Το δύσκολο καλοκαίρι της Ευρώπης

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ποδόσφαιρο ως τυπικός καθρέφτης της κοινωνίας συνοδεύεται από βανδαλισμούς και άγρια επεισόδια.  Είναι η πρώτη φορά, ωστόσο, που μια μεγάλη διοργάνωση, όπως το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, περνάει σε δεύτερη μοίρα, στην πραγματικότητα γίνεται ντεκόρ, για να εισβάλουν ως πρωταγωνιστές στη σκηνή οι εθνικιστικές και ρατσιστικές συμμορίες, που αιματοκυλούν επί μέρες τώρα τις γαλλικές πόλεις.

Σ’ αυτό το euro, η βία είναι η αδιαφιλονίκητη νικήτρια. Η μόνη που ουσιαστικά την ανταγωνίζεται, είναι η τρομοκρατική απειλή, που ρίχνει κι αυτή τη βαριά σκιά του φόβου πάνω από το Παρίσι, τη Λιλ, τη Μασσαλία, που ξύνει τις πληγές του Μπατακλάν, των Βρυξελλών και του Ορλάντο.

Το μίσος ξεχειλίζει στους δρόμους, το φάντασμα του τρόμου επιστρέφει, η Ευρώπη παραπατά… Το δείχνει και η άγρια δολοφονία της Τζο Κοξ, της βρετανίδας βουλευτού, που πλήρωσε με τη ζωή της τη φροντίδα που έδειχνε για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, την προσήλωσή της στην ευρωπαϊκή προοπτική της Βρετανίας. 

Δεν  είναι αναμενόμενο; Τα σύνορα έκλεισαν και μαζί τους άνοιξαν λογαριασμοί με την Ιστορία. Η ξενοφοβία έγινε πολιτικό εφαλτήριο και η αντίληψη μιας Ευρώπης περίκλειστης, εχθρικής στον άλλο, τον ξένο, τον απέναντι, τον διαφορετικό, απέκτησε όλο και πιο φανατικό κοινό.

Στο έδαφος που καλλιέργησαν επί χρόνια οι πολιτικές της ακραίας λιτότητας, άνθισε ένας επιθετικός ευρωσκεπτικισμός. Ο εθνικισμός στην πιο μολυσματική εκδοχή του επέστρεψε. Πότε με κοστούμι και πότε με σβάστικα, τώρα με αθλητικές φανέλες και πρόσωπα βαμμένα στα χρώματα του πολέμου, εισβάλλει στην κεντρική ευρωπαϊκή σκηνή, διεκδικεί ρόλο και μερίδιο εξουσίας, αύριο θα θέλει την ίδια την εξουσία.

Η Ευρώπη δεν είναι πια ίδια. Και θα αλλάξει ακόμα περισσότερο, αν σε μία εβδομάδα από τώρα, οι Βρετανοί ψηφίσουν υπέρ του brexit. Ακρωτηριασμένη η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν θα έχει να αντιμετωπίσει μόνο τις τεκτονικές οικονομικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει στην ήπειρο ένα τέτοιο διαζύγιο  – η Βρετανία είναι η δεύτερη οικονομική δύναμη της Ε.Ε. μετά τη Γερμανία και η πρώτη στρατιωτική δύναμη μαζί με τη Γαλλία.

Μια Ευρώπη χωρίς τους Βρετανούς θα είναι μια Ευρώπη ανοιχτή στον κατακερματισμό, ευάλωτη στις φυγόκεντρες τάσεις, εκτεθειμένη στις πολλαπλές ταχύτητες και στη διεύρυνση των ανισοτήτων. Η ίδια η ευρωπαϊκή ιδέα, η ιδέα της συνοχής απέναντι στους εθνικισμούς που κατέστρεψαν με δύο πολέμους την ήπειρο, θα βρεθεί απέναντι σε επιθετικές δυνάμεις, που δεν κρύβουν ήδη ότι ορέγονται την επιστροφή στο παρελθόν.

Η εκτίναξη των ποσοστών των ευρωφοβικών ή και ανοιχτά ρατσιστικών κομμάτων στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, σε συνδυασμό με την έκρηξη της επιρροής του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, δείχνουν ότι η κατεδάφιση της Ενωμένης Ευρώπης και η επιστροφή στην εποχή των εθνικών ανταγωνισμών δεν είναι σενάριο πολιτικής φαντασίας, αλλά σχέδιο που κερδίζει έδαφος.

Μπορεί κανείς να φανταστεί το μέλλον της Ευρώπης με τη Βρετανία εκτός της Ένωσης, με χώρες παραδομένες στην ακροδεξιά ξενοφοβία και τη Λε Πεν, κάποια στιγμή, στα Ηλύσια Πεδία; Καλύτερα, να μην υπάρξει απάντηση… Ας ευχηθούμε, απλώς, αυτό το δύσκολο ευρωπαϊκό καλοκαίρι να μην αποδειχθεί και μοιραίο.

*Ο Χρήστος Μαχαίρας είναι δημοσιογράφος