Το πραγματικό πρόβλημα πίσω από τις υποκλοπές

Διαβάζοντας κανείς τον τίτλο του εν λόγω άρθρου, θα μπορούσε να σκεφτεί πως το βασικό πρόβλημα του τόπου, είναι η ακρίβεια.

Το παραπάνω επιβεβαιώνεται άλλωστε και από τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων των τελευταίων μηνών, σχετικά με τους δείκτες που εξετάζουν το τι πραγματικά απασχολεί τον Έλληνα πολίτη. Αυτό όμως δε σημαίνει πως και οι υποκλοπές δεν είναι μείζον πρόβλημα ή ότι δεν διαπλέκονται με το θέμα της ακρίβειας.

Για να είμαστε… ακριβείς άλλωστε με την ακρίβεια, οι υποκλοπές δείχνουν να λειτουργούν ως επιστέγασμά της. Επί της ουσίας, αυτό που έχουμε καταλάβει το τελευταίο διάστημα είναι πως στη χώρα μας, η διαπλοκή της εξουσίας με άλλα “κεντρα”, ζει και βασιλεύει. Αυτή τη διαπλοκή ήρθε να εξετάσει και η αρμόδια επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου, PEGA, με τα πρώτα αποτελέσματα να είναι παραπάνω από εμφατικά, όσο κι αν προσπάθησε εκ νέου να τα υποβαθμίσει η κυβέρνηση.

Τα συμπεράσματα, όπως ανακοινώθηκαν βάσει προσχεδίου, από την Sophie In ‘t Veld, ήταν λίγο – πολύ, τα εξής:

-Η PEGA αναφέρει πως παράνομα spyware μπορούν να αγοράσουν μόνο κυβερνήσεις και ολιγάρχες με διαπλεκόμενα πολιτικά συμφέροντα.

-Μάλιστα, χαρακτηρίστηκε ως “ύποπτη” η χρονική συγκυρία κατά την οποία το κινητό του Νίκου Ανδρουλάκη παρακολουθείτο τόσο από την ΕΥΠ, όσο και από το κακόβουλο λογισμικό, Predator.

-Όλες οι κυβερνήσεις που κατηγορούνται για υποκλοπές επικαλούνται λόγους “εθνικού συμφέροντος” και κρύβονται πίσω από το απόρρητο. Το ίδιο επαναλαμβάνει διαρκώς και ο Έλληνας πρωθυπουργός, με την πιο πρόσφατη τοποθέτησή του να γίνεται στη συνέντευξή του στον ΑΝΤ1, και ακολούθως στο πρακτορείο Bloomberg.

-Οι άμεσα φερόμενοι ως υπεύθυνοι για τις υποκλοπές δεν εκλήθησαν για εξέταση και διαπιστώνονται τεράστιες καθυστερήσεις στην έρευνα, χωρίς διάθεση συνεργασίας με την ΕΕ.

-Οι καθυστερήσεις έχουν ως αποτέλεσμα ενδεχόμενη καταστροφή των όποιων αποδεικτικών στοιχείων.

-Και τέλος, πως η Ελλάδα δεν μπορεί να πάει σε εκλογές με σκιές από το εν λόγω σκάνδαλο.

Είναι δε, ιδιαιτέρως εμφατική η διατύπωση στο προσχέδιο της Επιτροπής. Όπως αναφέρει: Σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις, όπως η Πολωνία, η κατάχρηση του spyware δεν φαίνεται να είναι μέρος μιας ολοκληρωμένης αυταρχικής στρατηγικής, αλλά μάλλον ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται ad hoc για πολιτικά και οικονομικά οφέλη. Ωστόσο, διαβρώνει εξίσου τη δημοκρατία και το κράτος Δικαίου και αφήνει άπλετο χώρο στη διαφθορά, ενώ αυτοί οι ταραγμένοι καιροί απαιτούν αξιόπιστες και υπεύθυνες ηγεσίες.

Το πρώτο κείμενο της έκθεσης, που παρουσιάστηκε ενώπιον των ευρωβουλευτών, αλλά και του Τύπου, στις Βρυξέλλες, συμπεριλαμβάνει ένα αναλυτικό ιστορικό των γεγονότων, μια παρουσίαση των προσώπων που εμπλέκονται με τις παρακολουθήσεις και προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα που έχουν προκύψει. Στα ερωτήματα που μένουν ανοικτά, είναι το αν θα επιβεβαιωθεί η λίστα των ονομάτων που ήρθε προσφάτως στη δημοσιότητα, καθώς και το ποιος τελικά αγόρασε το Predator στη χώρα μας.

Το προσχέδιο της έκθεσης και η δημοσιοποίησή του, έφερε αντιδράσεις. Μετά από έντονες πιέσεις, με τον συντονιστή του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος να εκφράζει δημοσίως τη δυσαρέσκειά του, ο πρόεδρος της PEGΑ, Jeroen Lenaers αναγκάστηκε να προβεί σε δήλωση, στην οποία έκανε λόγο για “προσχέδιο έκθεσης” και όχι για την τελική μορφή του. Κάτι ανάλογο είχε γίνει και όταν είχε ανακοινωθεί το πρόγραμμα των επισκέψεων της PEGA στην Αθήνα, τότε που το draft περιελάμβανε και συναντήσεις με τον πρωθυπουργό και τους άμεσα εμπλεκόμενους, κάτι που τελικά ανατράπηκε εκ των έσω. Να σημειώσουμε εδώ πως σε αυτές τις Επιτροπές του Ευρωκοινοβουλίου, μετέχουν πολιτικοί από όλες τις ευρωομάδες, με τους συσχετισμούς να διαμορφώνονται βάσει των εξελίξεων, και τις αντιπαραθέσεις να είναι αναμενόμενες (αλλά και θεμιτές).

