Πανεπιστήμιο: Παίζοντας με τις λέξεις

Ο ειδικός των δημοσκοπήσεων αγόρευε το πρωί με άνεση στην τηλεόραση: «Εγώ ασχολούμαι με αριθμούς και μετρώ ότι οι περισσότεροι είναι υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων». Ίσως. Προφανώς δεν έχουν όλοι οι δημοσκόποι τα ίδια ευρήματα, αλλά το συγκεκριμένο μήνυμα είναι στις μέρες μας κοινοβουλευτικά επιδραστικό, καθώς η σχετική νομοθεσία προωθείται. Είχα γράψει κι άλλοτε τη γνώμη: Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν θα αποτελούσαν πρόβλημα, αν ο νεοφιλελευθερισμός δεν συνδύαζε την προώθησή τους με συρρίκνωση των δημοσίων. Γι΄ αυτό η τωρινή εξέλιξη θα έχει ιστορική σημασία.

Το δημοσκοπικό εργαλείο γίνεται επιχείρημα που απευθύνεται στους πολιτικούς: «Δείτε τί θέλουν οι ψηφοφόροι σας! Τους αντιπροσωπεύετε, τους χρειάζεστε». Ένα λεπτό όμως: Όσοι είχαν απαντήσει στα ερωτήματα των δημοσκοπήσεων γνώριζαν αλήθεια τί αυτά αφορούσαν, ή μήπως είχαν παραπλανηθεί; Το ερώτημα εννοείται πως είναι καίριο, είτε μια γνώμη – εύρημα προκύπτει κάπου με απλή αριθμητική, είτε αποτελεί προϊόν της τεχνητής νοημοσύνης. Στην περίπτωση της τελευταίας εξίσου τα εισαγόμενα δεδομένα μπορεί να αποτελούν προϊόν προκατάληψης.

Ολοφάνερα, η βούληση, οι πολιτικές και τα σχέδια των ανθρώπων, δεν ευστοχούν, αν δεν στηρίζονται στη γνώση. Οι πολίτες ωστόσο πληροφορούνται καθημερινά από τα συστημικά ΜΜΕ ότι δήθεν το σημερινό Σύνταγμα καθιερώνει κρατικά ιδρύματα. Εντωμεταξύ σχεδόν όλοι, από τον μεγιαστάνα του πλούτου ως τον πιο αδύναμο και τον αναρχικό πολίτη, εκδηλώνουν αρνητικά ανακλαστικά μόλις ακούσουν τη λέξη κράτος. Μήπως χειραγωγούνται;

Κατά το άρθρο 16 του Συντάγματος η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. «Δημόσιο» και  «κρατικό» όμως δεν αποτελούν καθόλου λέξεις συνώνυμες. ‘Όταν λέμε δημόσιο συμφέρον δεν εννοούμε κρατικό. Όταν λέμε δημόσιος λειτουργός δεν εννοούμε αναγκαία κρατικό  υπάλληλο, μπορεί να αναφερόμαστε σε δικηγόρο. Επιπλέον, όχι μόνο η κοινή  καθημερινή γλώσσα, (η ελληνική και τόσες άλλες διαφοροποιούν τους αντίστοιχους όρους), αλλά και το  Σύνταγμα στην ίδια παράγραφο του άρθρου 16 δείχνει πως γνωρίζει τη διαφορά δημόσιου και κρατικού ιδρύματος.

Πραγματικά, ό,τι μπορούσε έκανε τότε ο συντακτικός νομοθέτης για να διασφαλίσει  την αντιδιαστολή των πανεπιστημίων μας από τα κρατικά, τα οποία  προηγουμένως ήθελε η δικτατορία. Όρισε ως αποκλειστική την παροχή της εκπαίδευσης από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου  και κατοχύρωσε ρητά την αυτοδιοίκησή τους. Η αυτοδιοίκηση είναι η θεμελιακή εγγύηση για έρευνα και εκπαίδευση χωρίς κρατικές ή αγοραίες  εξαρτήσεις και πιέσεις. Όρισε επίσης ρητά ότι τα δημόσια πανεπιστήμια  τελούν υπό κρατική εποπτεία: Η εποπτεία, όπως είναι γνωστό, προϋποθέτει ετερότητα και απόσταση μεταξύ εποπτεύοντος (κράτους) και εποπτευόμενου (δημοσίου δικαίου) προσώπου.

Φυσικά, όταν παίρνεις μια πλαστή υπόθεση (δημόσιο ίσον κρατικό!) στη συνέχεια εύκολα τη μακραίνεις και την κονταίνεις. Ονομάζεις, για παράδειγμα, τα άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα «ελεύθερα», όχι ιδιωτικά. Αποδώ πολίτη τα κρατικά, αποκεί τα ελεύθερα, σε ρωτούν με ύφος αθώας περιστεράς, εσύ  ποια προτιμάς; Και συνεχίζεις τα παιχνίδια με τις λέξεις. Αποκαλείς  «αριστεία» την προοπτική να εισάγονται στο μέλλον στην Ιατρική, στην Νομική  και γενικά στις περιζήτητες σχολές υποψήφιοι με πολύ χαμηλότερη βάση. Κρύβεις εννοείται πως βαφτίζεις τους λιγότερους άριστους, προσπαθώντας  να πείσεις για το αντίστροφο, δηλαδή πως οι  άριστοι – άξιοι  είναι λίγοι, και πως γι’αυτό ακριβώς «δικαιολογημένα» και σύ μειώνεις τον αριθμό των φοιτητών και των διδασκόντων.

Όταν ξεκινούσε ή πρώτη φάση για την Αναθεώρηση του Συντάγματος (2018) ο σημερινός Πρωθυπουργός (τότε επικεφαλής της μείζονας αντιπολίτευσης) ήταν σαφής: Δεχθείτε να αναθεωρηθούν τα άρθρα 16 (πανεπιστήμιο) και 24 (προστασία περιβάλλοντος) και κατά τα λοιπά εσείς  προτείνετε όποιο άλλο θέλετε.

Κορυφαία κανονιστική επιδίωξη για το νεοφιλελευθερισμό ήταν και παραμένει η ιδιοποίηση της γνώσης. Τώρα τη μεθοδεύει παρά το Σύνταγμα, δια της πλαγίας οδού.