Τραμπ 2.0 και ο δρόμος της Ευρώπης προς την αυτονομία

Η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο σηματοδοτεί έναν νέο γεωπολιτικό κύκλο γεμάτο αβεβαιότητα και προκλήσεις για την Ευρώπη. Η ΕΕ βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη επιλογή: να αναλάβει ενεργό ρόλο ως ηγέτιδα δύναμη στην τεχνολογία και την άμυνα ή να συνεχίσει να εξαρτάται από τις ΗΠΑ.

Η πρόσφατη έκθεση Heitor προσφέρει μια στρατηγική κατεύθυνση, καλώντας την ΕΕ να επενδύσει μαζικά σε έρευνα και καινοτομία, όμως η εφαρμογή αυτής της προσέγγισης απαιτεί ταχύτητα και πολιτική βούληση.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα των διαφορών στρατηγικής μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού. Στις ΗΠΑ, ο Τραμπ αναμένεται να ακολουθήσει μια φιλελεύθερη προσέγγιση, επιτρέποντας στη βιομηχανία να αυτορυθμιστεί. Εν αντιθέσει, η ΕΕ προχωρά με τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης, στοχεύοντας να προστατεύσει τα δικαιώματα των πολιτών και τους δημοκρατικούς θεσμούς.

Η έκθεση Heitor επισημαίνει ότι η Ευρώπη οφείλει να αναλάβει ενεργό ρόλο στην τεχνητή νοημοσύνη, αυξάνοντας τη χρηματοδότηση και ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά και με εταίρους όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελβετία. Εάν η ΕΕ καταφέρει να ηγηθεί στην ηθική και την ασφάλεια της AI, μπορεί να αναδείξει ένα νέο πρότυπο που να συνδυάζει την τεχνολογική ανάπτυξη με τις ανθρωποκεντρικές αξίες.

Η ανάγκη για ευρωπαϊκή αυτονομία στον τομέα της άμυνας γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ. Με τις ΗΠΑ να επικεντρώνονται στον Ειρηνικό και την Κίνα, και τη Ρωσία να συνεχίζει να αποτελεί άμεση απειλή, η ΕΕ καλείται να ενισχύσει τις δικές της αμυντικές δομές. Το χαμηλό επίπεδο επενδύσεων των κρατών-μελών και ο περιορισμένος προϋπολογισμός του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας αποδεικνύουν ότι υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης.

Παρά τις ελλείψεις, η Ευρώπη διαθέτει ισχυρά θεμέλια. Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα έχουν ήδη εμπειρία στη συνδυαστική έρευνα για πολιτική και αμυντική τεχνολογία. Η έκθεση Heitor τονίζει τη σημασία της αύξησης της δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης σε αμυντικά έργα έρευνας και ανάπτυξης, ώστε να δημιουργηθεί ένα αυτάρκες σύστημα που να μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής.

Η επανεκλογή Τραμπ δεν απειλεί μόνο τη διατλαντική συνεργασία στην τεχνολογία και την άμυνα· θέτει επίσης υπό αμφισβήτηση τον ρόλο των ΗΠΑ ως σταθερού εταίρου της ΕΕ. Με την Ουάσινγκτον να προσανατολίζεται σε περικοπές δαπανών, αυστηρότερους ελέγχους στη μετανάστευση και χαλαρούς κανονισμούς για την AI, η ΕΕ έχει την ευκαιρία να αναλάβει ηγετικό ρόλο σε κρίσιμους τομείς. Η πρόοδος που σημειώθηκε μέσω του Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας (TTC) μπορεί να διατηρηθεί, αλλά θα απαιτηθεί διπλωματική ευελιξία και αποφασιστικότητα.

Η ΕΕ μπορεί να αξιοποιήσει τη συγκυρία για να ενισχύσει τη θέση της ως παγκόσμιου παίκτη στην τεχνολογία και την έρευνα. Η εφαρμογή των προτάσεων της έκθεσης Heitor, οι οποίες περιλαμβάνουν επενδύσεις μεγάλης κλίμακας και πιλοτικά έργα, θα μπορούσε να δώσει ώθηση σε μια νέα εποχή ευρωπαϊκής καινοτομίας. Όμως, η επιτυχία δεν θα έρθει χωρίς προσπάθεια: η ΕΕ πρέπει να δράσει άμεσα, να ενοποιήσει τις δυνάμεις της και να προσελκύσει ταλέντα από όλο τον κόσμο.

Για την Ελλάδα, η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα είναι ταυτόχρονα πρόκληση και ευκαιρία. Η χώρα μπορεί να αξιοποιήσει τη συμμετοχή της στην ΕΕ για να ενισχύσει την επένδυση σε στρατηγικούς τομείς, όπως η πράσινη τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη. Παράλληλα, η ανάπτυξη αμυντικών δυνατοτήτων μέσω ευρωπαϊκών κονδυλίων θα μπορούσε να ενισχύσει τη θέση της στον ευρωπαϊκό χάρτη.

Η επανεκλογή Τραμπ αποτελεί σήμα αφύπνισης για την Ευρώπη. Η εποχή απαιτεί θάρρος, επενδύσεις και στρατηγική. Το ερώτημα είναι αν η ΕΕ θα καταφέρει να ανταποκριθεί στην πρόκληση, να ηγηθεί στην τεχνολογία και την άμυνα, και να αποδείξει ότι μπορεί να είναι πραγματικά αυτόνομη σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα.