SOSίβιο: Μιλήσαμε με τους δημιουργούς της βραβευμένης ταινίας μαθητών από την Κρήτη

Οι Κουνάβοι είναι ένα μικρό χωριό που απέχει 15 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο Κρήτης, με πληθυσμό λιγότερο από 900 κατοίκους, που έχουν σαν κύρια ασχολία την παραγωγή λαδιού, σταφίδων και σταφυλιού. Το μικρό αυτό χωριό έχει ελιές, αμπέλια και ένα Δημοτικό Σχολείο πρότυπο, του οποίου η φήμη έφτασε μέχρι και στη Βαλένθια!

Δύο δάσκαλοι του σχολείου, ο Νίκος Γαλάνης και ο Νίκος Κωνσταντάκης συνεργάστηκαν με τα “πρωτάκια”, και δημιούργησαν την ταινία μικρού μηκους “SOSίβιο”.

Το SOSίβιο είναι ένα μάθημα ανθρωπιάς και ελπίδας, μία αγκαλιά στους κατατρεγμένους αυτού του κόσμου, αλλά και μία κραυγή κατά του ρατσισμού. Αποτελεί ένα ουσιαστικό τρόπο διδασκαλίας για τα μικρά παιδιά, πολύ πιο αποτελεσματικό από τα “λόγια του αέρα” και από τις ατελείωτες σελίδες βιβλίων με ακαταλαβίστικες, για τα μικρά παιδιά, λέξεις. Οκτώμισι λεπτά που εάν διαθέσεις, τότε σίγουρα θα αποζημιωθείς.

Η ταινία έχει τιμηθεί στο West Side Mountains Doc Fest, ενώ έφτασε μέχρι και στο φημισμένο φεστιβάλ κινηματογράφου της Βαλένθια και μάλιστα “έφυγε” με το Βραβείο Κοινού (Audience Award).

Η εικόνα της Ντιάνας ως μικρής προσφυγοπούλας που πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο, προκάλεσε συγκίνηση ενώ και οι υπόλοιποι λιλιπούτειοι συμμαθητές της κέρδισαν τις εντυπώσεις και συγκέντρωσαν τις περισσότερες θετικές κριτικές αλλά και ψήφους από το κοινό της Βαλένθιας.

Το News24/7 μίλησε με τους δημιουργούς- δασκάλους Νίκο Γαλάνη και Νίκο Κωνσταντάκη, για τις ιδέες τους, τους λόγους που τους ώθησαν να φτιάξουν την ταινία, τον ευφάνταστο τίτλο της και κυρίως για τη συνεργασία με ένα τσούρμο πανέμορφα παιδάκια, μικρούς ηθοποιούς..

Ο συνδυασμός του SOS που εκπέμπουν οι βάρκες που βουλιάζουν γεμάτες με παιδιά στο Αιγαίο και η λέξη σωσίβιο που είναι η πιο χαρακτηριστική εικόνα στο μυαλό μας. Η στοίβα με τα εκατοντάδες σωσίβια σε κάποια παραλία ενός ελληνικού νησιού.

1. Εξαιρετική η ταινία μικρού μήκους “SOSίβιο”. Τι λειτούργησε ως αφορμή για να την ξεκινήσετε;

Νίκος Γαλάνης: Όπως όλα τα σχολεία. έτσι κι εμείς έπρεπε να σκεφτούμε κάτι για τη γιορτή λήξης του σχολικού έτους. Εκείνη την εποχή, οι τηλεοράσεις κατακλύζονταν από τις εικόνες των προσφυγικών ροών στα Βαλκάνια και στο Αιγαίο. Μάλιστα, για πρώτη φορά την άνοιξη του 2016 νομοθετήθηκε από την ελληνική πολιτεία η υποδοχή ανήλικων προσφύγων στα ελληνικά δημόσια σχολεία. Υπήρχαν αντιδράσεις σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, από συλλόγους γονέων ή τοπικές κοινότητες. Έτσι μας ήρθε η ιδέα να δημιουργήσουμε μια ταινία μικρού μήκους όπου θα προσπαθούσαμε να βάλουμε όλους μας στη θέση ενός προσφυγόπουλου που νιώθει την απόρριψη και την απομόνωση. Η απόφαση για δημιουργία ταινίας ήταν κοινή και άμεση αφού τύχαινε κι εγώ αλλά και ο συνάδελφος του άλλου τμήματος της Α’ Δημοτικού, ο κ. Κωνσταντάκης, να ασχολούμαστε με τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο.

