Ξορκίζοντας τον φόβο στους δρόμους της Αθήνας

Η συνεχιζόμενη κρίση, που πλήττει όλο και περισσότερο τις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, αφήνει τα σημάδια της σε δρόμους και πλατείες της πρωτεύουσας. Άστεγοι, εξαρτημένοι, ψυχικά ασθενείς, πρόσφυγες προσπαθούν με δυσκολία να κινηθούν στον δημόσιο χώρο. Ο χώρος αυτός δεν είναι ένα ουδέτερο και αμετάβλητο πλαίσιο, αλλά μια εξελισσόμενη αναπαράσταση του δικτύου των ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων και σχέσεων, όπως και της στάσης -του ενδιαφέροντος ή της αδιαφορίας- της πολιτείας.

Ανησυχία, ανασφάλεια και ένας απροσδιόριστος φόβος έρχονται στην επιφάνεια όταν οι κάτοικοι της πρωτεύουσας τύχει να βρεθούν σε ορισμένους χώρους ή να συναντήσουν ανθρώπους που έχουν πρόβλημα εξάρτησης. Τι αισθήματα και σκέψεις προκαλούν άραγε τα εγκαταλελειμμένα σπίτια, τα χαλάσματα, τα στενά δρομάκια και οι πλατείες που συχνάζουν άστεγοι, εξαρτημένοι, άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας; Ποιους φόβους ανασύρουν τα σκελετωμένα πρόσωπα των εξαρτημένων με εμφανή τα ίχνη των ασθενειών που προήλθαν από την εξάρτηση;

Κατεστραμμένες φλέβες, αποστεωμένα πρόσωπα, χαμένα βλέμματα, σημάδια πόνου και δυστυχίας μπορεί να προκαλούν οίκτο ή απέχθεια, αλλά παράλληλα διακινούν μύχιες σκέψεις και συναισθήματα του θεατή, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα κομμάτι ανοίκειου εαυτού. Το ανοίκειο μπορεί να έχει σχέση με το θάνατο ή την κατάρρευση. Οι εξαρτημένοι στον δρόμο, οι άστεγοι, οι ψυχικά ασθενείς που διαβιούν σε παγκάκια, εσοχές καταστημάτων ή πολυκατοικιών γίνονται ένας καθρέφτης που αντανακλά μνήμες, φόβους, απωθημένα του παρελθόντος και συμπλέγματα.

Οι ζωντανοί-νεκροί θυμίζουν την ευαλωτότητα του σώματος, της ανθρώπινης ζωής και της ψυχικής ισορροπίας. Επειδή αναστατώνουν και ενοχλούν κάποιοι επιδιώκουν να τους εκτοπίσουν και να τους καταστήσουν «αόρατους». Οι συντηρητικές πολιτικές επιλέγουν την περιθωριοποίηση τους, περιορίζοντας τους σε χώρους ετεροτοπικούς: ψυχιατρεία, κέντρα κράτησης, φυλακές, χώροι ελεγχόμενης χρήσης προτείνονται ως αναπόφευκτες λύσεις για όσους βρίσκονται σε κίνδυνο, αλλά, κυρίως, προβάλλονται ως κίνδυνος. Με αυτό τον τρόπο οι εκφραστές του συντηρητισμού προσπαθούν να «ξορκίσουν το κακό» και να δώσουν στους πολίτες την ψευδαίσθηση μιας ‘ασφαλούς κοινωνίας’, αποσιωπώντας το ότι είναι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές τους που οδήγησαν στην κατάρρευση του κοινωνικού κράτους και έθεσαν την πλειονότητα των πολιτών σε κίνδυνο κοινωνικής και ψυχολογικής κατάρρευσης.

(Φωτογραφία: Sooc)

*Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης