Οι δέκα ημέρες που συγκλονίζουν την Ευρώπη

Σε δέκα ημέρες από σήμερα θα γνωρίζουμε αν θα επέλθει το “διαζύγιο του αιώνα”. Θα μάθουμε αν το μέχρι πρότινος αδιανόητο, η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα αλλάξει το ρου της ιστορίας. Διότι είναι απολύτως βέβαιο ότι εφόσον οι βρετανοί αποφασίσουν να “χωρίσουν” από τους ευρωπαίους, κάτι διόλου απίθανο με βάσει τις δημοσκοπήσεις, τότε θα αλλάξει η πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας. Ίσως περισσότερο από όσο άλλαξε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη Συμφωνία της Γιάλτας.

Μια ιδέα για το τι ενδέχεται να ακολουθήσει απεικονίζεται στους χρηματιστηριακούς δείκτες, στη διολίσθηση της λίρας, αλλά και στο φόβο ότι οκτώ χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το σοκ που θα προκληθεί θα είναι ισχυρότερο σε μια Ευρώπη που ήδη φέρει “πολλαπλά τραύματα” λόγω του μεταναστευτικού- προσφυγικού προβλήματος.

Η πιθανότητα εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου, πέραν του ισχυρού συμβολισμού, θα στερήσει από την Ευρώπη τη δεύτερη σε μέγεθος οικονομία και τη μόνη ισχυρή στρατιωτική δύναμη μαζί με τη Γαλλία. Κοντά σ’ αυτά προσθέστε και το τρίπτυχο ισορροπία, πραγματισμός και ελευθερία σκέψης που παραδοσιακά συνοδεύουν την βρετανική πολιτική και σε μεγάλο βαθμό επηρεάζουν την ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη και κουλτούρα.

Προφανώς, αν αναλογιστεί κανείς την αντίδραση της Ευρώπης έναντι της ελληνικής “περίπτωσης”, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο τρόπος διαχείρισης της ενδεχόμενης κρίσης δεν θα διαφέρει. Όπως συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου η Ευρώπη αποδείχθηκε εντελώς απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, έτσι και στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου θα φανεί η αδυναμία της να το υπερβεί. Και στις δύο περιπτώσεις, οι συνθήκες της Ένωσης παρείχαν και θα παράσχουν τη στοιχειώδη στήριξη, αλλά το ντόμινο που αναπόφευκτα θα επακολουθήσει δεν θα μπορέσει να εξισορροπήσει τις απώλειες.

Υπενθυμίζω τη Γροιλανδία, μια μικρή χώρα στην άκρη της Ευρώπης, που της πήρε τρία χρόνια για να ολοκληρώσει την αποχώρησή της, ώστε να καταδειχθεί ο χρόνος που θα χρειασθεί για το Ηνωμένο Βασίλειο. Ένα ενδεχόμενο Brexit θα χρειαστεί τουλάχιστον μια επταετία, όπως είπε και ο Ντόναλντ Τουσκ. Ακόμα και αν η έξοδος αποτελέσει μεμονωμένη περίπτωση-κάτι εντελώς εξωπραγματικό- η επανεκκίνηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος θα συναντήσει σοβαρές δυσκολίες. Μπορεί στα χαρτιά να σχεδιαστεί η Ευρώπη χωρίς τη Βρετανία, αλλά πρακτικά αποτελεί γρίφο για το πως θα οικοδομηθεί μια νέα Ευρώπη χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο.

Εν προκειμένω θα φανεί σύντομα ότι η πολιτισμική και πολιτική ηγεμονία της Γερμανίας- δηλαδή το ήδη υφιστάμενο μοντέλο ενισχυμένο λόγω της απουσίας των βρετανών- θα συναντήσει αντιδράσεις από χώρες που σήμερα(πχ Ιταλία, Ισπανία, ή και Γαλλία) απλώς ψιθυρίζουν τις διαφωνίες τους. Πολύ απλά η αποσταθεροποίηση της Ευρώπης, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη αφού το ρόλο του Λονδίνου δεν μπορούν να τον παίξουν ούτε το Παρίσι ούτε η Βαρσοβία. Την απάντηση θα τη ξέρουμε σε δέκα ημέρες.

Ωστόσο όποια κι αν είναι αυτή, η Ευρώπη την επόμενη ημέρα δεν θα είναι ίδια. Όπως δεν θα είναι ίδια και η θέση της Ελλάδας, υπό την προϋπόθεση ότι η πολιτική ηγεσία της χώρας θα πράξει τα αυτονόητα(πχ εθνική και πολιτική συνεννόηση) προκειμένου να αξιοποιήσει τα νέα δεδομένα που θα προκύψουν. Σε διαφορετική περίπτωση και σε συνδυασμό με την άνοδο των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων σε αρκετές χώρες, η Ελλάδα κινδυνεύει άμεσα να εισέλθει και πάλι σε τροχία Grexit. 

*O Χάρης Παυλίδης είναι δημοσιογράφος.