Τα Ιουλιανά

Τα Ιουλιανά ως όρος αναφέρεται στα γεγονότα που ξεκίνησαν στις 15 Ιουλίου 1965 και ιστορικά σηματοδοτούν την σοβαρότατη πολιτική αστάθεια κατά την μετεμφυλιακή περίοδο, τις σφοδρές διαδηλώσεις που συντάραξαν τη χώρα και τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα. Διήρκησαν 70 ημέρες και γι αυτό έμειναν στην ιστορία και ως το «κίνημα των 70 ημερών».

Εν αρχή

Πρόκειται για μία περίοδο με πλήθος γεγονότων τα οποία μπερδεύουν τον αναγνώστη και όποιον θέλει να την κατανοήσει.

Στις 16 Φεβρουαρίου 1964 πραγματοποιούνται βουλευτικές εκλογές στις οποίες ο μεγάλος νικητής είναι ο Γεώργιος Παπανδρέου και το κόμμα του η Ένωση Κέντρου / ΕΚ αφού έλαβαν 52,8% και 171 έδρες. Ο θρίαμβος της Ένωσης Κέντρου πριμοδοτήθηκε από την ΕΔΑ σε 24 εκλογικές περιφέρειες.

Η κόντρα ανακτόρων και ΕΚ για τον έλεγχο του στρατού από την μία και τον περιορισμό των παρεμβάσεων του βασιλιά στα πολιτικά δρώμενα της χώρας από την άλλη, επέφεραν τη ρήξη με αποτέλεσμα την παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου από την Πρωθυπουργία. Επί της ουσίας ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εξώθησε τον Γεώργιο Παπανδρέου σε παραίτηση.

Ποια ήταν η αιτία της παραίτησης; Ο Γ. Παπανδρέου ήθελε να αντικαταστήσει τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Πέτρο Γαρουφαλιά, διότι πίστευε πως ήταν ελεγχόμενος από τα ανάκτορα. Ήθελε ο ίδιος να αναλάβει το συγκεκριμένο υπουργείο. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αρνήθηκε με το πρόσχημα την εμπλοκή του γιου του, Ανδρέα Παπανδρέου, στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.

Η άρνηση του βασιλιά να παραχωρήσει το υπουργείο Εθνικής Άμυνας στον Γ.Παπανδρέου ήταν η πράξη που ώθησε τον Γ. Παπανδρέου να παραιτηθεί, κατήγγειλε τα ανάκτορα για πραξικόπημα και εξαναγκασμό σε παραίτηση ενώ κήρυξε «νέο ανένδοτο αγώνα». Για όλες αυτές τις εξελίξεις η Αθήνα βίωσε ογκώδεις διαδηλώσεις.

[… Τι ήταν η ΑΣΠΙΔΑ; Μέσα Μαΐου 1965 ξεσπά το σκάνδαλο ΑΣΠΙΔΑ / Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατίαν, Αξιοκρατίαν. Εμπλέκεται το όνομα του γιου του Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου ως ένας από τα μέλη του ΑΣΠΙΔΑ που σκοπό είχε την ανατροπή του καθεστώτος. Ο Ανδρέας Παπανδρέου μέχρι τέλους αρνούνταν τη συμμετοχή του. …]

Η πολιτική κρίση στην Ελλάδα κλιμακώνεται και ο βασιλιάς στηρίζεται από την ΕΡΕ και από βουλευτές της ΕΚ οι οποίοι, μεσούσης της κρίσης, αποσχίστηκαν από την ΕΚ για να στηρίξουν τον βασιλιά και έμειναν στην ιστορία ως «αποστάτες» και αυτοί ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Ηλίας Τσιριμώκος, ο Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Γεώργιος Αθανασιάδης Νόβας και ο Ιωάννης Τούμπας.

Πριν ακόμη επιδώσει ο Γ. Παπανδρέου την γραπτή του παραίτηση, ο βασιλιάς είχε έτοιμο τον Γιώργο Αθανασιάδη Νόβα, «αποστάτη» της ΕΚ και τον όρκισε Πρωθυπουργό.

Ο λαός αντιδρά στις πολιτικές εξελίξεις με διαδηλώσεις, οργανώθηκαν 383 συγκεντρώσεις από τις οποίες οι 67 ήταν στην Αθήνα. Τα κεντρικά συνθήματα των διαδηλωτών ήταν «Δημοκρατία», «Κάτω οι αποστάτες», «1-1-4», «οι προδότες στο Γουδή», «δεν σε θέλει ο λαός, παρ’ τη μάνα σου και μπρος», «κάτω η χούντα», «Παπανδρέου». Οι συγκρούσεις με την αστυνομία ήταν καθημερινές. Στις 21 Ιουλίου 1965 δολοφονείται από τους αστυνομικούς ο Σωτήρης Πέτρουλας, 25 χρονών, φοιτητής και στέλεχος της αριστεράς.