Ωστόσο, η ουσία από τα παραπάνω, είναι πως ο ρόλος των Επιτροπών μπήκε για τα καλά στη ζωή μας. Και το κέρδος από όλο αυτό, είναι πως καταλήγουμε στο εξής, απλό συμπέρασμα: Πως το βασικό πρόβλημα του καιρού μας, ή αν θέλετε το βασικό στοίχημα προς αλλαγή, είναι η έλλειψη διαφάνειας στη λειτουργία των θεσμών. Σε αυτή την έλλειψη διαφάνειας ήρθε να απαντήσει η έρευνα της Επιτροπής του ΕΚ, ενώ την ίδια ώρα σύσσωμη η αντιπολίτευση ζητά την άρση του απορρήτου για το σκάνδαλο του Predator, πίσω από το οποίο “κρύβεται” το Μαξίμου και η κυβέρνηση, συνολικά.

Η αδιαφάνεια αυτή προκαλεί σκιές στη Δημοκρατία συλλήβδην, και η άρση της θα μπορούσε να αποκαλύψει δίκτυα δοσοληψιών, μίζες και “εξυπηρετήσεις”, καθώς και πιθανούς εκβιασμούς. Μπορεί να μην ισχύει φυσικά τίποτε από τα παραπάνω, ωστόσο η διαιώνιση της επικοινωνιακής απόκρυψης, μόνο υποψίες προκαλεί.

Επιπλέον, η PEGA διαπίστωσε νομικά “παράθυρα” στο ζήτημα της λειτουργίας των συστημάτων παρακολούθησης σε όλη την Ευρώπη, και φυσικά στη χώρα μας. Είναι κατανοητό πως οι διεργασίες για να φτάσουμε στη νομική ρύθμιση του ζητήματος της παρακολούθησης πολιτικών, δημοσιογράφων και κατ’ επέκταση πολιτών θα πάρει μήνες, ίσως και χρόνια, ωστόσο πλέον οι πιέσεις είναι υπαρκτές και υπερεθνικές.

Ο δε Έλληνας πρωθυπουργός δεσμεύθηκε πως το ζήτημα θα ρυθμιστεί δια νόμου στην Ελλάδα. Ο ίδιος είπε στο Bloomberg:

“Ήμουν πολύ σαφής, αναγνωρίζοντας ότι στην Ευρώπη έχουμε πρόβλημα όσον αφορά τα παράνομα κακόβουλα λογισμικά -δεν είναι μόνο ελληνικό πρόβλημα, το έχουμε δει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες- και χρειαζόμαστε έναν ευρωπαϊκό κανονισμό για την αντιμετώπισή του. Ελπίζω ότι η Ελλάδα θα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη, εντός του επόμενου μήνα, θα απαγορεύσουμε όλα τα παράνομα κακόβουλα λογισμικά που μπορούν να πωληθούν στην Ελλάδα. Πρέπει λοιπόν να μετατρέψουμε αυτό το πραγματικό πρόβλημα σε ευκαιρία”. Και επειδή ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, ας κρατήσουμε τη διατύπωση περί λογισμικών που μπορούν να “πωληθούν στην Ελλάδα”, και όχι να παραχθούν.

Επιπρόσθετα, η εν λόγω κυβέρνηση συνεχίζει να βαρύνεται με την αμφισβήτηση της ανεξάρτητης δημοσιογραφικής έρευνας που έφερε εν πολλοίς στο προσκήνιο το θέμα των παρακολουθήσεων, καθώς αν πρακτικά ήθελε να τελειώσει με τα “ψέματα”, θα έπρεπε να ενθαρρύνει τη δημοσιοποίηση όλων των ντοκουμέντων. Πέραν των προθέσεων λοιπόν, μένει να δούμε και την ουσία, και αυτή θα τη δούμε όταν το νομοθέτημα έρθει στη Βουλή.

Σε κάθε περίπτωση, τίποτα από τα παραπάνω δεν θα είχε “τρέξει”, αν το ζήτημα δεν έπαιρνε Ευρωπαϊκές διαστάσεις, αν η PEGA δεν ανακοίνωνε την έλευσή της, αν δεν έμπαινε η χώρα μας στο επίκεντρο της εστίασης του Ευρωκοινοβουλίου. Κάτι που δείχνει, πως η ευρωπαϊκή πίεση αποδίδει, όταν υπάρχει βούληση, και παρά την όποια γραφειοκρατία. Εννοείται πως οι σκιώδεις διεργασίες αφορούν ακόμη και την ίδια την ΕΕ, με τα παραδείγματα των “κλειστών” Eurogroup που αφορούσαν την Ελλάδα, να είναι ακόμη “ζεστά”. Ένα από τα βασικά αιτήματα άλλωστε των Ευρωπαίων πολιτών, όπως διατυπώνονται μέσω Ευρωβαρόμετρου, είναι οι διεργασίες χρηματοδότησης και ελέγχων να είναι “στο φως”, όπως και η πάταξη της διαφθοράς.

Στην ερώτηση πόσο διαδεδομένο θεωρούν οι πολίτες το πρόβλημα τη διαφθοράς στη χώρα τους, στην Ελλάδα απαντά θετικά το 90%, το 92% στην Ιταλία και την Κύπρο και το 93% στην Κροατία. Ο μέσος όρος της Ευρωζώνης υπολογίζεται στο 63%.

Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι οι υποκλοπές.

Είναι η αδιαφάνεια που βασίζεται κυρίως, στα νομικά κενά. Και αν δεν αλλάξει αυτό με τρόπο ουσιαστικό, οι υποκλοπές θα επιστρέψουν σε κάποια νέα μορφή, προς εξυπηρέτηση νέων συμφερόντων.