Μιλτιάδης Πορφυρογένης

Η ιστορία της ζωής του λειτουργεί 

ως ένας μικρόκοσμος της ταραχώδους ιστορίας της Ελλάδας.

Σπουδαίες προσωπικότητες της ταραγμένης δεκαετίας του 1940 βρέθηκαν αντιμέτωπες με αποφάσεις που επηρέαζαν πλήθος κόσμου. Στα χρονικά της ιστορίας υπάρχουν μορφές που αν ακολουθήσεις τα χνάρια της ζωής τους θα διαβάσεις τις δοκιμασίες του λαού μας. Το ταξίδι του Μιλτιάδη Πορφυρογένη σημαδεύτηκε από θυσίες και σθένος ενώ παράλληλα μας προσφέρει μία βαθιά κατανόηση των πολιτικών και κοινωνικών ανακατατάξεων που διαμόρφωσαν την Ελλάδα.

Η παρουσίαση αυτής της σπουδαίας προσωπικότητας δεν τείνει ούτε στην αγιοποίηση ούτε στην αποκαθήλωσή της. Η προσέγγιση είναι ουδέτερη, μία σύντομη ιστορική καταγραφή.

Ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης γεννήθηκε στην Αγριά του Βόλου το 1903. Σπούδασε νομική στην Αθήνα και παρά την αστική του καταγωγή επηρεάστηκε από την μαρξιστική ιδεολογία και το 1926 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Πολλά επίθετα ταιριάζουν στην προσωπικότητά του, ήταν διανοούμενος, επαναστάτης, μαρξιστής, απεριόριστα αφοσιωμένος, δραστήριος και πολύγλωσσος.

Υπήρξε πιστός φίλος του Νίκου Ζαχαριάδη ακόμη και στις πιο δύσκολες περιόδους όπως στις αποφάσεις του ΚΚΕ για την διαγραφή του και την αποπομπή του από το κόμμα. Άνθρωπος υψίστης εμπιστοσύνης του Νίκου Ζαχαριάδη επιχειρούσε σε εμπιστευτικές και απόρρητες αποστολές.

Πρωτοσυναντήθηκε με τον Νίκο Ζαχαριάδη στον Βόλο και συνδέθηκαν με παροιμιώδη φιλία και αμοιβαία εμπιστοσύνη, έγινε ο έμπιστός του, αυτός που αναλάμβανε τις πιο λεπτές και δύσκολες υποθέσεις.

Το 1929, σε ηλικία 26 ετών αναλαμβάνει υπεύθυνος της «Εργατικής Βοήθειας». επρόκειτο για την οργάνωση που προσπαθούσε να στηρίξει τους εξόριστους, τους φυλακισμένους και τις οικογένειές τους.

Εκλέχτηκε δύο φορές βουλευτής του ΚΚΕ, το 1932 ως βουλευτής Βόλου και το 1936 με το «Παλλαϊκό Μέτωπο».

Κατά την μεταξική δικτατορία εξορίστηκε πρώτα στην Ανάφη, μετά τον έστειλαν στην Ακροναυπλία όπου τον είχαν κλείσει για μεγάλο χρονικό διάστημα σε πλήρη απομόνωση σε μία σπηλιά με ποντίκια και τέλος μεταφέρθηκε στην Κίμωλο. εκεί τον βρήκε η κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς.

Από την Κίμωλο δραπέτευσε και έφτασε στην Κρήτη, όπου έμεινε έως τον Δεκέμβριο του 1943. Στη μεγαλόνησο βρέθηκε παραμονές της επίθεσης των Γερμανών και στις 16/5/1941 δημοσιεύεται άρθρο του στα «Κρητικά Νέα» με τίτλο «Όλοι στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης».

Στα τέλη του 1943 καταφέρνει να φτάσει στην Αθήνα.

Διατέλεσε γραμματέας της ΚΕ του ΕΑΜ από τον Ιανουάριο έως και τον Μάιο του 1944 οπότε τον αντικαθιστά ο Μ. Παρτσαλίδης. Μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ από το 1935 και για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου / ΚΕΕ.

Εκπροσώπησε το ΕΑΜ στο Συνέδριο του Λιβάνου (17-20 Μαΐου 1944) και αργότερα στη Συμφωνία της Καζέρτας (26 Σεπτεμβρίου 1944) ενώ στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» ανέλαβε το υπουργείο Εργασίας.

Πήρε μέρος στις διαπραγματεύσεις για τα Δεκεμβριανά, απείχε όμως από την Συμφωνία της Βάρκιζας.

Το 1945, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, με την ιδιότητα του δικηγόρου θα οργανώσει την υπεράσπιση των καταδιωκομένων από το κράτος.

Συμμετείχε στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ (6/10/1945) και εκλέγεται στην ΚΕ του ΚΚΕ ενώ με την ιδιότητα του προέδρου της ΚΕ Ελέγχου υπέγραψε την καταδίκη του Άρη Βελουχιώτη.

