Παιδική φτώχεια και ‘ο θείος από την Αμερική’

Στη συλλογική μνήμη της ελληνικής κοινωνίας “o θείος από την Αμερική” έχει καταγραφεί ως μια από μηχανής λύση στα προβλήματα φτώχειας και οικονομικής δυσχέρειας  της ελληνικής οικογένειας.  Με ανάλογες προσδοκίες  φαίνεται ότι επενδύθηκε και η πρόσφατη επίσκεψη του απερχόμενου Αμερικανού προέδρου. Τώρα που ο “θείος από την Αμερική”  έφυγε,  αφήνοντας πίσω του ασαφείς ελπίδες  για μια μελλοντική κληρονομιά από την περιουσία που ανήκει σε άλλους, ας ξαναγυρίσουμε στη δύσκολη πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας. Άλλωστε, και  ο βασικός εκπρόσωπος των δανειστών  δήλωσε ότι τέτοιες ελπίδες για ελάφρυνση του χρέους  δεν  βοηθούν τις «μεταρρυθμίσεις», όπως  αποκαλεί τις πολιτικές λιτότητας.

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού που είναι στις 20 Νοεμβρίου, τέσσερα στα δέκα παιδιά στη χώρα μας είναι εκτεθειμένα στον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η Ελλάδα έχει επίσης τον μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης της παιδικής φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την περίοδο 2010-2015. Συγκεκριμένα, 710.000 παιδιά έως 17 ετών στη χώρα μας βρίσκονται  σε κατάσταση φτώχειας. Το ποσοστό, μάλιστα, ανέβηκε από το 28,7% το 2010, στο 37,8% το 2015, ενώ, αντίθετα, στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσίασε μείωση από 27,5% το 2010 σε 26,9% το 2015. Κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού σημαίνει ότι το παιδί μεγαλώνει σε μια οικογένεια  το εισόδημα της οποίας είναι χαμηλότερο του 60% του μέσου εθνικού εισοδήματος, ή ότι στερείται  βασικά καταναλωτικά αγαθά ή ότι οι γονείς βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της ανεργίας.

Φαίνεται ότι η κρίση έρχεται να πλήξει κυρίως  τις οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα και τα παιδιά που ανήκουν σε αυτές. Οι αρνητικές  επιπτώσεις της πολιτικής λιτότητας που ακολουθείται θα υφίστανται και θα είναι ορατές  για πολλά χρόνια ακόμα. Στην έκθεση  της  Εurostat αναφέρεται ότι οι γονείς των παιδιών που ζουν στη φτώχεια έχουν λιγότερη εκπαίδευση, πράγμα που σημαίνει ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες ένταξης και παραμονής στην αγορά εργασίας,  με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν βασικά αγαθά για την οικογένειά τους. Η οικονομική ανέχεια με τη σειρά της θα οδηγήσει  αρκετά από τα παιδιά  αυτά να εγκαταλείψουν το σχολείο νωρίτερα ή θα περιορίσει τις πιθανότητες εισόδου τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με αποτέλεσμα  να βρεθούν ως ενήλικες στην ίδια κατάσταση  με τους γονείς τους.

Η ευθύνη, φυσικά, δεν βαραίνει την οικογένεια ή τα ίδια τα παιδιά αλλά τις κυβερνήσεις , οι οποίες με ευκολία πετούν το μπαλάκι η μία στην άλλη για όσα δεν έκαναν για να περιορίσουν τη φτώχεια. Το γεγονός ότι δεν προστατεύονται τα χαμηλά εισοδήματα και  ότι οι δημόσιες δαπάνες για τη στήριξη της οικογένειας παραμένουν ανεπαρκείς,  οδηγεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε κατάσταση εξαθλίωσης και πολλά παιδιά σε αποστέρηση και κοινωνικό αποκλεισμό.  Η φτώχεια που βιώνουν τα παιδιά έχει συνέπειες όχι μόνο στην εκπαίδευση αλλά και στην υγεία, την ψυχολογική τους κατάσταση και τις σχέσεις  τους με τα άλλα παιδιά.  Το τίμημα της λιτότητας είναι η αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα που οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό μεγάλο μέρος του πληθυσμού και πλήττει την κοινωνική συνοχή.

O συμπονετικός “ θείος από την Αμερική”  ζήτησε από τους νέους να μη μεταναστεύσουν, αλλά να παραμείνουν στην Ελλάδα.  Ίσως, κάτι ξέρει…  Άλλωστε ξαναγυρίζει σε μια χώρα όπου ο νέος πρόεδρος προτίθεται να διώξει τρία εκατομμύρια μετανάστες που ζουν μέσα στη φτώχεια και να υψώσει τείχος αποκλεισμού. Σε μια χώρα όπου υπέρτατη αξία παραμένει το χρήμα και συνεχίζεται το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ των φτωχών και των πλουσίων, όπως τεκμηριώνεται από τις περισσότερες έρευνες για τις κοινωνικές ανισότητες. 

*Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης.