Σύγχρονος Καπιταλισμός και πανδημία – “Πρόοδος”, προγραμματισμός και αδιαφάνεια

Πριν από λίγες μέρες ψηφίστηκε στη Βουλή ο προϋπολογισμός του 2022. Είναι ένας προϋπολογισμός που δείχνει ότι η Νέα Δημοκρατία κινείται στη λογική “business as usual”. Φαίνεται να μην κατανοεί τις αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα της υγειονομικής κρίσης, αλλά και της οικονομικής και κλιματικής κρίσης.

Με το 5ο κύμα προ των πυλών, το 2022 είναι μια χρόνια με πολλές αβεβαιότητες. Η άρνηση της κυβέρνησης να ενισχύσει το ΕΣΥ, αλλά και η άρνηση της παγκόσμιας κοινότητας να πιέσει για την άρση της πατέντας των εμβολίων σημαίνει ότι υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουμε μια χρονιά με μεταλλάξεις, με περιοριστικά μέτρα, με ανασφάλεια.

Αν σε αυτό προσθέσει κανείς και το κύμα ακρίβειας το οποίο επίσης η ΝΔ αρνείται να αντιμετωπίσει καταλαβαίνουμε ότι για πολύ κόσμο το 2022 θα είναι μια δύσκολη χρονιά.

Πολλοί θα απαντήσουν βέβαια ότι το 2022 προβλέπεται να είναι μια χρονιά με μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης. Πάντα όμως, όταν μιλάμε για ανάπτυξη πρέπει να θέτουμε και το συνεπακόλουθο ερώτημα: Ανάπτυξη για ποιους;

Δυστυχώς οι πολιτικές της ΝΔ απαντούν στο ερώτημα αυτό με τον χειρότερο δυνατό τρόπο. Γιατί η απάντηση που δίνει ξεκινάει με το ότι οι μειώσεις φόρων είναι ο μοναδικός και ο ενδεδειγμένος τρόπος για να έχουμε ανάπτυξη και ότι βασικό έλλειμα της οικονομίας είναι οι εξοπλισμοί οι οποίοι πρέπει διαρκώς να αυξάνονται -αλλωστε σε εκείνο το σημείο χειροκρότησε όρθια ολόκληρη η κοινοβουλευτική ομάδα της ΝΔ. Και συνεχίζει με το ότι οι πόροι για το κοινωνικό κράτος είναι μια σπατάλη που πρέπει να μειώνεται όσο το δυνατόν περισσότερο. Η απάντηση της ΝΔ στο «Ανάπτυξη για ποιους;» είναι η αναμενόμενη: Ανάπτυξη για λίγους. Και βλέπουμε…

Ο κορμός των μέτρων που έχει λάβει η κυβέρνηση, εν μέσω μάλιστα πανδημίας, είναι η ουσιαστικά η μείωση φορολογίας των επιχειρήσεων, η αύξηση του αφορολόγητου γονικών παροχών κάτι που έχει όφελος για το πλουσιότερο 10%, αλλά και η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης για τον ιδιωτικό τομέα (κάτι που αφήνει έξω όλους όσοι αμείβονται με τον βασικό μισθό ή/και λίγο παραπάνω αλλά και όλους τους εργαζόμενους στο δημόσιο).

Πρόκειται για πιστή εφαρμογή των trickle down economics όπου η μείωση των φόρων είναι προαπαιτούμενο για την μεγέθυνση της πίτας, και η μεγέθυνση της πίτας θα ωφελήσει όλους. Όμως έχουμε δει επανειλημμένα αυτό να μην συμβαίνει. Το μόνο που βλέπουμε να συμβαίνει ξανά και ξανά είναι να μεγαλώνει το -ήδη μεγάλο- κομμάτι των λίγων εις βάρος όλων των υπολοίπων. Όπως φαίνεται εξάλλου και από τη συνεχόμενη αύξηση της ανισότητας εισοδήματος και πλούτου και τη συνεχόμενη μείωση του μεριδίου της εργασίας στο εθνικό εισόδημα.

Η βαθιά πίστη της ΝΔ στο αόρατο χέρι της ελεύθερης αγοράς, μπολιασμένο με τις συνήθεις σχέσεις με συγκεκριμένα συμφέροντα και μεγάλα έργα, την έχει οδηγήσει στο να μην έχει καμία εικόνα για το παραγωγικό μοντέλο που θα οδηγήσει σε βιώσιμη ανάπτυξη και θα δημιουργήσει στέρεες βάσεις για να αποφύγουμε μια νέα χρεωκοπία στο μέλλον.

Τι κι αν η ιστορία έχει αποδείξει ότι όποιος περιμένει οι αρρύθμιστες αγορές να φέρουν ανάπτυξη κάνει τεράστιο λάθος; Τι κι αν όλοι ομολογούν ότι το παραγωγικό μοντέλο που ακολουθούσε για χρόνια η Ελλάδα έχει κοντά ποδάρια; Το σχέδιο της ΝΔ είναι μια από τα ίδια: Ανάπτυξη γύρω από τον τουρισμό και την οικοδομή, μειώσεις φόρων και απορρύθμιση όλων των αγορών και της εργασίας.

Η απορρύθμιση των αγορών όμως έχει δύο εξαιρετικά σημαντικά αποτελέσματα. Από τη μια – όταν για παράδειγμα μιλάμε για αγορές όπως η ενέργεια – η απορρύθμιση και οι ιδιωτικοποιήσεις αφαιρούν από το κράτος τα εργαλεία που είναι απαραίτητα για σταθεροποίηση π.χ. των τιμών σε περιόδους υψηλών τιμών – αυτό δηλαδή που συμβαίνει τώρα.

Από την άλλη η απορρύθμιση στην αγορά εργασίας και η ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας οδηγεί σε μειωμένες επενδύσεις, καθώς οι επιχειρήσεις δεν επενδύουν στην αύξηση της παραγωγικότητας αλλά βασίζονται στην φτηνή εργασία για την παραγωγή. Αυτά με την σειρά τους οδηγούν σε έκρηξη των ανισοτήτων, που καθιστούν το όλο μοντέλο θνησιγενές. Ακόμη και αν στην αρχή της εφαρμογής του παρουσιάζει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης, στην πραγματικότητα εγκυμονεί την επόμενη κρίση του.

Αυτό είναι ένα φαινόμενο που είναι ευδιάκριτο σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, όπου τις τελευταίες δεκαετίες οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές οδήγησαν σε αποσύνδεση του μισθού από την παραγωγικότητα – καταρρίπτοντας το επιχείρημα ότι η απορρύθμιση θα οδηγήσει σε καλύτερους μισθούς – αλλά και σε μείωση των καθαρών επενδύσεων – καταρρίπτοντας και το επιχείρημα ότι η μείωση της φορολογίας θα οδηγήσει σε ανάπτυξη μέσω της αύξησης των επενδύσεων.

Σε αυτή τη λογική θα πρέπει να αντιταχθούμε. Παγκόσμια αλλά και τοπικά. Αν τα τελευταία δύο χρόνια έχουν δείξει κάτι είναι ότι η τριπλή κρίση (υγειονομική, κλιματική, οικονομική) ήρθε για να μείνει, και ότι η προσέγγιση στη χάραξη πολιτικής θα πρέπει να την λάβει σοβαρά υπόψη.

Έτσι θα πρέπει να υπάρξει μια αναθεώρηση του παραγωγικού μοντέλου και οι δημόσιες πολιτικές να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα και δεν στηρίζονται στους χαμηλούς μισθούς. Ένα από τα εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιηθούν είναι η αύξηση των κατώτατων μισθών που θα δώσει και επενδυτική αλλά και γενικότερα αναπτυξιακή ώθηση (μέσω της αύξησης της κατανάλωσης).

Ταυτόχρονα θα πρέπει το παραγωγικό μοντέλο να λάβει σοβαρά υπόψη τις προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή αλλά και την συνεχώς διευρυνόμενη ανεπάρκεια πρώτων υλών ως αποτέλεσμα της υπερκατανάλωση αλλά και τις ανεπαρκούς ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης. Τέλος θα πρέπει να έχουμε ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος που θα έχει τα εργαλεία να εφαρμόσει πολιτικές που μειώνουν τις ανισότητες (στέγαση – δημόσια υγεία – παιδεία).

Όλα αυτά χρειάζονται σχεδιασμό, προγραμματισμό, ενεργοποίηση όλων των κοινωνικών φορέων και της Τοπικής Αυτοδικοίκησης τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση, αλλά και τη σοφή διαχείριση της γνώσης που είναι διάχυτη στην κοινωνία. Όλα εκείνα δηλαδή που η ΝΔ έχει αλλεργία.

Γιατί η έλλειψη προγραμματισμού ενισχύει την αδιαφάνεια, αδυνατίζει την λογοδοσία και δίνει την δυνατότητα στην κυβέρνηση να κάνει ότι θέλει όποτε θέλει για όποιους θέλει. Γιατί όταν δεν δεσμεύεσαι από ένα συγκεκριμένο προγραμματισμό είναι ευκολότερο να κάνεις συμφωνίες με συμφέροντα, και να αντιμετωπίζεις τα προβλήματα όπως προκύπτουν με βασικό γνώμονα όχι τα συμφέροντα της κοινωνίας αλλά αυτά της παράταξης και του κοινωνικού μπλοκ που πραγματικά υποστηρίζει. Το όποιο σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτό που ευαγγελίζεται. Γιατί όταν η ΝΔ μιλάει για ανάπτυξη για όλους θα έπρεπε να το κάνει με προγραμματισμό και διαφάνεια. Η ανάπτυξη για λίγους όμως δεν έχει τέτοια προαπαιτούμενα. Τουναντίον.

Για όλους αυτούς τους λόγους λέμε ότι το καλύτερο που μπορεί να κάνει αυτή η κυβέρνηση το 2022, είναι να παραιτηθεί και να προκηρύξει εκλογές. Όσο νωρίτερα, τόσο το καλύτερο.

*Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι πρώην υπουργός Οικονομικών και κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ.

27 άρθρα σημαντικών προσωπικοτήτων που μοιράζονται σκέψεις και απόψεις για την Ελλάδα και τη θέση της στο μέλλον. Ανακαλύψτε περισσότερα στο αφιέρωμα “2022: Η Ελλάδα Στο Μέλλον”