Ο Μιλτιάδης Πορφυρογέννης, ήταν όπως είπαμε δικηγόρος, ο οποίος λόγω της μόρφωσής του και της γλωσσομάθειάς του αναλάμβανε αποστολές στο εξωτερικό. Συμμετείχε στην μικρή ομάδα, που λίγο πριν την έναρξη του εμφυλίου ήρθε σε επαφή με αδελφά κομμουνιστικά κόμματα προς διερεύνηση της υποστήριξης. Μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ (Αύγουστος 1949), ως πολιτικός πρόσφυγας πλέον, αναλαμβάνει υπεύθυνος του περιοδικού «Νέος Κόσμος» και του εκδοτικού μηχανισμού.ζαχαρ

Στην Ελλάδα ήρθε παράνομα δύο φορές την πρώτη φορά έμεινε από τον Σεπτέμβριο του 1954 έως και τον Φεβρουάριο του 1955 και τη δεύτερη φορά από τον Ιανουάριο έως και τον Σεπτέμβριο του 1956, κινδυνεύοντας πολλές φορές να συλληφθεί αφού ακόμη και λόγω του αναστήματός του δεν περνούσε εύκολα απαρατήρητος.

Μετά το 1950 ταξίδεψε σε Γαλλία και Ελβετία, για νέες συμμαχίες και διερεύνηση της κατάστασης.

Στην κρίσιμη 6η ολομέλεια -όπου καθαιρέθηκε ο Νίκος Ζαχαριάδης από ΓΓ του ΚΚΕ- ο Μιλτιάδης Πορφυγένης (όπως προαναφέρθηκε) βρισκόταν σε παράνομη δουλειά στην Ελλάδα. Σύμφωνα με μαρτυρία του Φίλιππα Ηλιού συνέταξε μία έκθεση για αυτή την απόφαση της καθαίρεσης και εξέφρασε τις αντιρρήσεις του. Αυτομάτως παραμερίστηκε από το κόμμα του αλλά δεν διαγράφηκε, γι αυτό και είχε το δικαίωμα να πάρει μέρος στην 7η και την 8η ολομέλεια.

Ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης διαφώνησε με τις μαζικές διαγραφές των μελών του ΚΚΕ στην Τασκένδη, μετά τα επεισόδια του Σεπτεμβρίου 1955. Κατά την ομιλία του στην 7η Ολομέλεια του 1957 άσκησε κριτική λέγοντας πως δεν είναι δυνατόν να καταδιώκονται μέλη του κόμματος επειδή διατυπώνουν καλόπιστες επιφυλάξεις. Και ήταν ο μόνος από τους ομιλητές που υποστήριξε τη θέση να μην διαγραφεί ο Νίκος Ζαχαριάδης και να παραμείνει μέλος του κόμματος.

Για την στάση του αυτή τέθηκε σε απομόνωση. Σύμφωνα με μαρτυρία της κόρης του, Κατερίνας Πορφυρογένη στη γράφουσα, ήταν ο μόνος που υπερασπίστηκε ανοιχτά τον Νίκο Ζαχαριάδη και είχε τεθεί ήδη στο περιθώριο μετά την 6η Ολομέλεια του 1956.

Απομονωμένος στο σπίτι του, με κομμένο τον μισθό, σε μία μικρή επαρχιακή πόλη της Τσεχίας, την Ceske Budejovice, με πληθυσμό λιγότερο από 65.000 κατοίκους και 150 χιλιόμετρα μακριά από την Πράγα, πέθανε από έμφραγμα στις 7 Μαρτίου 1958.

Επρόκειτο για έναν άνθρωπο που πολέμησε για τα ιδανικά του και αφιέρωσε τη ζωή του στο κομμουνιστικό κίνημα. Μετά το θάνατό του όμως δεν έλαβε την τιμή που του άξιζε. Η κόρη του Κατερίνα θυμάται τους ανθρώπους του ΚΚΕ που την επομένη του θανάτου του ήρθαν στο σπίτι και πήραν όλο το αρχείο του Μιλτιάδη Πορφυρογένη. Άδειασαν το γραφείο και σε μία προσπάθεια της γυναίκας του να διαμαρτυρηθεί πως παίρνουν και ιδιωτικά έγγραφα, της απάντησαν «όλα ανήκουν στο κόμμα συντρόφισσα».

Βιβλιογραφία:

• Ελένη Νικολαΐδου, Καλή πατρίδα, σύντροφε! Εταιρεία Σύγχρονης Ιστορίας, Αθήνα, 2023
• Κατερίνα Πορφυρογένη, Ο κομμουνιστής ηγέτης για τις δύσκολες αποστολές, ΕΦΣΥΝ, 10/3/2018
• Φίλιππος Ηλιού, Μιλτιάδης Πορφυρογένης: Το πορτραίτο ενός κομμουνιστή ηγέτη, Αρχειοτάξιο, ν. 7, Μάιος 2005, σ. 5-22

*H κεντρική φωτογραφία είναι από το άρθρο της Κατερίνας Πορφυρογένη, Ο κομμουνιστής ηγέτης για τις δύσκολες αποστολές στην Εφημερίδα των Συντακτών