Ψυχιατρική μεταρρύθμιση: Πιο συγκεντρωτική πολιτική τρελαίνεσαι!

Απέναντι στα θέματα της ψυχικής υγείας και των ναρκωτικών, λάθη επιστημονικά και αστοχίες στρατηγικής έχουν πάντα σοβαρές συνέπειες: Επιδείνωση υγείας, δυστυχία, παραβατικότητα, γενικότερη επιβάρυνση της καθημερινότητας. Θα περίμενε λοιπόν κανείς, ακόμη κι αν η κυβερνητική πολιτική αδυνατεί να επιχειρήσει κάποια βήματα ουσιαστικής προόδου, τουλάχιστον να μην πειραματίζεται και να μην γκρεμίζει ό, τι είναι ήδη κτισμένο.

Όπως όμως συνήθως συμβαίνει, οι ελπίδες μπορούν να στηρίζονται περισσότερο στην κοινωνική και ακαδημαϊκή αντίδραση, παρά στις άνωθεν «μεταρρυθμίσεις». Η κυβέρνηση πρόσφατα επιχείρησε να προωθήσει για νομοθέτηση ένα σχέδιο νόμου με βασικό περιεχόμενο τη συγκεντρωτική διαχείριση των δύο θεμάτων, ιδρύοντας ένα ακόμη παράρτημα του περίφημου επιτελικού κράτους. Ενώπιον της γενικευμένης αντίδρασης όσων μετέχουν στο πεδίο, προς το παρόν κάνει κράτει.

Έχει αφήσει όμως το τσεκούρι να κρέμεται πάνω από τις κεφαλές αδύναμων και δύστυχων και να τους απειλεί. Γιατί, το χειρότερο δεν είναι ότι θα γίνει μια τρύπα στο νερό, αλλά ότι στο συγκεκριμένο τομέα απορρυθμίζεται ό,τι πιο καταξιωμένο κοινωνικά και επιστημονικά, και μάλιστα τόσο στο εσωτερικό όσο και στο διεθνή χώρο, έχει δημιουργηθεί.

Αναφέρομαι στο εξής: Η αργόσυρτη ιστορία της ψυχιατρικής περίθαλψης και των απεξαρτήσεων από ναρκωτικά όπως είναι ευρύτερα γνωστό έχει επιβεβαιώσει κάτι καθαρό και ξάστερο: Τα δύσκολα αυτά προβλήματα δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, αν στα καθαρά ιατρικά μέσα δεν προστίθενται και ψυχολογικές καθώς και κοινωνικές δράσεις. Το δίπολο πχ της προσέγγισης στην απεξάρτηση δεν διακρίνει φαρμακολογικές ή στεγνές προτάσεις. Άλλη είναι η παράμετρος που διαφοροποιεί την αποτελεσματικότητα: Δικαιώνονται οι πολύπλευρες προσπάθειες κα αποκαλύπτεται η μόνιμη χρεωκοπία των μονόπλευρων.

Παράδειγμα επιτυχίας, γνωστό στην ελληνική κοινωνία και καταξιωμένο με παγκοσμίως κορυφαίες διακρίσεις είναι αυτό του μοντέλου του ΚΕΘΕΑ, καθώς και του !8 Άνω. Στο πλαίσιο του ΟΚΑΝΑ επίσης, εκτός από τα προγράμματα απλής χορήγησης υποκαταστάτων αναπτύχθηκαν σημαντικές πολυδιάστατες προσπάθειες. Πολλοί άμεσα γνωρίζουν, ενώ δεν χρειάζονται και «πολλή φιλοσοφία» για να καταλαβαίνουν ακόμη περισσότεροι, κάτι απλό: Χωρίς την κινητοποίηση όχι μόνο των ίδιων των πασχόντων αλλά και του κοινωνικού περίγυρου (οικογένειας, γειτονιάς, συναδέλφων, φίλων), η όποια απεμπλοκή ή σωτηρία είναι αδύνατη.

Αλλά ποιος μπορεί να κινητοποιήσει πολίτες για συμμετοχή; Όχι μια κρατική γραφειοκρατία, ούτε μια επιχείρηση της αγοράς, ούτε καν ένα ψευδεπίγραφο «μη κερδοσκοπικό»
μόρφωμα. Μόνο αυτοπροσδιοριζόμενες κοινωνικές δομές που σέβονται την εμπειρία – γνώση και εμφορούνται από αλληλεγγύη μπορούν.

Έτσι δημιουργήθηκαν οι θεραπευτικές κοινότητες με γενικές συνελεύσεις – λαοθάλασσες και αυτοδιοίκηση. Έτσι έγινε κατανοητό ότι η κοινωνική επανένταξη δεν αποτελεί ένα επακόλουθο, αλλά εξαρχής μέρος της θεραπείας, και μάλλον το πιο σημαντικό. Έτσι εδώ και σαράντα περίπου χρόνια η ελληνική και οι άλλες κοινωνίες αλλά και οι ειδικοί γνώρισαν τους πρώτους πλήρως απεξαρτημένους ανθρώπους να μακροημερεύουν. Η διεθνής κοινότητα, όπως το Συμβούλιο Ναρκωτικών του ECOSOC του ΟΗΕ, καταξίωσε τα ελληνικά προγράμματα. Στελέχη τους επιλέχθηκαν σε κορυφαίες θέσεις σε παγκόσμιους οργανισμούς και ενώσεις.

Και ξάφνου, σεισμός! Η καταξιωμένη αυτοδιοίκηση από άμισθα αιρετά μέλη καταργήθηκε το 2019 και στη θέση της διορίστηκαν άνωθεν διοικούντες. Οι γενικές συνελεύσεις έπαυσαν, τα αποτελέσματα μένουν άγνωστα. Και προ μηνών, ακόμη χειρότερα: ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ προτείνεται να καταργηθούν. Χωνεύονται σε ένα συγκεντρωτικό γραφειοκρατικό – κρατικό μόρφωμα.

Οι κοινότητες που ως αρχικό εργαλείο της παρέμβασής τους έχουν τον αποκλεισμό εικόνων και πληροφοριών για θαυματουργές ουσίες, καλούνται να συνυπάρχουν με άλλα που χορηγούν υποκατάστατα. Με δράση δηλαδή πολύ σημαντική που βελτιώνει την υγεία πασχόντων ληπτών, αλλά που δεν μπορεί να συνυπάρχει με δράσεις που επιδιώκουν έστω για λίγο (έως την πρόοδο της επανένταξης) να ξεχαστούν οι ουσίες.

Μια καταξιωμένη επιστημονική μέθοδος παρά τη συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας της επιστήμης αποκλείεται, η κοινωνική επανένταξη εγκαταλείπεται, η θεραπευτική διαδικασία πιέζεται να υπηρετεί την κυβέρνηση και την αγορά.
Απάνθρωπη πολιτική. Είθε η ελληνική επιστημονική κοινότητα και η κοινωνία να μείνουν στις επάλξεις και να αντιδρούν.