Νίκος Κωνσταντάκης: Όπως γνωρίζουμε τα τελευταία χρόνια πολλοί άνθρωποι από άλλες χώρες και κυρίως τη Συρία, λόγω της επικινδυνότητας της κατάστασης στη χώρα τους, αναγκάζονται να διασχίζουν εθνικά σύνορα για να αναζητήσουν ασφάλεια στη χώρα μας.

Το 2016 ήταν η χρονιά που στη χώρα μας που τα μικρά προσφυγόπουλα μπορούσαν να φοιτήσουν στο ελληνικό Σχολείο. Αυτό δημιούργησε αρκετές αντιδράσεις από κάποιες ακραίες φωνές. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις εικόνες που κυκλοφορούσαν τότε στα μέσα, οι οποίες έδειχναν το «Γολγοθά» των ανθρώπων αυτών, ήταν η αφορμή για να ξεκινήσουμε να σχεδιάζουμε την ταινία μας.

Αφού λοιπόν το συζητήσαμε μεταξύ μας οι συνάδελφοι και με το Διευθυντή του Σχολείου κο Αλεξάκη Δημήτρη αποφασίσαμε να υλοποιήσουμε την ιδέα μας έτσι ώστε να την παρουσιάσει η Τάξη μας στη γιορτή που θα διοργάνωνε το σχολείο στο τέλος της χρονιάς.

2. Πώς ανταποκρίθηκαν τα παιδιά στην ιδέα δημιουργίας της ταινίας δεδομένης της μικρής τους ηλικίας;΄Ήταν εύκολη η συνεργασία; Θα μας μεταφέρετε μία ωραία ιστορία που θυμάστε από τα γυρίσματα;

Ν.Γ.: Οι μαθητές όταν άκουσαν ότι θα κάνουμε μια ταινία ενθουσιάστηκαν. Βλέπουν συχνά ταινίες και το να γίνουν μέρος σε μια, σίγουρα ήταν βγαλμένο από τα πιο τρελά όνειρά τους! Γενικά μιλώντας, όμως, όταν σηκώνονται από την καρέκλα τους και αφήνουν τα «βαρετά» βιβλία και τετράδια, τους αρέσει πάρα πολύ. Η συνεργασία ήταν και εύκολη και δύσκολη. Εύκολη γιατί τα παιδιά είναι συνηθισμένα να υποδύονται ρόλους μέσα από τα θεατρικά και τα σκετς. Και δύσκολη όμως γιατί ήταν πολύ μικρά και κουράζονταν εύκολα ή ένιωθαν αμήχανα μπροστά από τον φακό. Ήθελαν να τον κοιτούν συνέχεια. Για να τους δώσουμε ένα κίνητρο, η σκηνή που οι μαθητές βρίσκονται στα συρματοπλέγματα, τα «σύνορα» μιας χώρας,έχει γυριστεί σε ένα 5Χ5. Όπως καταλαβαίνετε, μετά τα γυρίσματα είχαμε υποσχεθεί απεριόριστο παιχνίδι σαν εκδρομή!

Ν.Κ.: Όντως ένα από τα δυσκολότερα σημεία της υλοποίησης της ταινίας ήταν η ηλικία των μαθητών, καθώς τα παιδιά εκείνη τη χρονιά φοιτούσαν στην Α΄ Τάξη και ήταν μόλις 6 ετών.

Αυτό όπως μπορούμε να αντιληφθούμε ήταν ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα γιατί.. Πώς να εξηγήσεις σε ένα τόσο μικρό παιδί ότι υπάρχουν άνθρωποι ακόμα και μικρά παιδιά που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σπίτι τους, την πατρίδα και τις οικογένειές τους; Πώς να εξηγήσεις σε ένα τόσο μικρό παιδί ότι πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους χάνουν ακόμα και τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να βρουν ένα ασφαλέστερο μέρος να ζήσουν και να ξεφύγουν από αυτή την επώδυνη κατάσταση την οποία βιώνουν;

Και ακόμα μεγαλύτερο προβληματισμό μας δημιουργούσε το πώς θα μπορέσει ένα τόσο μικρό παιδί να υποδυθεί και να μπει σε ένα τόσο δύσκολο ρόλο;

Όμως προσεγγίσαμε το θέμα με ιδιαίτερο τρόπο που να μπορεί να ανταποκριθεί ένα 6χρονο παιδί στην προετοιμασία και τις απαιτήσεις των γυρισμάτων.

Θυμάμαι χαρακτηριστικά τα λόγια της μικρή μας Ντιάνας στην προσπάθεια να γυρίσουμε τη σκηνή όπου δακρύζει, να μας λέει: «Μήπως είναι καλύτερα και πιο εύκολο να κλάψω στ΄ αλήθεια;;»

3. Ήταν ευαισθητοποιημένα τα παιδιά στο προσφυγικό ζήτημα πριν από την ταινία; Υπήρχε σχετική συζήτηση – ανάλυση στην τάξη; Πώς λειτούργησε στην ψυχή τους το εγχείρημα;

Ν.Γ.: Τα ΜΜΕ εκείνη την εποχή δεν έπαιζαν άλλο θέμα εκτός από το προσφυγικό όπως συμβαίνει και στις μέρες μας με τον Covid 19. Έτσι τα παιδιά ήταν εξοικειωμένα με τις εικόνες των προσφύγων, τις βάρκες και τα πορτοκαλί σωσίβια. Αν και πολύ μικρά σε ηλικία, ήξεραν σε γενικές γραμμές τι συμβαίνει. Βέβαια, πριν αρχίσουμε τα γυρίσματα, μιλήσαμε αρκετά μέσα στην τάξη για αυτούς τους ανθρώπους, τα αίτια που αφήνουν τον τόπο τους με τις οικογένειές τους, τις κακουχίες που αντιμετωπίζουν. Τα παιδιά μετά την ταινία ανέπτυξαν τις αξίες της αλληλεγγύης, του σεβασμού, της αγάπης προς τον συνάνθρωπο που ήταν και ο σκοπός του όλου εγχειρήματος έτσι κι αλλιώς.

Ν.Κ.: Πριν φτάσουμε στο κομμάτι της σκηνοθεσίας των γυρισμάτων κτλ δουλέψαμε αρκετά το κομμάτι της ενσυναίσθησης με τους μικρούς μας μαθητές, καθώς λόγω της μικρής τους ηλικίας, γνώριζαν ελάχιστα πράγματα για το προσφυγικό ζήτημα. Αρχικά μέσα στην τάξη τους εξηγήσαμε τι πραγματικά συνέβαινε με τους πρόσφυγες δείχνοντάς τους παράλληλα φωτογραφίες και βίντεο που έπαιζαν εκείνη την περίοδο τα μέσα, παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιήσαμε και στην ταινία. Αργότερα συνεχίσαμε με άλλες δράσεις (εντός και εκτός της τάξης), παράλληλα με τα γυρίσματα της ταινίας, προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο.

4. Έχετε/είχατε εκείνη τη χρονιά κάποιο προσφυγόπουλο στο σχολείο ούτως ώστε τα υπόλοιπα παιδιά να έχουν βιωματική εμπειρία;

Ν.Γ.: Όχι δεν είχαμε κάποιο προσφυγόπουλο στο σχολείο αλλά υπήρχαν πολλοί μαθητές από άλλες χώρες, Αλβανία, Βουλγαρία κλπ. Το σχολείο μας όπως και τα περισσότερα στην Ελλάδα είναι πολυπολιτισμικά με μαθητές από διαφορετικές κουλτούρες. Οι μαθητές ήξεραν λοιπόν να συνεργάζονται και να έχουν επαφή με αυτά τα παιδιά και ίσως μετά από την ταινία να κατάλαβαν πόσο δύσκολο είναι να είσαι ξένος σε μια χώρα.

