Τι θα έκανες αν ήσουν στην Πολεοδομία Ρόδου;

Ας ξεκινήσουμε με μία υπόθεση. Είσαι υπάλληλος σε δημόσια υπηρεσία, από τη λειτουργία της οποίας επηρεάζονται δουλειές εκατομμυρίων. Και κάποιο πρωινό εμφανίζεται τύπος που σου αφήνει στο γραφείο μία τσάντα γεμάτη μετρητά. Τι κάνεις; Ξέρω, θα τον καταγγείλεις.

Ομως συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις ανακαλύπτεις ότι ο προσωπικός κώδικας ηθικής κοστίζει πολύ λιγότερα από όσα νόμιζες. Μετά σκέφτεσαι ότι «όλοι τα παίρνουν». Και την ώρα που απλώνεις το χέρι στην τσάντα λες στον εαυτό σου ότι οι πιθανότητες να σε τσιμπήσουν είναι λίγες ως ανύπαρκτες. «Ποιος πάει φυλακή στην Ελλάδα;».

Τα συστατικά της διαφθοράς δεν βρίσκονται μόνο στο αξιακό σύστημα του επίορκου υπαλλήλου. Είναι και στην εκτεταμένη αίσθηση της ατιμωρησίας και στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα διαφθοράς που υπάρχει στη χώρα. Ειδικά ο υπάλληλος της Πολεοδομίας έχει ακούσει για τόσα περιστατικά ανά τη χώρα που, αν διακατέχεται από ηθική χαλαρότητα, αισθάνεται και κορόιδο όταν δεν βουτάει το δάχτυλο στο μέλι.

Αν λερώσεις τα χέρια με βρόμικο χρήμα, έχεις μια καρότσα δικαιολογίες για τον εαυτό σου. Θα πεις για τις μίζες σε πολιτικούς, τις περίεργες αρπαχτές, το μισθό που δεν φτάνει για το φροντιστήριο των παιδιών. Ασε που όταν είσαι σε υπηρεσίες όπως η Πολεοδομία διεκδικείς τη «νόμιμη» προμήθεια σου. Εσύ βάζεις μία σφραγίδα και ο ξενοδόχος θα βγάλει εκατομμύρια. Γιατί να μην τσιμπήσεις και εσύ ένα μεζέ από τον μπουφέ;

Αν όμως τα αρπάξεις μία φορά, βάζεις τον πρώτο κρίκο σε μία αλυσίδα χωρίς τελειωμό. Διότι μετά το φροντιστήριο των παιδιών είναι και εκείνο το ταξίδι που πάντα ήθελες να κάνεις. Και την τσάντα που έβαλες στο μάτι. Και το σούπερ SUV που θέλεις να καβαλήσεις διότι μια ζωή την έχουμε και δεν θα την περάσουμε με τρεις και εξήντα. Ολα αυτά, όσο προκλητικά και εξοργιστικά και αν είναι, άλλο τόσο είναι και ανθρώπινα. Η ξιπασιά θα σε καταπιεί, οι ηθικές αναστολές νεκρώνονται, χώνεις το χρήμα μέσα σε ντουλάπια και ας γνωρίζεις ότι θα δυσκολευτείς να το ξοδέψεις.

Εννοείται ότι σε αυτές τις περιπτώσεις, είσαι εσύ που βγαίνεις στην αναφορά. Ο τύπος που έφερε τη βαλίτσα στο γραφείο, τις περισσότερες φορές παίζει το ρόλο του θύματος που εκβιάστηκε και ενέδωσε. Να, δείτε για παράδειγμα τη Ρόδο. Νομίζετε ότι θα πάει κανείς να γκρεμίσει τις αυθαιρεσίες που χτίστηκαν πάνω σε δωροδοκίες; Οχι βέβαια. Εδώ και οι υπάλληλοι που εμπλέκονται έχουν πολλούς λόγους να πιστεύουν ότι θα τη βγάλουν καθαρή. Θα γίνει η δίκη μετά από δύο χρόνια και, στη χειρότερη περίπτωση, θα πάνε μέσα για μερικούς μήνες. Αν έχουν φυλάξει καλό κομπόδεμα σε καμιά καβάτζα στο εξωτερικό, θα περάσουν ζωή και κότα μετά την πρόωρη συνταξιοδότηση. Αλλωστε μέχρι τη δίκη οι πολλοί θα το έχουν ξεχάσει.

Ομως λέγαμε για σένα. Τι θα έκανες αν ήσουν στην Πολεοδομία Ρόδου και σου έφερναν τη βαλίτσα; Που λέτε το συνολικό πρόβλημα εμπεριέχεται μέσα στην ερώτηση. Οσο η σωστή λειτουργία μίας δημόσιας υπηρεσίας επαφίεται στην ηθική των στελεχών, τόσο το σύστημα θα παραμένει ευάλωτο στη διαφθορά. Ας πούμε στις Εφορίες, από τότε που έκλεισαν για το κοινό και η δουλειά του εφοριακού γίνεται από τον αλγόριθμο, έχουν σχεδόν εκλείψει τα ποσοστά διαφθοράς ή, πιο σωστά, έχουν περιοριστεί στο πεδίο των ελέγχων και των προστίμων.

Η διαφθορά στο Δημόσιο θα μειώνεται όσο προχωράει η ψηφιακή διεκπεραίωση των συναλλαγών με τον πολίτη και οι μηχανές αντικαθιστούν τα υπαλληλικά χέρια. Οι μηχανές μπορεί να μην έχουν ηθική, αλλά δεν απειλούνται και από πειρασμούς. Μέχρι τότε, οι μεγαλύτερες ποινές που προβλέπει ο νόμος ίσως κάνουν κάποια δουλειά.