Συστηματική διδασκαλία βίας προς ανηλίκους

Πρωινές ειδήσεις, προ ημερών: Δημοσιογράφοι επί τόπου ή στο στούντιο, αστυνομικοί, επιστήμονες αναλυτές, γονείς, προσπαθούν να εξηγήσουν το φαινόμενο της βίας των ανηλίκων. Την ίδια στιγμή προβάλλονται σε ένα τμήμα της οθόνης στην τηλεόραση και στο διαδίκτυο εικόνες νεανικής επιθετικότητας: Πολλοί μαζί ξυλοκοπούν ένα μικρό πεσμένο στο έδαφος, έφηβες δέρνονται μεταξύ τους, ένας, καλοντυμένος και επικεφαλής ομάδας μαθητής χαστουκίζει το θύμα – στόχο, γελάει και χειροκροτείται. Ξανά και ξανά. Κανείς δεν προλαβαίνει να καταλάβει αν τα χαστούκια είναι πολλά ή μόνο ένα με αλλεπάλληλες απανωτές προβολές.

Στις κοινότητες απεξάρτησης από ναρκωτικά το επαναλάμβαναν συχνά: Αν ένας γονιός εξηγεί στο παιδί του ότι δεν πρέπει να καπνίζει, και την ίδια ώρα ο ίδιος κρατά ένα τσιγάρο και φυσά τον καπνό, το πατρικό μήνυμα είναι ξεκάθαρο: «Κάπνιζε!». Η εικόνα είναι που μετράει.

Γιατί; Για χίλιους δυο λόγους: Επειδή το λογικό μήνυμα δείχνει δασκαλίστικο και το επιχείρημα βαρετό, επειδή η εικόνα εντυπώνεται στη μνήμη, γίνεται meme και παραδειγματίζει περισσότερο, επειδή κάτι θυμόμαστε από όσους ανέκαθεν μιλούσαν για «κακό παράδειγμα», επειδή σύγχρονοι μετρούν και επιβεβαιώνουν με εργαλεία της νευροψυχολογίας τη συγκριτική υπεροχή της εικόνας για τη μάθηση κλπ. Κάποτε μιλούσαν οι ειδικοί για διπλά μηνύματα. Ούτε καν διπλά, τώρα. Το ένα μήνυμα έχει εξουδετερώσει το άλλο, έχει κυριαρχήσει πλήρως: Η βία είναι οικεία (στη σπιτική οθόνη, στο κινητό, στο ηλεκτρονικό παιχνίδι), δείχνει προσιτή σε μια γενιά που θέλει να εξεγερθεί και δεν ξέρει τον τρόπο, απέχει μόνο ένα κλικ, και γίνεται φυσικό να αποτελεί άμεσο ανακλαστικό σε στιγμές έντασης ή άγχους αυτοεπιβεβαίωσης.

Ο αποκλεισμός της βίαιης εικόνας από τη μικρή οθόνη δεν είναι εφικτός, λέγεται, γιατί θα αποστέωνε τις ειδήσεις από ένα θέαμα που ενδιαφέρει το κοινό. Κι όμως, δεν απασχολεί τον κόσμο της επικοινωνίας ο αποκλεισμός μιας ήρεμης εικόνας γυμνού σώματος, παρά το γεγονός ότι αυτή επίσης ενδιαφέρει ως θέαμα. «Κάντε έρωτα, όχι πόλεμο», καλούσαν τα αντιπολεμικά κύματα σε Ευρώπη και Αμερική στις δεκαετίες εξήντα έως ογδόντα του 20ού αιώνα. Ήταν μια ανατροπή. Φυσάει βοριάς απ’ το νοτιά κι όλα τα παίρνει πέρα, τραγουδούσε τότε ο Ν. Παπάζογλου, σε στίχους του Μ. Ρασούλη. Ο άνεμος της μετανεωτερικής εποχής επανήλθε στην «κανονικότητα» και φυσάει ορθά προς την κατεύθυνση των πολέμων!

Αποκαλύπτουν κι άλλες σημαντικές παραμέτρους της νεανικής βίας τα δελτία ειδήσεων. Εκπαιδευτικοί περιγράφουν την εξέλιξη: Όταν στο παρελθόν το σχολείο καλούσε γονείς προκειμένου να επισημάνει προβληματικές συμπεριφορές των μαθητών, οι γονείς συνεργάζονταν. Τώρα αντιδικούν με τους εκπαιδευτικούς ή με άλλους γονείς συμμαθητών. Αντί για συνεννόηση, προκύπτει φούντωμα της φιλονικίας. Πράγμα φυσιολογικό σε ένα κλίμα όπου ο ανελέητος ανταγωνισμός διδάσκεται ως κέρδος και «αξιοκρατία».

Με όλα αυτά δεδομένα, το περίεργο δεν είναι η νεανική βία, ούτε ο εξοβελισμός της του διαλόγου και της αλληλεγγύης από το χώρο του σχολείου (και της Βουλής: ποιος θυμάται τη φράση «διάλογο ακόμη και με κουκουλοφόρους όταν αλλιώς ελλοχεύει η βία», ξεχασμένη από το 2015!). Η εξατομίκευση και ο ανταγωνισμός κατοικοεδρεύουν στη σύγχρονη αγορά, στο θέαμα, στα έδρανα, στους διαδρόμους, ή στην αυλή του σύγχρονου σχολείου, με κάθε άνεση. Περίεργη είναι μόνο η απορία του φιλοθεάμονος κοινού. Τι δεν καταλαβαίνει;