Τα βιβλία που κυκλοφόρησαν τη δεκαετία του 1940

“Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά κάποια ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα.”

Τζορτζ Όργουελ, Η φάρμα των ζώων

Όσο η χώρα μας τη δεκαετία του 1940 βίωνε τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, την τριπλή κατοχή, τη διετία της λευκής τρομοκρατίας και μετά τον εμφύλιο μέχρι τον Αύγουστο του 1949, σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρξε οργασμός σπουδαίων εκδόσεων. Εμπνευσμένοι συγγραφείς άφησαν το αποτύπωμά τους για τις επόμενες γενιές, παρακαταθήκη για έναν καλύτερο κόσμο!

Βιβλία που διαβάζονται και ξαναδιαβάζονται.

«Native Son» (Αυτόχθων) του Richard Wright, κυκλοφόρησε το 1940. Το δυνατό μυθιστόρημα του Ρ. Ράιτ, που διαδραματίζεται στο Σικάγο της δεκαετίας του 1930, είναι ένας ανελέητος προβληματισμός για τη φτώχεια και το αίσθημα απελπισίας που βιώνουν οι άνθρωποι στις εσωτερικές πόλεις της χώρας και για το τι σημαίνει να είσαι μαύρος στην Αμερική.

«For Whom the Bell Tolls» (Για ποιον χτυπά η καμπάνα) του Ernest Hemingway, εκδόθηκε το 1940 ενώ το 1943 γυρίστηκε σε ταινία. Ο συγγραφέας βασίστηκε στις εμπειρίες του από τον Ισπανικό Εμφύλιο και θεωρείται από τα καλύτερα πολεμικά μυθιστορήματα όλων των εποχών.

«Long Day’s Journey into Night» (Το ταξίδι μιας μεγάλης μέρας στη νύχτα) του θεατρικού συγγραφέα Eugene O’Neill, κυκλοφόρησε το 1940, ενώ το 1946 κυκλοφορεί το «The Iceman Cometh» (Ο παγοπώλης έρχεται).

Ο «Μικρός Πρίγκηπας» του Antoine de Saint-Exupéry εκδόθηκε το 1943 και όταν πρωτοκυκλοφόρησε η αποδοχή του κόσμου ήταν ανάμεικτη. Τώρα βέβαια πουλάει 2 εκατομμύρια βιβλία το χρόνο, παγκοσμίως.

«The Glass Menagerie» (Ο γυάλινος κόσμος) του Tennessee Williams, κυκλοφόρησε το 1944. Στην Ελλάδα το έργο, για πρώτη φορά, παρουσιάστηκε το 1946 από το Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν και μουσική Μάνου Χατζηδάκι. Το 1947 ο συγγραφέας δημοσίευσε το «A Streetcar Named Desire» (Λεωφορείο ο πόθος), εδώ ο συγγραφέας μας παρουσιάζει μία ζοφερή ματιά της Αμερικής, μία Αμερική μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που είναι δυσλειτουργική και διαλυμένη όπως ακριβώς και οι ήρωές του.

«Selected Poems» του Pablo Neruda, δημοσιεύθηκε το 1944 (στην αγγλική έκδοση)

«All the King’s Men» (Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά) του Robert Penn Warren, κυκλοφόρησε το 1946 και το 2006 έγινε ταινία με τον Σον Πεν. Αφηγείται τις πολιτικές μηχανορραφίες στον Νότο των ΗΠΑ την εποχή της ύφεσης. Το βιβλίο κέρδισε Πούλιτζερ, χαρακτηρίστηκε ως το 36ο καλύτερο μυθιστόρημα του 20ου αιώνα.

«Animal Farm» (Η φάρμα των ζώων) του George Orwell,  κυκλοφόρησε 1945. Πρόκειται για μία αλληγορία κατά των ολοκληρωτικών καθεστώτων. «Η φάρμα των ζώων» μας έμαθε τι σημαίνει αλληγορία. Ο συγγραφέας, το 1949, κυκλοφόρησε το «Nineteen Eighty-Four» (1984) πρόκειται για ένα από τα πιο συγκλονιστικά βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το «1984» διαβάστηκε ως μανιφέστο ενάντια στη βία του ολοκληρωτικού καθεστώτος.

«Four Quartets» (Τέσσερα κουαρτέτα) του T. S. Eliot, κυκλοφόρησε το 1945. Είναι το σημαντικότερο έργο του Eliot

«The Stranger» (Ο ξένος), του Albert Camus, κυκλοφόρησε το 1942. Η ιστορία ενός ανθρώπου που ενώ δεν έχει τίποτα το ηρωικό στη ζωή του, την συμπεριφορά του, δέχεται να πεθάνει για την αλήθεια. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το δοκίμιο «Ο μύθος του Σίσυφου», όπου αναπτύσσει τις φιλοσοφικές του θέσεις. Στη συνέχεια εκδίδει τα θεατρικά έργα «Η παρεξήγηση» και «Ο Καλιγούλας» και τα δύο το 1944. Ενώ το 1948 (η αγγλική έκδοση) γράφει την «Πανούκλα», όπου αναφέρεται στην «μαύρη πανούκλα» του πολέμου που ξέσπασε στην Ευρώπη.

