Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες

Στην αρχαία Ελλάδα σε διάρκεια 1.169 χρόνων διεξήχθησαν 293 Ολυμπιάδες. Η πρώτη καταγεγραμμένη Ολυμπιάδα τοποθετείται το 776 π.Χ. και διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια, προς τα τέλη του Ιουλίου.

Οι αρχαίοι Έλληνες μετρούσαν το χρόνο με τις Ολυμπιάδες, και γι αυτό φρόντιζαν η έναρξη των αγώνων να γίνεται με την πλήρη συμπλήρωση των τεσσάρων ετών.

Αρχικά οι αγώνες διαρκούσαν μία ημέρα, διεξάγονταν μόνο ένα άθλημα, το στάδιο, που ήταν αγώνισμα δρόμου, περίπου 200 μέτρων. Σιγά σιγά, όμως, προστέθηκαν νέα αθλήματα στο πρόγραμμα της ημέρας αυτής.

Το 680 π.Χ. στην 25η Ολυμπιάδα προστέθηκε άλλη μία ημέρα στην διοργάνωση, μετά την προσθήκη και άλλων αγωνισμάτων, και το 632 π.Χ. προστέθηκε και τρίτη ημέρα. Έτσι από το 472 π.Χ. στην 77η Ολυμπιάδα οι αγώνες διαρκούσαν πέντε ημέρες.

Οι αθλητές διαγωνίζονταν γυμνοί και το έπαθλο του νικητή ήταν ο κότινος, δηλαδή ένα στεφάνι αγριελιάς. Ο κότινος, ως βραβείο του νικητή, καθιερώθηκε από την 7η Ολυμπιάδα και μετά, ενώ στις πρώτες έξι Ολυμπιάδες το έπαθλο ήταν ένα μήλο.

Η έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων γινόταν μέσα σε ένα κατάμεστο στάδιο. Οι επισκέπτες έρχονταν ακόμα και από τις πιο μακρινές περιοχές για να τους παρακολουθήσουν, έφερναν μαζί τους και τις σκηνές τους, τις οποίες έστηναν κατά μήκος των ποταμών και εκεί έμεναν σε όλη τη διάρκεια των αγώνων. Εκτός από τους απλούς θεατές υπήρχαν και οι θεωρίες, δηλαδή οι επίσημες αντιπροσωπείες των πόλεων, οι οποίες έφερναν πλουσιότατα δώρα στο Ιερό της Ολυμπίας.

Ο 5ος και 4ος αι. π.Χ. είναι η περίοδος κατά την οποία η Ολυμπία αναδεικνύεται σε πανελλήνιο πνευματικό και πολιτικό κέντρο, ιδιαίτερα μάλιστα μετά τους Περσικούς Πολέμους και τη νικηφόρα κατάληξη για τους Έλληνες.

Η μεγαλοπρέπεια των κτιρίων που οικοδομούνται συνεχώς, ο πλούτος των αναθημάτων, η λαμπρότητα των αγώνων και των άλλων εκδηλώσεων προσθέτουν αίγλη στην Ολυμπιάδα. Έργα διάσημων καλλιτεχνών, όπως του Μύρωνα, του Πολυκλείτου, του Φειδία, του Παιωνίου, του Πραξιτέλη, του Λυσίππου και άλλων κοσμούν τα ιερά κτίρια και τον υπαίθριο χώρο της Άλτης. Φιλόσοφοι όπως ο Αναξαγόρας, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης επισκέπτονται την Ολυμπία. Σοφιστές όπως ο Πρόδικος, ο Ιππίας και ρήτορες όπως ο Λυσίας, ο Ισοκράτης εκφωνούν τους λόγους τους μπροστά στο συγκεντρωμένο πλήθος των αγώνων. Ο Αρχίλοχος, ο Σιμωνίδης, ο Βακχυλίδης, ο Πίνδαρος υμνούν τους Ολυμπιονίκες και ο Ηρόδοτος διαβάζει ένα μέρος τις Ιστορίας του από τον οπισθόδομο του ναού του Δία.

Για τους αρχαίους Έλληνες η περιοχή της Ολυμπίας ήταν ιερός τόπος.

Εκεχειρία

Οι σπονδοφόροι, πολίτες της Ήλιδας, ήταν κήρυκες οι οποίοι πήγαιναν στις ελληνικές πόλεις και κήρυτταν την εκεχειρία λίγο πριν αρχίσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Για τη διάρκεια της εκεχειρίας δεν μπορούμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα. Πιθανόν, αρχικά να ήταν ένας μήνας, αργότερα να έγιναν τρεις, ενώ υπάρχουν αναφορές που μιλάνε ακόμη και για δέκα μήνες.

Εκεχειρία για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε αυτό ακριβώς που λέει η λέξη, δηλαδή λήξη κάθε εχθροπραξίας μεταξύ αντιμαχόμενων πόλεων. Έτσι, καθένας μπορούσε να ταξιδέψει προς την Ολυμπία, χωρίς να κινδυνεύει από τους εχθρούς του. Επίσης στην Ολυμπία απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος σε οπλισμένο άντρα ή σε ομάδα οπλισμένων αντρών. Κατά την εκεχειρία απαγορευόταν και η εκτέλεση οποιασδήποτε θανατικής καταδίκης.

Ποιοι είχαν το δικαίωμα συμμετοχής

Για τη συμμετοχή των αθλητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες το μόνο κριτήριο το οποίο δεν έπαιξε ποτέ ρόλο στην ιστορία του θεσμού ήταν η κοινωνική καταγωγή του αθλητή. Ο φτωχός, ο πλούσιος, ο στρατηγός, ο γεωργός, το βασιλόπουλο, ο κτηνοτρόφος είχαν δικαίωμα συμμετοχής, καθώς στον αγωνιστικό χώρο όλοι αγωνίζονταν ισότιμα.

Δικαίωμα συμμετοχής είχαν μόνο οι ελεύθεροι Έλληνες δηλαδή όσων οι γονείς ήταν Έλληνες και ελεύθεροι πολίτες. Εκτός από τις γυναίκες που απαγορεύονταν να πάρουν μέρος, από τους αγώνες εξαιρούνταν και όσοι είχαν διαπράξει εγκλήματα, όσοι είχαν κλέψει ναό και όσοι είχαν παραβιάσει την εκεχειρία. Ο έλεγχος που γινόταν στους υποψήφιους αθλητές ήταν αυστηρός.

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες απαγορευόταν η συμμετοχή στους βαρβάρους, τους δούλους και τους ελλανοδίκες.

Όποιος αθλητής ήθελε να συμμετάσχει στους αγώνες ήταν υποχρεωμένος ένα μήνα πριν από την έναρξή τους να έρθει και να μείνει στην Ήλιδα.

Τα αγωνίσματα

Η πυγμή (πυγμαχία) ήταν ένα από τα αρχαιότερα αγωνίσματα.

Η πάλη ήταν από τα πιο παλιά αγωνίσματα και είτε αποτελούσε μέρος του πεντάθλου είτε διεξάγονταν μεμονωμένα.

Το παγκράτιο, αρχαιότατο ελληνικό άθλημα, γνωστό πριν από τον 17ο αι.π.Χ. Συνδυάζει την πυγμαχία και την πάλη.

Ιππικοί αγώνες, περιλαμβάνουν ιππικά και αρματοδρομικά αγωνίσματα

Ιπποδρομίες, ο νικητής ήταν ο κάτοχος το αλόγου και όχι ο ιππέας.

-Ο κέλης, ήταν ένα αγώνισμα με τέλειο ίππο, δηλαδή άλογο κατάλληλο για ιππασία

-Η κάλπη, ήταν ιπποδρομία φοράδων

-Η ιπποδρομή πώλων, ήταν ιππασία με νεαρά άλογα

Αρματοδρομίες

–Τέθριππο, άθλημα με τέσσερα άλογα που έσερναν ένα άρμα με δύο τροχούς στο οποίο επέβαινε ο ηνίοχος, έκαναν περίπου δώδεκα γύρους του ιπποδρόμου

–Απήνη, άθλημα με δύο ημίονους που έσερναν άρμα με τέσσερις τροχούς, δεν διήρκησε πολύ ως άθλημα γιατί οι ημίονοι δημιουργούσαν προβλήματα

–Τέθριππο πώλων, τέσσερα νεαρά άλογα έσερναν ένα άρμα

–Συνωρίδα πώλων, δύο νεαρά άλογα έσερναν ένα άρμα

Πένταθλο, αποτελούνταν από πέντε αθλήματα, τον δρόμο (στάδιο), το άλμα, τον δίσκο, το ακόντιο και την πάλη

Αγωνίσματα δρόμου

–Στάδιον, αγώνας ταχύτητας, έτρεχαν περίπου 200 μέτρα

–Δίαυλος, αγώνας ταχύτητας, έτρεχαν περίπου 400 μέτρα

–Δόλιχος, αγώνας αντοχής, έτρεχαν περίπου 4 χιλιόμετρα

–Οπλίτης δρόμος, δρόμος ταχύτητας, έτρεχαν περίπου 400 μέτρα μόνο που φορούσαν κράνος, κνημίδες και κρατούσαν και ασπίδα.

Οι αλλαγές στο αθλητικό πνεύμα

Κατά την ελληνιστική περίοδο, αλλά και την ρωμαϊκή, ο θεσμός των Ολυμπιακών Αγώνων άρχισε να διαφοροποιείται. Με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου επήλθαν σημαντικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, οι οποίες επηρέασαν και το αθλητικό πνεύμα. Ο ελληνικός πολιτισμός είχε πλέον εξαπλωθεί σε μία τεράστια έκταση, γεγονός που έκανε την συγκροτημένη και αυστηρή ιδεολογία της καθαρόαιμης ελληνικής συμμετοχής στους αγώνες να χαλαρώσει και το ηρωικό πνεύμα των Μηδικών Πολέμων να εξαφανιστεί.

Οι αθλητές έγιναν πιο επαγγελματίες και ο κότινος δεν ήταν πλέον αρκετός.

Κατά την ρωμαϊκή εποχή οι Ολυμπιακοί Αγώνες άρχισαν να παρουσιάζουν τα πρώτα σημάδια της παρακμής. Οι αγώνες άρχισαν να αλλάζουν χαρακτήρα μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους. Το κράτος της Ήλιδας έχασε την ανεξαρτησία του και έγινε μία από τις επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι Ρωμαίοι είχαν πλέον κάθε δικαίωμα να συναγωνίζονται τους Έλληνες. Ο αυτοκράτορας Τιβέριος και ο Νέρωνας έλαβαν μέρος στους αγώνες και φυσικά βγήκαν νικητές.

Βιβλιογραφία:

Ελένη Νικολαΐδου, Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα. Οι αθέατες πλευρές, εκδόσεις Σαββάλας