Ν.Κ.: Εκείνη τη σχολική χρονιά δεν είχαμε κάποιο προσφυγόπουλο στην τάξη, καθώς απ όσο γνωρίζω για την κατανομή των προσφύγων από τους τοπικούς φορείς σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, επιλέχτηκαν κυρίως σχολεία μέσα στην πόλη του Ηρακλείου. Συνεπώς τα παιδιά δεν είχαν καμία βιωματική εμπειρία με προσφυγόπουλα.

Όμως στο Δημοτικό Σχολείο φοιτούσαν αλλοδαπά παιδιά διαφόρων εθνικοτήτων ένα εκ των οποίων είναι και η μικρή Ντιάνα η πρωταγωνίστρια της ταινίας.

5. Γενικά πώς βλέπετε στο χώρο σας, επαγγελματικό ή κοινωνικό, τη στάση των γνωστών σας απέναντι στους πρόσφυγες;

Ν.Γ.: Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, οι Έλληνες έχουν δείξει τον ανθρωπισμό που έχουν καθώς και τις πανανθρώπινες αξίες που τους διέπουν όπως η αγάπη, η αλληλεγγύη, η φιλοξενία, ο σεβασμός, η ευγένεια. Άλλωστε, η κληρονομιά μας από την αρχαιότητα ακόμα (Ξένιος Δίας) είναι αυτές οι αξίες όπως και το φιλότιμο, μια λέξη χωρίς μετάφραση. Η μετάδοση αυτών των αρχών και αξιών στη νέα γενιά είναι και ο μεγάλος μας στόχος, στόχος που επιβάλλεται από το Σύνταγμα αφενός και την Επιστήμη μας αφετέρου. Σκοπός της ταινίας δεν ήταν να εξηγήσουμε σε εξάχρονα παιδιά το γεωπολιτικό παιχνίδι που δημιουργεί πολέμους και πρόσφυγες, ούτε να πάρουμε θέση υπέρ ή κατά μιας πλευράς. Μόνος και μέγιστος στόχος μας, η αγάπη προς τον συνάνθρωπο, ανεξαρτήτου χρώματος δέρματος, φύλου, κοινωνικής τάξης ή οικονομικής επιφάνειας.

Ν.Κ.: Σε γενικές γραμμές βλέπω τον κόσμο ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο απέναντι στους πρόσφυγες. Θεωρώ ότι ο κόσμος στην πλειοψηφία του αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα της κατάστασης και εκδηλώνει την επιθυμία του να βρεθεί τρόπος για να μπει ένα τέλος στην οδύσσεια αυτών των ανθρώπων. Αυτό βέβαια έχει να κάνει και με τις συναναστροφές που επιλέγω να έχω. Δε θα μπορούσα να συνυπάρξω με ανθρώπους που εκφράζουν αντίθετη άποψη σε τέτοιου είδους ζητήματα εκδηλώνοντας μίσος και ρατσισμό.

6. Οι γονείς των παιδιών ήταν θετικά διατεθειμένοι στο έργο σας; Ή υπήρξαν και αντιδράσεις και αν ναι, πώς τις αντιμετωπίσατε;

Ν.Γ.: Είχαμε μεγάλη τύχη ώστε καθολικά και ομόφωνα, οι γονείς των μαθητών να σταθούν δίπλα μας, αρωγοί στις προσπάθειές μας. Χαρακτηριστικά, μια μητέρα, η κ. Χρονάκη, μας έβαλε μέσα στο σπίτι της ώστε να κάνουμε γυρίσματα (όχι με το δικό της παιδί) και παρείχαν όλα τα υλικά που χρειαστήκαμε. Ακόμα θυμάμαι, όταν έγινε η πρώτη προβολή της ταινίας στο Πνευματικό Κέντρο του χωριού αλλά και η βραδινή προβολή στο προαύλιο του σχολείου, με τι ζέση και θαυμασμό ήρθαν όλοι οι γονείς (αρκετοί βουρκωμένοι) αλλά και οι ντόπιοι ώστε να μας συγχαρούν για το συγκινητικό αποτέλεσμα.

