Τα ψέματα που λέμε για τη χούντα

Τι έχει διασωθεί στη συλλογική μνήμη από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967; Τα βασικά. Έγινε ένα στρατιωτικό κίνημα που έβαλε τη χώρα στο γύψο για μερικά χρόνια. Για πόσα χρόνια; Α, εδώ υπάρχει διχογνωμία. Για κάποιους η χούντα τελείωσε το 1973, μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Οι περισσότεροι ανακαλούν ορθώς το 1974. Είναι και εκείνοι που θα σου πουν ότι η χούντα δεν τελείωσε ποτέ.

Όμως έτσι δεν συμβαίνει πάντα; Η συλλογική μνήμη συγκρατεί τα στοιχειώδη, τα απλά. Φτιάχνει σενάρια με τα βασικά συστατικά και προσαρμόζει την αφήγηση κατά πώς τη βολεύει. Ας πούμε για τη χούντα ευθύνονται αποκλειστικά και μόνο οι Αμερικανοί. Για αυτό και η πορεία του Πολυτεχνείου κατευθύνεται προς την πρεσβεία. Καμία μομφή δεν βαραίνει τον λαό, την πολιτική και στρατιωτική τάξη της χώρας. Αν ρωτήσεις ένα φοιτητή για τη χούντα, κατά πάσα πιθανότητα θα ακούσεις μία αφήγηση συντεταγμένη με αυτές τις απλουστευτικές γραμμές. Βρήκαν οι Αμερικανοί μία δράκα επίορκων στρατιωτικών, έγινε το πραξικόπημα, στέναξε ο δημοκρατικός λαός, μέχρι που αποτίναξε τα δεσμά με την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Όλο αυτό έχει, φυσικά, στοιχεία αλήθειας, αλλά δεν αφηγείται τα πράγματα όπως έγιναν. Και είναι βολικά στημένο ώστε να εξυπηρετεί τη συστατική ουσία ενός κεντρικού εθνικού μύθου: φταίνε οι ξένοι. Μεταξύ μας, αυτό σε κάποιο βαθμό μας βολεύει γιατί μας επιτρέπει να παριστάνουμε ότι δεν βλέπουμε τις πραγματικές αιτίες που βρίσκονται στους μικρούς και μεγάλους διχασμούς μας. Ρίχνουμε τη ντροπή στους ξένους. Και εμείς κρατάμε το άλλοθι της ηρωικής αντίστασης. Ανοησίες, παραμύθια. Το μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας δεν ταράχθηκε με τη χούντα -κάθε άλλο. Πολλοί είπαν ότι, επιτέλους, πρέπει να μπει τάξη στον τόπο. Μετά, βέβαια, έγιναν όλοι τους αντιστασιακοί.

Για αυτό, παρακαλώ, μην απορείτε όταν βλέπετε στις δημοσκοπήσεις ότι ένα μεγάλο ποσοστό της κοινής γνώμης (με ισχυρή τη συμμετοχή των νέων) θα καλοέβλεπε μία ισχυρή διακυβέρνηση που δεν θα έδινε λόγο στο Κοινοβούλιο. Μην εκπλήσσεστε με τα ποσοστά θαυμασμού που συγκεντρώνει ο Τραμπ ή ο Πούτιν. Είναι τα πολιτικά και κοινωνικά «εγγόνια» εκείνων που πίστευαν ότι μερικές κλωτσιές από το άρβυλο μόνο καλό θα κάνουν.

Σήμερα πωλούνται online αξεσουάρ με το πρόσωπο του δικτάτορα Παπαδόπουλου και τον Φοίνικα που αναγεννάται από την τέφρα του (το πουλί της χούντας). Και στα σχετικά βίντεο που ανεβαίνουν στα social, ειδικά στο νεανικό TikTok, διαβάζεις αποθεωτικά σχόλια επειδή, μεταξύ άλλως, τότε κοιμόμασταν με ανοιχτά παράθυρα. Ο ολοκληρωτισμός, όσο απεχθής και αν είναι στη φύση του, ασκεί μία διεστραμμένη γοητεία σε μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας. Δεν έχουν περάσει, άλλωστε, πολλά χρόνια από τότε που οι επίγονοι του Παπαδόπουλου ήταν τρίτο κόμμα στη Βουλή.