Οι Ερινύες επιστρέφουν

Κάποιοι στην κυβέρνηση και οπωσδήποτε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός θέλησαν κατά την κηδεία του Κ. Σημίτη να εμφανιστούν συμβολικά ως διάδοχοι της πολιτικής του τελευταίου. Οι πολιτικές στοχεύσεις διάφανες και θεμιτές. Ας προσέξουμε όμως πώς και πόσο πολύ η προωθούμενη εικόνα και η ιδέα αυτής της διαδοχής απέχουν από την πραγματικότητα.

Ανεξάρτητα λοιπόν από τα υπέρ και τα κατά, κανείς δεν έχει υποστηρίξει (ούτε καν θα μπορούσε) ότι ο Κ. Σημίτης άσκησε πολιτικές με ακροδεξιά χαρακτηριστικά. Αυτές τις μέρες ωστόσο εισάγεται στη Βουλή* από αυτούς που επιχείρησαν να φανούν πολιτικοί διάδοχοι του εκλιπόντος μια νομοθετική ρύθμιση που προωθεί τον πιο σκληρό πυρήνα της ακροδεξιάς ιδεοληψίας: Τον (παντού και πάντα διαψευδόμενο) μύθο ότι οι αυστηρές ποινές αρκούν για να λυθούν τα κοινωνικά προβλήματα και για να κοπάσει η εγκληματικότητα.

Μια από τα ίδια, ίσως σκεφθεί κανείς: Η αυστηροποίηση των ποινών προωθείται σαν πανάκεια σταθερά και μονότονα από την τελευταία κυβέρνηση. Οι ειδικοί επιστήμονες (στην παρούσα περίπτωση η Ένωση Ελλήνων Ποινικολόγων) διαμαρτύρονται, επισημαίνουν πως οι διατάξεις του νομοσχεδίου αποκλίνουν ουσιωδώς από κατοχυρωμένες στο Σύνταγμα και στα διεθνή θεμελιακά κείμενα αρχές του ουσιαστικού και του δικονομικού ποινικού δικαίου, οι Δικηγορικοί Σύλλογοι το ίδιο. Άδικος κόπος! Η κυβερνητική πολιτική δεν ενδιαφέρεται καθόλου, ούτε για κοινωνικούς ούτε για επιστημονικούς στόχους. Απλώς ψηφοθηρεί επικοινωνιακά (τώρα και στο όνομα του Κ. Σημίτη) λαϊκίζοντας και κρυφογελώντας με την αφλογιστία των αντιδράσεων. Ας φωνάζουν οι ειδικοί, τα μεγάφωνα είναι δικά μας!!

Αξίζει να προσέξουμε τώρα το κορυφαίο: Κατά το άρθρο 24 του νομοσχεδίου για τη χορήγηση της απόλυσης υπό όρο, το (παθόν) πρόσωπο που είχε δηλώσει παράσταση προς υποστήριξη της κατηγορίας δικαιούται να καταθέσει γραπτό υπόμνημα ενώπιον του αρμόδιου συμβουλίου κρίσης. Έτσι η επιθυμία του παθόντος γίνεται ρυθμιστική παράμετρος της διάρκειας της ποινής. Μια θεμελιακή αρχή της ποινικής δικονομίας συνεχίζει βέβαια να ορίζει ότι ο παθών μετέχει στη δίκη μόνο για την υποστήριξη της ενοχής χωρίς να μπορεί να εκφράζεται για το μέγεθος της ποινής. Τόσο το χειρότερο όμως για την θεμελιακή αρχή: Τα θεμέλιά της αρχίζουν να τρίζουν.

Αυτή τη φορά πραγματικά ο επίδοξος νομοθέτης κατορθώνει να ξεπεράσει κάθε όριο οπισθοδρόμησης προς τα σκοτεινά βάθη της ιστορίας, επιστρέφοντας σε προδικαιικές εποχές. Δεν πρόκειται για υπερβολή: Από την πλευρά της διαδικασίας, η εκδίκηση τρέπεται σε δικαιοσύνη μόνο από τη στιγμή που η τιμωρία φεύγει από τα χέρια των (επιζώντων) παθόντων ή των δικών τους και ανατίθεται σε αμερόληπτους τρίτους. Δηλαδή στο δικαστήριο. Η ανθρωπότητα μάλλον δεν διαθέτει καλύτερη ποιητική περιγραφή της μετάβασης από την εκδίκηση στο δίκαιο από αυτήν που αποτυπώθηκε στην Ορέστεια του Αισχύλου.

Ενώπιον του μεγέθους του ιστορικού άλματος οπισθοδρόμησης μπορούν πάντως και τα δικά μας σχόλια για το νομοσχέδιο να γίνουν διαχρονικά και αναδρομικά. Η ιστορία καταρρέει, οι τιμωροί είναι ωραίοι, θα καλούνταν να ψάλουν κάποιοι σύγχρονοι άγαμοι τραγουδοποιοί. O tempora o mores, τί καιροί τί ήθη, θα τρόμαζε πάλι ο Κικέρων. Ο μεγάλος Σταγειρίτης (πρόκειται για τον Αριστοτέλη, κύριε υπουργέ), έτοιμος από καιρό να καταλαβαίνει («κατά γενικό σχεδόν κανόνα οι περισσότεροι γίνονται φαύλοι κριτές όταν κρίνουν για τα δικά τους», δίδασκε)** , θα θαβόταν ασύμφορος στη σιωπή των μεγαφώνων. Ακόμη και ο Δράκοντας, που «έγραφε τους νόμους του με αίμα» κλπ., θα αφηνόταν στην άκρη σαν ασύμφορος: Εξίσου και αυτός, έχοντας αποσπάσει από τους οικείους τη δίκη και προωθώντας τη διαβάθμιση ευθύνης*** θα φάνταζε συγκρινόμενος με κάποιους νομοθέτες του 2025 φιλελεύθερος. Εντέλει, βαθιά από το παρελθόν, οι Ερινύες (ονόματι Αληκτώ, Μέγαιρα και Τισιφόνη) θα εγείρονταν να πανηγυρίσουν την επιστροφή τους.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Νομοσχέδιο: Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1385, πρόσθετες ρυθμίσεις στον νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας, μέτρα για την προστασία των ανηλίκων και την καταπολέμηση της εγκληματικότητας στον Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και άλλες ρυθμίσεις του Υπ. Δικαιοσύνης

** «Σχεδόν δ’ οι πλείστοι φαύλοι κριταί περί των οικείων»: Αριστοτέλης, Πολιτικά Γ’ 1280 α 17 – 18.

*** Επισήμανση και τεκμηρίωση βλ. σε Μ. Γιούνη, Νόμος πόλεως. Νομοθεσία και δικαιοσύνη στην αρχαία ελληνική πόλιν, (έκδ. Βάνιας 2006) σελ. 335κε.