Το 2024 η Δύση ενισχύθηκε πετώντας τις “αξίες” της στα σκουπίδια

Πολλοί πιστεύουν ότι η Δύση φθίνει, παρακμάζει. Στην πραγματικότητα, όμως, ποτέ άλλοτε δεν είχε συγκεντρωθεί τόση ισχύς στα χέρια τόσων λίγων Δυτικών όσο σήμερα. Τότε γιατί τόσοι ευρωπαίοι, εκπρόσωποι του Παγκόσμιου Νότου, και αμερικανοί Δημοκρατικοί (ιδίως μετά την πρόσφατη συντριβή τους από τον Ντόναλντ Τραμπ) κλαίγονται για την παρακμή της Δύσης;

Στην Ευρώπη υπάρχει λόγος. Όπως η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μετέφερε την πρωτεύουσά της στην Κωνσταντινούπολη για να επεκτείνει την ηγεμονία της για ακόμα μία χιλιετία εγκαταλείποντας τη Ρώμη στους βαρβάρους, έτσι και το κέντρο βάρους της Δύσης μεταφέρθηκε από τη Βρετανία και την Ευρώπη στις Ηνωμένες Πολιτείες, αφήνοντας την Ευρώπη στις δυνάμεις της στασιμότητας που καθιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση αδρανή, οπισθοδρομική και ολοένα και πιο «εκτός θέματος».

Αλλά υπάρχει και μια βαθύτερη αιτία: η τάση να συγχέεται η απαξίωση του Δυτικού αξιακού συστήματος (καθολικά ανθρώπινα δικαιώματα, πολυπολιτισμικότητα, ανοικτότητα) με την παρακμή της Δύσης. Όπως το φίδι αποβάλει το παλιό του δέρμα, η Δύση ελίσσεται καλύτερα και ενισχύεται αποβάλλοντας ένα αξιακό σύστημα που, ενώ της επέτρεψε να κυριαρχήσει τον 20ο αιώνα, τον 21ο λειτουργεί ως τροχοπέδη στη θριαμβευτική πορεία της Δύσης.

Η δημοκρατία δεν ήταν ποτέ προϋπόθεση για την άνοδο του καπιταλισμού. Παρομοίως, αυτό που θεωρούμε σήμερα ως το αξιακό σύστημα της Δύσης (π.χ. Διαφωτισμός) δεν ήταν ποτέ προϋπόθεση για την άνοδό της. Η εξουσία της Δύσης χτίστηκε όχι πάνω σε ανθρωπιστικές αρχές, αλλά στη στυγνή εκμετάλλευση σε συνδυασμό με το δουλεμπόριο, το εμπόριο οπίου καθώς και σειρά γενοκτονιών στην Αμερική, την Αφρική και την Αυστραλία.

Κατά τη διάρκεια της ανόδου της, η Δύση δεν αντιμετώπισε σοβαρή αντίσταση εκτός των τειχών της. Η Ευρώπη έστελνε απρόσκοπτα εκατομμύρια εποίκους στις τέσσερις γωνιές της Γης για να υποτάξουν και να λεηλατήσουν. Έριχναν μια ματιά στους ιθαγενείς και προσποιούνταν ότι δεν είδαν… ανθρώπους, χαρακτηρίζοντας τη γη τους terra nullius (κενή από ανθρώπους) – μια γη χωρίς ανθρώπους προοριζόμενη για ευρωπαίους εποίκους που ξεροστάλιαζαν για αυτή τη γη: το πρώτο βήμα πριν κάθε γενοκτονία από την Αμερική, την Αφρική και την Αυστραλία μέχρι την Παλαιστίνη σήμερα.

Αλλά, ενώ δεν βρήκαν ποτέ σοβαρή αντίσταση στο εξωτερικό, οι Δυτικοί εξουσιαστές τα βρήκαν σκούρα στο εσωτερικό, στην Ευρώπη, κόντρα στις δικές τους εξαθλιωμένες κατώτερες τάξεις. Προλετάριοι, κολλήγοι και μικρομεσαίοι εξεγέρθηκαν ως αντίδραση στις οικονομικές κρίσεις που προκλήθηκαν, κυρίως, από την αδυναμία των πολλών να αγοράζουν αρκετά από τα προϊόντα που οι ίδιοι παρήγαγαν στα εργοστάσια που ανήκαν στους λίγους.

