κατοικία ή συνήθη διαμονή στην Ελλάδα. Ο συνήγορος του πολίτη έχει εκδώσει «Οδηγό δικαιωμάτων και παροχών για ευάλωτες ομάδες».

Όμως δεν μπορεί να υποστηρίξει κανείς, ότι και σ’ αυτόν τον Τομέα τα πράγματα είναι ρόδινα κάθε άλλο μάλιστα. Οι λιγοστές, υποστελεχωμένες και χωρίς δικτύωση μεταξύ τους υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας  στην Ελλάδα βρίσκονται παγίως αντιμέτωπες με χρονοβόρες και ανεπαρκείς θεσμικές διαδικασίες. Η ανάγκη για δωρεάν νομική βοήθεια αποτελεί μία πραγματικότητα για χιλιάδες πολίτες σε όλη τη χώρα. Μία πραγματικότητα που γιγαντώθηκε τα χρόνια της κρίσης καθώς τείνει να μετατραπεί τελικά στο ίδιο το μέσο πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Κανείς δεν εμποδίζεται τυπικά στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη, όμως τα υψηλά παράβολα, οι δικηγορικές αμοιβές, η ατελείωτη καθυστέρηση μέσω των αναβολών, τα δικαστικά έξοδα καθιστούν  πλέον αδύνατη την προσφυγή στην δικαιοσύνη όλων των αδυνάτων.

Προτείνεται η δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής με τον τίτλο «Συνήγορος των Πτωχών» ώστε να υπάρχει ένας κεντρικός ενιαίος ανεξάρτητος φορέας νομικής υποστήριξης και προστασίας των πτωχών, που να  υποστηρίζει καθοδηγεί και συντονίζει ενιαία, αυτό το σημαντικό έργο κοινωνικής πρόνοιας έξω από τις σημερινές συνταγμένες και μονολιθικές δημόσιες δομές που είναι σχεδόν  απρόσιτες. 

Να δημιουργηθεί ένας υποστηρικτικός μηχανισμός, που να συμβουλεύει, καθοδηγήσει και υποστηρίξει τον αδύνατο, μέσα από τετραψήφιο τηλέφωνο και το διαδίκτυο.

Σήμερα με το πρόβλημα των υπερχρεωμένων δανείων τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα ,κινδυνεύουν κάποιοι να βρεθούν στο δρόμο χωρίς νομική υποστήριξη. Ο συνήγορος θα μπορούσε ν’ αναλάβει μέσω των συνεργατών του την δωρεάν διαμεσολάβηση για τα «κόκκινα δάνεια» με τις Τράπεζες κι έτσι να γλυτώσουμε την δικαστική εμπλοκή σε πρώτη άμεση φάση. 

Η χρηματοδότηση του θεσμού θα μπορούσε να προέλθει μέσα από Τραπεζικό σύστημα και ιδίως από την επιβολή στις Τράπεζες ενός ποσοστού από την τοκοφορία τους τα εξοφλούμενα δάνεια, ενδεχομένως θα μπορούσαν να αντληθούν χρήματα από τα Ευρωπαϊκά Όργανα.

Σε κάθε νομό θα ήταν σημαντικό να δημιουργηθούν Γραφεία Ενημέρωσης, κάτι αντίστοιχο με ΚΕΠ κάτω από τον «Συνήγορο των Πτωχών».

Μέσα από τα όποια θα παρέχεται όλη εκείνη η αναγκαία υποστήριξη επί τόπου. Στην στελέχωση τους με νομικούς και λογιστές θα μπορούσε να συνεισφέρει και η Τοπική Αυτοδιοίκηση , Η κυβέρνηση ήδη έχει ονομάσει τον νέο θεσμό «ΚΕΠ των φτωχών» και έργο τους θα είναι η εξυπηρέτηση των πολιτών για ζητήματα κοινωνικής αλληλεγγύης. Το έργο πρέπει να προχωρήσει τώρα.

Η πρόταση είναι προφανώς ατελής και επιδέχεται βελτιώσεων.

Δεν ομιλώ για την δημιουργία μιας καινούργιας δημόσιας Υπηρεσίας ,μιλώ για έναν ευέλικτο μηχανισμό με πρότυπο και βάση τα ΚΕΠ ,όπου με συνταγμένες διαδικασίες θα μπορούσαν εθελοντές με τα αντίστοιχα προσόντα, αλλά κεντρική καθοδήγηση να απαλύνουν τον ανθρώπινο πόνο. Ο Ρουσσώ υπήρξε συνήγορος των φτωχών και παρέμεινε κι ο ίδιος φτωχός για όλη του τη ζωή. Εκτός από την καθημερινή κουβέντα χωρίς λύσεις, εδώ προτείνεται μια άμεση παρέμβαση, ίσως επιτέλους οι αρμόδιοι ν’ αφήσουν την  αντιπαλότητα για ένα θέμα που ενώνει τους πάντες. Συγχωρέστε με δεν είμαι ούτε ειδικός ούτε αρμόδιος ,απλώς καταθέτω με σεβασμό στο πρόβλημα, την άποψη μου.

Σημειώνεται ότι στα Επτάνησα και μάλιστα στην Κέρκυρα, ο θεσμός3 αυτός λειτούργησε τον 19 αιώνα άψογα με πολύ καλά αποτελέσματα.

*Ο Αντώνης Αργυρός είναι δικηγόρος και νομικός Σύμβουλος του Πανεπιστημίου Αθηνών.