Σε βάθος 50 ετών (και σε όρυγμα 50 μέτρων)

Μια από τις ανυπόφορες συνήθειες του δημόσιου λόγου στην Ελλάδα είναι να μεταφέρει εύκολα τα επιχειρήματα της άλφα και της βήτα πρότασης σε μία  απροσμέτρητη και αθώρητη χρονική στιγμή πολύ μακράν του παρόντος, είτε για να ωραιοποιήσει είτε για να αμαυρώσει την σημασία της, αναλόγως με ποια πλευρά είναι καθένας. Αυτό είχε γίνει πολύ της  μόδας όταν κουβεντιάζαμε για τις συνέπειες του PSI στα ασφαλιστικά ταμεία, τώρα ξαναήρθε στην επιφάνεια με αφορμή την συζήτηση για τις προοπτικές του Ασφαλιστικού και του νέου επικουρικού που σχεδιάζεται.

Κυβέρνηση και αντιπολίτευση ερίζουν για το ποιο ακριβώς θα είναι το κόστος χρηματοδότησης των επικουρικών συντάξεων σε «βάθος 50 ετών»: άραγε θα είναι 57 δισεκ. Ευρώ που λέει η κυβέρνηση ή 61 δισεκ. Ευρώ που έχει (κατά μέσο όρο) υπολογίσει η αντιπολίτευση και η Ελλάδα θα καταστραφεί υπό το βάρος των 4 δισεκ. που θα της λείπουνε τότε.

Για να κατανοήσετε γιατί ακριβώς συζητάμε λάβετε υπόψη σας ότι η λεγόμενη παρούσα αξία των τότε 4 δισεκ. ευρώ (με επιτόκιο προεξόφλησης 3%) είναι σήμερα μόλις 900 εκατ. ευρώ που δεν αγοράζεις ούτε ουρανοξύστη στο Ελληνικό που λέει ο λόγος! 

Άρα μπορεί μερικές διαφορές να διογκώνονται λόγω εντυπώσεων, αλλά δεν σημαίνει ότι έχουν και πραγματική αξία. Επιπλέον, είναι κωμικό να μιλά κανείς για το τι θα συμβεί στα 50 χρόνια σε αυτή την χώρα, που δεν έχει συνηθίσει ούτε καν τις πιο αυτονόητες λειτουργίες της να προγραμματίζει με ακρίβεια, όπως για παράδειγμα:

Πρώτον, κανένα Πανεπιστήμιο της χώρας δεν γνωρίζει ακόμα πόσους φοιτητές θα έχει τον Σεπτέμβριο (απόσταση 2 μήνες) ώστε να κανονίσει αίθουσες, καθηγητές, βοηθούς και εργαστήρια. Όλα εξαρτώνται  από τις μετεγγραφές όσων πετύχουν μεν σε περιφερειακά ΑΕΙ αλλά θα θελήσουν να έλθουν Αθήνα-Θεσσαλονίκη λόγω συγγένειας με κάποιον που ήδη σπουδάζει στα μεγάλα Κέντρα. Επίσης είτε λόγω κάποιας βαριάς ασθένειας που ως γνωστόν πλήττουν με ιδιαίτερη οξύτητα τους πρωτοετείς φοιτητές το διάστημα Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι μετεγγραφές. Μετά με ένα μυστήριο τρόπο θεραπεύονται δια παντός.

Δεύτερον, κανείς δεν γνωρίζει πόσοι ακριβώς θα είναι εμβολιασμένοι κατά του Covid-19 μέχρι τέλος του έτους και μάλιστα με διπλή δόση. Και όμως η συχνότητα εμβολίων θα αποδειχθεί ο πλέον καθοριστικός παράγων στην οικονομική ανάπτυξη του 2022, σύμφωνα μα τους πιο έγκυρους διεθνείς αναλυτές (π.χ. The Economist, 9/7/2021). Όλα εξαρτώνται από το αν εμβολιαστεί ο άλφα ή ο βήτα επιδραστικός δημόσιος παράγων, πώς θα ακουστεί το κήρυγμα στις Εκκλησίες, αν πεθάνει κάποιος επειδή έκανε ή επειδή δεν έκανε το «μπόλι του διαβόλου» κλπ. κλπ. Αξίζει να σημειωθεί όμως από την δικιά μας σκοπιά του ασφαλιστικού ότι ακόμα και μια αδιόρατη διαφορά στον ρυθμό ανάπτυξης το 2022, θα έχει ευδιάκριτες συνέπειες έπειτα από 50 χρόνια.

Για παράδειγμα, έστω ότι του χρόνου η οικονομία μας εικάζεται να αναπτυχθεί με ρυθμό 2,5%, αν όμως οι εμβολιασμοί αυξηθούν τότε θα αυξηθεί με ρυθμό ανεπαίσθητα ψηλότερο, έστω κατά 2,6%. Δηλαδή 0,1% παραπάνω. Το ΑΕΠ φέτος θα είναι 200 δισεκ. Δολάρια, του χρόνου θα είναι 205 με την αρχική πρόβλεψη, 205,2 δισεκ. Δολάρια με την δεύτερη. Αστεία διαφορά. Όμως για να δούμε τα πράγματα σε «βάθος 50 ετών» που λένε και τα μεγάλα μυαλά.