Αυτές οι συγκρούσεις γέννησαν πολέμους βιομηχανικής κλίμακας μεταξύ των δυτικών δυνάμεων που πάσχιζαν να υποκλέπτουν αγορές οι μεν από τους δε, με τραγικό αποκορύφωμα τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Ως αποτέλεσμα, οι δυτικές ελίτ αναγκάστηκαν να κάνουν παραχωρήσεις. Εσωτερικά, υποχώρησαν αποδεχόμενοι τα δημόσια συστήματα υγείας, τις συντάξεις, την δημόσια ανώτερη εκπαίδευση κλπ. Διεθνώς, η αγανάκτηση των λαών για τους βάναυσους πολέμους και τις γενοκτονίες της Δύσης γέννησε διακηρύξεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον Χάρτη του ΟΗΕ, ακόμα και διεθνή δικαστήρια για εγκλήματα πολέμου.

Για δυο δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι πολίτες της Δύσης πίστεψαν ότι, πλέον, είχαν κατακτήσει το δικαίωμα σε βασικά αξιακά αγαθά, όπως η διανεμητική δικαιοσύνη, η μικτή οικονομία, η πολυπολιτισμικότητα, το κράτος δικαίου στη χώρα τους και στο Διεθνές Δίκαιο εκτός των τειχών. Από οικονομικής πλευράς, οι αξίες εκείνες «χρηματοδοτήθηκαν» στο πλαίσιο του αξιοσημείωτου κεντρικά προγραμματισμένου, αμερικανικής σχεδίασης, παγκόσμιου νομισματικού συστήματος γνωστού ως Σύστημα Μπρέτον Γουντς, το οποίο επέτρεψε στην Αμερική να ανακυκλώνει τα πλεονάσματά της προς την Ευρώπη και την Ιαπωνία, ουσιαστικά δολαριοποιώντας τους συμμάχους της για να υποστηρίζει τις δικές της καθαρές εξαγωγές.

Όμως, το 1971 η Αμερική ήταν ήδη ελλειμματική χώρα. Αντί να σφίξουν το ζωνάρι του αμερικανικού λαού, όπως θα έκαναν οι γερμανοί, οι ιθύνοντες των ΗΠΑ τίναξαν στον αέρα το Σύστημα Μπρέτον Γουντς και εκτίναξαν στα ύψη, επίτηδες, το εμπορικό τους έλλειμμα. Το διογκούμενο εμπορικό τους έλλειμμα μαγνήτιζε προς το αμερικανικό έδαφος τις καθαρές εξαγωγές της Γερμανίας, της Ιαπωνίας και αργότερα της Κίνας. Οι ξένοι αυτοί καπιταλιστές πληρώνονταν σε δολάρια. Τι τα έκαναν; Τα έστελναν στη Γουίλ Στριτ όπου αγόραζαν χρέος της αμερικανικής κυβέρνησης, ακίνητα, και μετοχές στις λιγοστές εταιρείες στις οποίες η Ουάσιγκτον επέτρεπε στους ξένους να επενδύουν.

Ξάφνου, η αμερικανική άρχουσα τάξη είχε μια επιφοίτηση: Γιατί να παραγάγουμε πράγματα στις ΗΠΑ, όπου γη και εργασία είναι ακριβότερες, όταν οι ξένοι καπιταλιστές θα μπορούσαν να μας στέλνουν, στις ΗΠΑ, και τα προϊόντα τους και τα δολάριά τους; Έτσι, εξήγαγαν σωρεία παραγωγικών μονάδων στο εξωτερικό, πυροδοτώντας ως αποτέλεσμα την αποβιομηχάνιση και φτωχοποίηση των τέως βιομηχανικών περιοχών της Αμερικής.

Σημειώστε ότι κομβικό ρόλο σε αυτό το γενναίο νέο μηχανισμό ανακύκλωσης έπαιζε η Γουόλ Στριτ. Για να συνεχίσει να τον παίζει, έπρεπε να απελευθερωθεί από κάθε κρατική ρυθμιστική εποπτεία. Αλλά η πλήρης απορρύθμισή των τραπεζιτών ήταν μέγα πολιτικό ζητούμενο. Για ευοδωθεί χρειαζόταν ιδεολογική στήριξη τόσο από μια φιλική προς τους τραπεζίτες οικονομική θεωρία όσο και μια αντίστοιχη πολιτική φιλοσοφία – να πως γεννήθηκε ο νεοφιλελευθερισμός.