«The Moon is Down» (Το φεγγάρι χαμήλωσε) του John Ernst Steinbeck, το έγραψε το 1942 και είχε πηγή έμπνευσης τον Σωκράτη σε ένα χωριό των Ναζί στη Βόρεια Ευρώπη, το 1944 έγραψε το «Lifeboat» (Στον ίσκιο του θανάτου), αργότερα, το 1945, έγραψε το «Cannery Road» (Ο δρόμος με τις Φάμπρικες), και μετά το τέλος του πολέμου, το 1947, έγραψε το «The Pearl» (Το Μαργαριτάρι).

Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, κυκλοφόρησε το 1947

«The Heart of the Matter» (Η καρδιά των πραγμάτων) του Graham Greene, κυκλοφόρησε το 1948. Ο ήρωάς του, κάπου στις δυτικές ακτές της Αφρικής και μέσα στην πνιγηρή ατμόσφαιρα της βρετανικής αποικίας και το νοσηρό κλίμα της κοινωνικής μικροπρέπειας προσπαθεί να διατηρήσει την ηθική του ακεραιότητα. Θεωρείται ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα του 20ου αιώνα.

«Death of a Salesman» (Ο θάνατος του εμποράκου) του θεατρικού συγγραφέα Arthur Miller, κυκλοφόρησε το 1949. Πρόκειται για μία τραγωδία δύο πράξεων που διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1940 στο Μπρούκλιν. Το έργο στην ποικιλία των θεμάτων που πραγματεύεται είναι και το αμερικάνικο όνειρο. Κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ.

«Nausea» (Η ναυτία) του Jean-Paul Sartre,  κυκλοφόρησε το 1949, (στην αγγλική έκδοση). Ο Jean-Paul Sartre το 1943 κυκλοφόρησε και το πολύ σημαντικό φιλοσοφικό του έργο «Το είναι και το μηδέν» ενώ το 1946 το «Ο υπαρξισμός είναι ανθρωπισμός».

«The Naked and the Dead» του Norman Mailer, κυκλοφόρησε το 1948 και έχει θέμα του τον πόλεμο.

Και όσον αφορά την ελληνική εκδοτική παραγωγή, ας αναφερθούν τα παρακάτω:

Ο Στρατής Τσίρκας αυτή τη δεκαετία κυκλοφόρησε μία ποιητική συλλογή το «Προτελευταίος Αποχαιρετισμός και το Ισπανικό Ορατόριο» το 1946 και δύο διηγήματα «Αλλόκοτοι άνθρωποι και άλλα διηγήματα» το 1944 και το «Ο Απρίλης είναι πιο σκληρός» το 1947.

Ο Ηλίας Βενέζης το 1941 και το 1944 δημοσίευσε τα διηγήματα «Αιγαίο» και «Άνεμοι» αντίστοιχα, το 1943 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα «Αιολική Γη» και το 1944 το διήγημα «Ακήφ».

Ο νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης δημοσίευσε ποιητικές συλλογές, το «τετράδιο γυμνασμάτων» το 1940, το «Ημερολόγιο Καταστρώματος Α» το 1940 και το «Ημερολόγιο Καταστρώματος Β» το 1944, τον «Τελευταίο σταθμό» το 1947 και την «Κίχλη» το 1947.

Ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης δημοσίευσε ποιητικές συλλογές το «Προσανατολισμοί» το 1940, «Ήλιος ο Πρώτος, Μαζί με τις παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα» το 1943, «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» το 1945, «Ωδή στον Πικασσό», το 1948.

Ο Κώστας Βάρναλης το 1947 δημοσίευσε «Το ημερολόγιο της Πηνελόπης».

Η δεκαετία του 1940 ήταν μια δεκαετία που σημαδεύτηκε από σημαντικές λογοτεχνικές συνεισφορές σε διάφορα είδη, αντανακλώντας την παγκόσμια αναταραχή και τις κοινωνικές αλλαγές της εποχής. Τα βιβλία αποτελούν ένα παράθυρο στο ιστορικό και πολιτιστικό τοπίο της δεκαετίας του 1940 και εξακολουθούν να επηρεάζουν και να εμπνέουν αναγνώστες και μελετητές μέχρι και σήμερα.

Σημείωση:

1. Σχεδόν τα περισσότερα βιβλία, τουλάχιστον τα ξένα, μπορείτε να τα βρείτε στην δανειστική ηλεκτρονική βιβλιοθήκη INTERNET ARCHIVE που έχει την έδρα της στην Καλιφόρνια (στην αγγλική γλώσσα).

2. Μέσα σε τόσες εκδόσεις ας θυμηθούμε και το παιδικό που δεν σχετίζεται με τα γεγονότα της δεκαετίας αλλά συντρόφευσε γενιές παιδιών, το «Pippi Longstocking» (Πίπη η Φακιδομύτη) της Astrid Lindgren, τα τρία πρώτα επεισόδια κυκλοφόρησαν 1944-1948 και μεταφράστηκαν σε 50 γλώσσες.