Πώς η τεχνοφεουδαρχία μάς ωθεί κοντύτερα στον πόλεμο

ΑΘΗΝΑ – Η Δύση βρίσκεται επί ποδός πολέμου. Η γερμανική κυβέρνηση δημιούργησε μια εφαρμογή που κατευθύνει τους πολίτες στον εντοπισμό του πλησιέστερου καταφύγιου. Ένα φυλλάδιο 32 σελίδων με τίτλο «Σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου» εκδόθηκε στη Σουηδία και ένα παρόμοιο κατεβάστηκε αμέτρητες φορές στη Φινλανδία. Αξιόπιστες εφημερίδες δημοσιεύουν πολεμικά σενάρια όπου η Ρωσία, με την υποστήριξη της Κίνας, εισβάλλει στα αρκτικά νησιά της Νορβηγίας.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ημίτρελοι κορυφαίοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι το κλειδί για να ξεκλειδώσει το διαχρονικά χαμηλό επίπεδο επενδύσεων της Ευρώπης είναι η βιομηχανία όπλων. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μιλάει για την κατάληψη της Γροιλανδίας, της διώρυγας του Παναμά και την Γάζα. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, τα πολεμικά σύννεφα πυκνώνουν πάνω από την Ταϊβάν, τις Φιλιππίνες και τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Ο Τραμπ και οι πολιτικοί του αντίπαλοι διαφωνούν σχεδόν σε όλα. Αλλά το μόνο πράγμα στο οποίο συμφωνούν είναι ότι η Αμερική έχει παγιδευτεί σε αυτό που ο Γκράχαμ Άλισον του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ αποκαλεί «Παγίδα του Θουκυδίδη» – τη μοίρα της υπερδύναμης να πρέπει να κηρύξει πόλεμο εναντίον μιας ανερχόμενη δύναμης, της Κίνας. Στην πραγματικότητα όμως, η Δύση ετοιμάζεται να πέσει στην «Παγίδα του Οιδίποδα»: να επιδεινώσει μια κρίση με ενέργειες που αποσκοπούν στην αποτροπή της – όπως ο Οιδίποδας κατέληξε να σκοτώσει τον Λάιο, τον πατέρα του, μόνο και μόνο επειδή ο Λάιος κινήθηκε με σκληρότητα ώστε να ματαιώσει τη δελφική προφητεία ότι θα τον δολοφονούσε ο γιος του. Και οι δύο αυτές παγίδες, είτε του Θουκυδίδη είτε του Οιδίποδα, μπορούν κάλλιστα να προκαλέσουν έναν καταστροφικό πόλεμο.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό, στις υπόγειες διαδρομές του παγκόσμιου εκμεταλλευτικού συστήματος, κάτι άλλο κινείται που εντείνει την τάση προς τον πόλεμο: το καλπάζον νεφοκεφάλαιο. Μια νέα μετάλλαξη, μια νέα μορφή κεφαλαίου που αποτελείται από δικτυωμένες μηχανές που εκτελούν αλγόριθμους τους οποίους εκπαιδεύουμε ώστε να μας γνωρίζουν αρκετά καλά ώστε να μεταλάσσουν αυτό που θέλουμε και στη συνέχεια να μας το πωλούν εκτός οποιασδήποτε πραγματικής αγοράς. Σε αντίθεση με τις ντιζελομηχανές και τα βιομηχανικά ρομπότ, που είναι παραχθέντα μέσα παραγωγής, το νεφοκεφάλαιο παράγει μια πρωτόγνωρη δύναμη να τροποποιεί τη συμπεριφορά μας, προσδίδοντας έτσι πρωτοφανή εξουσία στους ιδιοκτήτες του – τους τεχνοφεουδάρχες μας. Αυτή η εξουσία καθιστά τις παγίδες του Θουκυδίδη και του Οιδίποδα ακόμα πιο επικίνδυνες. Και το κάνει με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους.

Πρώτον, ειδικά όταν ενισχύεται με δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης, το νεφοκεφάλαιο επιταχύνει την ανάπτυξη όπλων μαζικής, έστω και στοχευμένης, καταστροφής. Είναι πολύ φθηνότερο να στείλει κανείς ένα σμήνος μικρο-drones, εξοπλισμένα με τεχνητή αναγνώριση προσώπου, σε αστικές περιοχές για να εξουδετερώσει αυτόνομα προκαθορισμένους στόχους από ό,τι να διατάξει τα βαριά βομβαρδιστικά της αεροπορίας να προβούν σε μαζικούς βομβαρδισμούς. Είναι επίσης ευκολότερο για Πρόεδρους και Πρωθυπουργούς να βρουν το κουράγιο να δώσουν την συγκεκριμένη εντολή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κεφαλαιοποίηση μιας εταιρείας πολεμικού νεφοκεφαλαίου, όπως η Παλαντίρ του Πίτερ Τιελ, έχει ξεπεράσει εκείνη εταιρειών όπως η Λόκχιντ Μάρτιν (που παράγει τα F35).