Πριν περάσει πολύς καιρός, υπό την σκέπη του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος και δουλικών προς αυτήν κυβερνήσεων στην Ουάσιγκτον και την Ευρώπη, η Γουόλ Στριτ πλημμύρισε την οικουμένη με παράγωγα που οικοδομήθηκαν πάνω στο τσουνάμι ξένου κεφαλαίου που κατέκλυζε τις τράπεζές της. Όταν το 2008 τα παράγωγα αυτά αυτό-αναφλέχτηκαν υπό την συντριπτική πίεση του όγκου τους, η Δύση παραλίγο να καταρρεύσει.

Τότε, οι πανικόβλητοι Δυτικοί ηγέτες εξουσιοδότησαν την εκτύπωση $35 τρισεκατομμυρίων για να διασώσουν τους τραπεζίτες την ώρα που επέβαλαν γενικευμένη λιτότητα στους πληθυσμούς τους. Το μόνο μέρος αυτών των τρισεκατομμυρίων που επενδύθηκε πραγματικά σε μηχανήματα πήγε στην οικοδόμηση του «νεφοκεφαλαίου» που χάρισε στη Big Tech την τεράστια άμεση εξουσία της πάνω στις καρδιές και τον νου μας.

Αυτός ο συνδυασμός του σοσιαλισμού για τους τραπεζίτες, της κατάρρευσης των προοπτικών για το κατώτερο 50%, και της παράδοσής μας στο «νεφοκεφάλαιο» της Big Tech γέννησε μια Νέα Γενναία Ξενοφοβική Δύση. Τα τελευταία χρόνια, και ιδίως το 2024, αυτή η Νέα Γενναία Ξενοφοβική Δύση αποδείχτηκε πολύ τοξική για να παραμείνει συμβατή με Δυτικό αξιακό σύστημα του περασμένου αιώνα. Η ιδέα μιας αγοράς όπου ο ανταγωνισμός δεν χειραγωγείται από καρτέλ, που οι θεματοφύλακες του ανταγωνισμού σπάνε τα ολιγοπώλια, που οι κοινωνίες καλοδέχονταν μετανάστες και την έννοια της πολυπολιτισμικότητας, που τα καθολικά ανθρώπινα δικαιώματα είναι δεδομένα, που οι κυβερνήσεις σέβονται τον ΟΗΕ και το Διεθνές Δικαστήριο – όλες αυτές οι ιδέες για τις οποίες κάποτε η Δύση καυχιόταν, τώρα η Δύση τις αντιμετωπίζει με την ίδια περιφρόνηση που οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετώπισαν τους «δικούς τους μπάσταρδους», τύπους σαν τον Σαντάμ και τον Νοριέγκα όταν πλέον δεν τους χρειάζονταν.

Με την Ευρώπη να είναι υπό κατάρρευση λόγω της αδυναμίας της να προχωρήσει στην πολιτική ομοσπονδοποίηση (είκοσι χρόνια αφού ομοσπονδοποίησε το χρήμα της δημιουργώντας το ευρώ), και με τις αναπτυσσόμενες χώρες πιο υπερχρεωμένες από ποτέ, ποιο εμπόδιο στη Δυτική εξουσία απομένει; Η Κίνα. Η ειρωνεία, ωστόσο, είναι ότι η Κίνα δεν θέλει να ηγεμονεύσει αλλά μόνο να πουλάει τα προϊόντα της στη Δύση χωρίς εμπόδια. Ό,τι όμως και να λέει το Πεκίνο, η Δύση είναι πλέον πεπεισμένη ότι η Κίνα αποτελεί θανάσιμη απειλή. Όπως ο Λάιος, ο πατέρας του Οιδίποδα, κατέληξε νεκρός από το χέρι του γιου του επειδή πίστευε στην προφητεία ότι ο γιος του θα τον σκότωνε, έτσι και η Δύση εργάζεται ακούραστα για εξωθήσει το Πεκίνο να πάρει το ρίσκο να αμφισβητήσει σοβαρά τη Δυτική εξουσία, παραδείγματος χάριν μετατρέποντας τις χώρες BRICS σε σύστημα παρόμοιο με το Μπρέτον Γουντς, με το γουάν (αντί για το δολάριο) στο επίκεντρο.

Εν κατακλείδι, το 2024, η Δύση συνέχισε να ισχυροποιείται εξευτελίζοντας το αξιακό της σύστημα. Αλλά, όσο η Δύση εξευτελίζει το αξιακό της σύστημα, τόσο πιο ανασφαλής νιώθει και τόσο πιο ενεργά μηχανεύεται τρόπους να επισπεύσει την παρακμή της.