Με τον αρχικό ρυθμό, το ΑΕΠ θα είναι 700 δισεκ. Δολάρια, ενώ με τον απειροελάχιστα τσιμπημένο ρυθμό θα είναι 740, δηλαδή μια χαρά 5% ανώτερο ΑΕΠ. Δεν το λες και λίγο! Άρα δηλαδή η προέκταση των επιχειρημάτων μας σε βάθος 50 ετών, υπερτονίζει τις σημερινές διαφορές που στην πράξη σήμερα μπορεί να είναι πολύ-πολύ μικρές.

Τρίτον, κανείς δεν γνωρίζει πόσα θα είναι τα θανατηφόρα τροχαία του 2022. Αν – ό μη γένοιτο – είναι 700 όπως ο θλιβερός μέσος όρος των τελευταίων ετών, ο πληθυσμός θα γνωρίσει άλλη μια αναίτια σμίκρυνση και μάλιστα στις πιο ανθηρές ηλικίες, με αποτέλεσμα τα δεδομένα του ασφαλιστικού να χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο.  Ας πάρουμε όμως ένα πιο αισιόδοξο (και καθόλου ανεδαφικό αν προσέχουμε λίγο ) σενάριο, θεωρώντας ότι το 2022 δεν θα σημειωθεί κανένα θανατηφόρο τροχαίο και το ίδιο θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Ή με άλλα λόγια ο ενεργός πληθυσμός θα είναι αυξημένος κατά 700 άτομα τον χρόνο. Στο τέλος των 50 ετών θα έχουν παραμείνει 50Χ700=35.000 περισσότερα άτομα στις πληθυσμιακές ροές της χώρας ή περίπου 0,35% του σημερινού πληθυσμού. Δεν είναι πολύ, αλλά εδώ που έχουμε φτάσει με την υπογεννητικότητα είναι σαν να έχουμε τριών ετών γεννητούρια επιπρόσθετα! Να μας ζήσουν!

Υπάρχει όμως και μια άλλη οπτική των πραγμάτων που κάνει την εμμονή με το «βάθος των 50 ετών» να φαίνεται ακόμα πιο αστεία και παράδοξη, ιδιαίτερα για την Ελλάδα. Ας υποθέσουμε ότι τελευταία φορά που κάναμε αυτό το πείραμα σκέψης ήταν πριν 50 χρόνια, πάλι για την χώρα μας. Να δούμε τι διάολο προβλέψεις θα είχαμε καταφέρει να κάνουμε και θέλουμε τώρα να βασιστούμε στο ίδιο μοντέλο ακριβείας για το μέλλον.

Ο χρόνος θα ήταν Ιούλιος 1971. Ντάλα μεσημέρι, Χούντα στο αποκορύφωμα με σιδηρά πυγμή. Ο Γιώργαρος με τις υστερικές ομιλίες, η Στελάρα με το μυστρί και στην Κύπρο να ακονίζουν τα μαχαίρια για την  Ένωση. Οι τιμές του πετρελαίου να κοιμούνται στα 7 δολάρια το βαρέλι και τα επιτόκια κολλημένα στο 5% για 30 χρόνια, η Δραχμή ακλόνητη στις 30 ανά δολάριο.

Περιμένω να κάνετε προβλέψεις σέ «βάθος 50 ετών», τρομάρα μας. Επαληθεύτηκε τίποτα από τα παραπάνω; Όχι βέβαια! Η Χούντα έπεσε μες στην προδοσία και το αίμα του Πολυτεχνείου, η Κύπρος αντί να ενωθεί χώρισε στα δύο, οι προδότες σάπισαν στην φυλακή, το πετρέλαιο έχει ανέβει 10 φορές, , η δραχμή σκαρφάλωσε άλλες 10 φορές την ισοτιμία προς δολάριο. Το κυριότερο είναι ότι τα επιτόκια πέσανε στο 1/10 του επιπέδου που είχανε τότε, διαλύοντας την οποιαδήποτε πράξη προεξόφλησης θεωρούσε κανείς ως τότε δεδομένη.

Για όλους αυτούς τους λόγους, οι προβλέψεις, οι συγκρίσεις και οι σκιαμαχίες για τις διαφορές των εκτιμήσεων που θα καταυγάσουν σε «βάθος 50 ετών» είναι απλές προφάσεις για να συνεχίζεται μια άσκοπη αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.

Το πρόβλημα του ασφαλιστικού είναι τόσο μεγάλο που πρέπει επειγόντως να επιλυθεί συναινετικά να επιλυθεί από όλες τις πολιτικές δυνάμεις, ώστε να μπορέσουμε μετά να αντιμετωπίσουμε αό καλύτερες θέσεις το δημογραφικό και το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας.

Δίπλα μας χάσκει ένα δημοσιονομικό και δημογραφικό όρυγμα «βάθους 50 μέτρων» και αυτό πρέπει προεχόντως να προσέξουμε μην σκάσει στα χέρια μας και στην γενιά μας.