Ν.Κ.: Αξίζει να αναφερθεί ότι οι γονείς των παιδιών, μας έδωσαν τη συγκατάθεσή τους απλόχερα και μας υποσχέθηκαν ότι θα είναι δίπλα μας σε όλη αυτή την προσπάθεια, πράγμα που έκαναν πράξη διαθέτοντας μας ακόμα και τα σπίτια τους για τις ανάγκες των γυρισμάτων.

7. Ο τίτλος της ταινία εξαιρετικός. Πώς προέκυψε;

Ν.Γ.: Σκεφτήκαμε αρκετά για το όνομα της ταινία είναι η αλήθεια. Όμως δεν βρήκαμε τίποτα. Έτσι ζήτησα βοήθεια από τη συνάδελφο και σύζυγό μου Νάντια Στρατή, η οποία εμπνεύστηκε αυτόν τον πραγματικά «πιασάρικο» και τόσο εύστοχο τίτλο. Οι περισσότεροι θεατές της ταινίας, αφού πρώτα μιλήσουν για τη συγκίνηση που ένιωσαν βλέποντάς την, πάντα μας τονίζουν την ευστοχία του ευφάνταστου αυτού τίτλου. Ο συνδυασμός του SOS που εκπέμπουν οι βάρκες που βουλιάζουν γεμάτες με παιδιά στο Αιγαίο και η λέξη σωσίβιο που είναι η πιο χαρακτηριστική εικόνα στο μυαλό μας. Η στοίβα με τα εκατοντάδες σωσίβια σε κάποια παραλία ενός ελληνικού νησιού.

Ν.Κ.: Ο τίτλος της ταινίας ήταν ιδέα μια αγαπημένης φίλης και συναδέλφου της Νάντια Στρατή.

8. Μετά την επιτυχία της ταινίας σκέφτεστε να κάνετε κάτι άλλο στα πλαίσια της κοινωνικής ευαισθητοποίησης των παιδιών; Κι αν ναι, με τι θέμα;

Ν.Γ.: Προσωπικά, κάθε χρόνο δημιουργώ με τους μαθητές ταινίες πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα που είναι δύσκολο να διδαχθούν μέσα από ένα βιβλίο. Το ”SOSίβιο” ήταν η δεύτερη ταινία μας αφού είχε προηγηθεί ”Το Πρώτο Τρένο”, ένα μουσικό κλιπ για τον σχολικό εκφοβισμό (bullying) στο ίδιο σχολείο. Έπειτα έχουν ακολουθήσει και άλλες ταινίες (εδώ μπορείτε να τις δείτε) με θέματα όπως το Κυπριακό, τα τροχαία ατυχήματα, ο ρόλος της γυναίκας. Κάθε χρόνο, φέρνω τη δική μου τρέλα στο σχολείο και με τους πάντα πρόθυμους ηθοποιούς – μαθητές μου, χαιρόμαστε να κάνουμε ταινίες, να περνάμε ευχάριστα, να μαθαίνουμε και να δημιουργούμε αναμνήσεις μιας ζωής.

Ν.Κ.: Στα πλαίσια της κοινωνικής ευαισθητοποίησης των παιδιών πάντα κάναμε και κάνουμε δράσεις. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι εκπαιδευτικοί δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό και πάντα το καλύτερο βραβείο το βλέπεις στα μάτια του ίδιου του μαθητή. Οι περισσότερες από αυτές τις δράσεις μπορεί να μένουν εντός του σχολείου αλλά μπορεί τα αποτελέσματα να είναι εκπληκτικά. Μια σκέψη για επόμενη ταινία μικρού μήκους με μαθητές, θα ήθελα να αναφέρεται στα τροχαία ατυχήματα.