Δεύτερον, για να αποφέρει τα μέγιστα έσοδα, το νεφοκεφάλαιο που τροφοδοτεί την Big Tech, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι βελτιστοποιημένο να μεγιστοποιεί τον χρόνο που περνάμε κολλημένοι στις οθόνες τους – ένας στόχος που ο αλγόριθμος επιτυγχάνει πιο εύκολα με το να μας κάνει να εκνευριζόμαστε, να θυμώνουμε και να προσβάλλουμε ο ένας τον άλλον. Αυτή η δηλητηρίαση του δημόσιου διαλόγου είναι σχεδιασμένο αποτέλεσμα του επιχειρηματικού μοντέλου που χτίζεται πάνω στο νεφοκεφάλαιο. Έτσι διαβρώνονται ευκολότερα ακόμα και οι αστικοί θεσμοί που μέχρι τώρα είχαν κάποια ικανότητα να συγκρατούν τους πιο πολεμοχαρείς πολιτικούς μας.

Τρίτον, το νεφοκεφάλαιο ολοκλήρωσε την αποδυνάμωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είχε, βέβαια, ξεκινήσει με την λιτότητα, τις τραπεζικές διασώσεις και τα Μνημόνια. Αυτό το τελευταίο πλήγμα που κατέφερε το νεφοκεφάλαιο επί μιας παραπαίουσας ΕΕ έφερε την Ευρώπη στο σημείο που να μην μπορεί πλέον να παίξει τον μετριοπαθή ρόλο που έπαιζε κάποτε, π.χ. κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του νεφοκεφαλαίου είναι συγκεντρωμένο στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Καθώς οι υψηλές συγκεντρώσεις του νεφοκεφαλαίου έχουν γίνει προϋπόθεση για ουσιαστική οικονομική και πολιτική ισχύ, και κυριαρχία, η Ευρώπη έχει διολισθήσει σε τέλμα εντυπωσιακής ασημαντότητας και ανυπόφορης εξάρτησης.

Τέταρτον, στην Κίνα, το νεφοκεφάλαιο έχει δημιουργήσει έναν πραγματικό αμφισβητία του αμερικανικού μονοπωλίου επί του διεθνούς συστήματος πληρωμών, το οποίο ιστορικά καθιστά την Ουάσιγκτον ικανή να επιβάλλει κυρώσεις σε όποιο πρόσωπο ή οποιαδήποτε χώρα επιλέξει. Αυτό είναι πολύ πιο σημαντικό από την όποια ανησυχία προκάλεσε η εμφάνιση της DeepSeek, της κινεζικής εταιρείας τεχνητής νοημοσύνης, της οποίας αυτή η αναπάντεχη τεχνολογική επιτυχία, και η βούλησή της να διαθέσει σε όλους μας τις σημαντικές τις υπηρεσίες δωρεάν, οδήγησε σε απώλειες ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων στα αμερικανικά χρηματιστήρια.

Η κύρια πρόκληση της Κίνας πηγάζει από μια βαθιά ασυμμετρία έναντι των ΗΠΑ που ξεπερνά τα όρια της τεχνολογίας: Η Γουόλ Στριτ αντιμετωπίζει την Σίλικον Βάλεϊ ως αντίπαλο: ως δυνητικό σφετεριστή των οικονομικών της προσόδων. Έτσι, Big Tech και μεγάλες τράπεζες βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (την γνωστή Φεντ) να είναι συστηματικά στο πλάι των τραπεζιτών. Αντίθετα, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, η κεντρική τράπεζα και οι μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας της Κίνας συνεργάζονται συντονισμένα, με αποτέλεσμα ένα απρόσκοπτο, ελεύθερο στη χρήση, ιδιωτικό-δημόσιο σύστημα ψηφιακών πληρωμών που η Δύση δεν απλά δεν θέλει να έχει (επειδή δεν το επιτρέπουν οι Δυτικοί τραπεζίτες).

Αν και σήμερα μοιάζει με έναν ολοκαίνουργο αυτοκινητόδρομο πολλαπλών λωρίδων στον οποίο όμως ελάχιστοι ξένοι μεγιστάνες χρησιμοποιούν, το κινεζικό ψηφιακό σύστημα πληρωμών αποτελεί σοβαρή μακροπρόθεσμη απειλή για το Αμερικανικό παγκόσμιο μονοπώλιο του συστήματος πληρωμών καθώς δίνει σε κράτη και ξένους μεγιστάνες (π.χ. Σαουδάραβες, Ινδονήσιους, και όχι μόνο Ρώσους) την δυνατότητα να αποταμιεύουν και να κάνουν πληρωμές χωρίς τον φόβο των αμερικανικών κυρώσεων. Σε έναν αέναο φαύλο κύκλο, που θυμίζει ιδιαίτερα την «Παγίδα του Οιδίποδα», η προθυμία των ΗΠΑ να ανοίξουν μέτωπο, ίσως και θερμού πολέμου, με την Κίνα αυξάνεται.

Να γιατί, και πως, ο καλπασμός του νεφοκεφάλαιου και της τεχνοφεουδαρχίας μας φέρνουν κοντύτερα στον πόλεμο. Να άλλος ένας λόγος να ανακόψουμε την άνοδο της τεχνοφεουδαρχικής εξουσίας – κάτι που μόνο με κοινωνικοποίηση του νεφοκεφάλαιου (όχι με «ρυθμιστικές» παρεμβάσεις) μπορεί να επιτευχθεί.

*Το πιο πάνω άρθρο αποτελεί απόδοση της μηνιαίας στήλης του Γιάνη Βαρουφάκη στο Project Syndicate