Στις 27 Ιουλίου κηρύσσεται γενική απεργία ενώ στις 4 Αυγούστου η κυβέρνηση του Νόβα ζητά ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή και δεν τα καταφέρνει να την πάρει. Τον Νόβα στήριξαν 131 βουλευτές ενώ χρειαζόταν 151. Στις 18 Αυγούστου ο βασιλιάς Κωνσταντίνος δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον εαμικό Ηλία Τσιριμώκο*. Και αυτή η κυβέρνηση δεν παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και παραιτείται. Η τρίτη απόπειρα σχηματισμού κυβέρνησης έγινε με τον Στέφανο Στεφανόπουλο η οποία κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή στις 17 Σεπτεμβρίου 1965.

Έξω από την Βουλή. Τα ανάκτορα μηχανεύονταν τον χειρισμό και τον έλεγχο της πολιτικής ζωής της χώρας χωρίς να υπολογίζουν τον λαό. Οι παρεμβάσεις του βασιλιά προκάλεσαν πολιτική αστάθεια και έκρηξη της λαϊκής αγανάκτησης. Στις 15 Ιουλίου, μόλις ανακοινώθηκε από το ραδιόφωνο η παραίτηση του Παπανδρέου, οργανώθηκε μαζική διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας. Την επόμενη ημέρα, ξανά μεγάλη διαδήλωση και από τις συγκρούσεις με την αστυνομία καταγράφονται 114 τραυματίες και σημειώνονται 84 συλλήψεις, σε μία ημέρα, την Παρασκευή 16 Ιουλίου. Παρά την απαγόρευση των συγκεντρώσεων, αυτές πραγματοποιήθηκαν. Στις διαδηλώσεις συμμετείχε και η ΕΔΑ.

Η χώρα μας βιώνει:

Ένα πολιτικό σκηνικό στο οποίο παρέμβαιναν φανερά οι ΗΠΑ.

Ένα πολιτικό σκηνικό όπου η εγχώρια αστική τάξη πάλευε με τις αντιθέσεις της

Ένα πολιτικό σκηνικό που τροφοδότησε σφοδρές λαϊκές αντιδράσεις στις οποίες συμμετείχαν μαζικά τρεις γενιές, η γενιά της Εθνικής Αντίστασης, η μεταπολεμική γενιά και η γενιά των φοιτητών και μαθητών.

Το σκηνικό της πολιτικής ανωμαλίας, η λεγόμενη και περίοδος της «αποστασίας» θα λήξει με την πτώση της κυβέρνησης Στέφανου Στεφανόπουλου στις 22 Δεκεμβρίου 1966.

Ο Ιωάννης Παρασκευόπουλος σχηματίζει μεταβατική κυβέρνηση η οποία καταρρέει στις 3 Απριλίου 1967, οπότε ο βασιλιάς αναθέτει στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο σχηματισμό κυβέρνησης που είναι και η τελευταία πριν την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στη χώρα μας.

Σωτήρης Πέτρουλας, σκοτώθηκε σε διαδήλωση στην Αθήνα κατά τα Ιουλιανά. Γεννήθηκε στο Οίτυλο της Μάνης το 1942 και οι γονείς του επειδή ήταν αριστεροί αναγκάστηκαν να έρθουν στην Αθήνα για να αποφύγουν τις διώξεις. Το 1962 περνάει στην ΑΣΟΕΕ και παράλληλα εργάζεται για να βοηθάει τους γονείς του. Παίρνει ενεργό μέρος στις φοιτητικές κινητοποιήσεις για το «1-1-4» και το «15% για την παιδεία». Μέλος της Νεολαίας της ΕΔΑ μέχρι τη διάλυσή της και αργότερα μέλος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη / ΔΝΛ. Την Τετάρτη 21 Ιουλίου η ΕΦΕΕ (φοιτητική οργάνωση) κινητοποιεί τους φοιτητές, χιλιάδες συγκεντρώνονται και προχωρούν στην οδό Σταδίου. Σταδίου και Λαδά, στη γωνία, η αστυνομία είχε στήσει ενέδρα και μόλις φάνηκαν οι φοιτητές έγινε λυσσαλέα επίθεση. Νεκρός ο Σωτήρης Πέτρουλας ενώ μετρήθηκαν σχεδόν 300 τραυματίες. Για άλλη μία φορά αθώο αίμα χύθηκε στους δρόμους της Αθήνας. Ο Σωτήρης Πέτρουλας γίνεται το σύμβολο του αγώνα, το πένθος απλώνεται γύρω από το σπίτι του στον Κολωνό ενώ στην κηδεία του παραβρέθηκε μία λαοθάλασσα. Στο νεκροταφείο μίλησε ο Μίκης Θεοδωράκης και ο φίλος του νεκρού Μάκης Παπούλιας.

*Ηλίας Τσιριμώκος (1907-1968): Στην Κατοχή, μαζί με τον Αλέξανδρο Σβώλο, ίδρυσε την «Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας» η οποία συμμετείχε στην ίδρυση του ΕΑΜ, ο ίδιος ήταν μέλος της ΚΕ του ΕΑΜ και μέλος της ΠΕΕΑ.

Πηγή:

Γρηγόρης Δελημάρης, Τα “Ιουλιανά” ως πείρα αναμόρφωσης του αστικού πολιτικού συστήματος, ΚΟΜΕΠ, τ.6, 2015

Δ.Λιβιεράτος – Γ. Καραμπελιάς, Ιουλιανά, η έκρηξη των αντιθέσεων, Ιούνιος 1985