Μια μαθήτρια έκανε τα αποσμητικά επιχείρηση 74.550.000.000 δολαρίων

Το χρησιμοποιούμε όλοι. Καθημερινά. Από την εφηβεία κι έπειτα, είναι μέρος της ρουτίνας μας μετά το μπάνιο. Επειδή δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίδιοι (δόξα τον Ύψιστο), υπάρχουν διαθέσιμα πολλά διαφορετικά σε σύσταση, ώστε ο καθένας να βρίσκει εκείνο που του ταιριάζει. Με την ευκαιρία, να σου δώσω και ένα tip: αν έχεις διαπιστώσει θέματα, πως δεν γίνεται δουλίτσα, δοκίμασε να βάλεις δύο διαφορετικά deodorants και θα με θυμηθείς. Το σημερινό μας θέμα είναι τα αποσμητικά. Ποιος είναι λοιπόν, αυτός που μας έσωσε από τον εαυτό μας -δηλαδή από την ξεχωριστή μυρωδιά που ‘βγάζει’ κάθε σώμα και λειτουργούσε για χρόνια ως η ‘ταυτότητα’ μας στη συναναστροφή με άλλους ανθρώπους, ενώ μέχρι σήμερα παραμένει ο τρόπος της αναγνώρισης μας από τα ζώα;

Για αρχή, δεν θα ήθελα να ενοχοποιήσουμε τον ιδρώτα. Που είναι άοσμος -και άχρωμος.

Η δυσάρεστη οσμή που προκύπτει με την εφίδρωση οφείλεται στα βακτήρια που αποβάλλονται, μέσω του ιδρώτα και μένουν στην επιφάνεια του δέρματος, μαζί με την αποσύνθεση των πρωτεϊνών που έχουμε στο σώμα μας. Αυτό σε γενικές γραμμές, γιατί υπάρχουν και πολλές ξεχωριστές που αφορούν μυκητιάσεις, ψυχολογικά, κληρονομικότητα, ορμονικούς λόγους, διατροφικές συνήθειες και τη λήψη φαρμάκων. Ιδρωτοποιοί αδένες βρίσκονται σε όλες τις επιφάνειες του σώματος, πλην της παρυφής των χειλιών, τη βάλανο του πέους και την εσωτερική επιφάνεια της ακροποσθίας.

Όπως έχει γράψει η ομότιμος καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Χριστίνα Αντωνίου χωρίζονται σε εκκρινείς και αποκρινείς. Οι περισσότεροι είναι εκκρινείς και σχετίζονται με τα γευστικά και τα αισθηματικά ερεθίσματα, ενώ ‘ρυθμίζουν’ τη θερμοκρασία μας. Καθημερινά μπορούν να παράγουν έως και 10 λίτρα ιδρώτα. Οι αποκρινείς αδένες εντοπίζονται κυρίως, στη η μασχαλιαία, την περιπρωκτική και την περιομφαλική περιοχή, στις θηλές και την περιοχή των γεννητικών οργάνων. Παράγουν πιο πηχτό, άσομο έκκριμα που μπορεί να μεταβολιστεί από βακτήρια και να αποκτήσει δυσάρεστη οσμή. Αυτή ‘βγαίνει’ κυρίως στα πόδια, τη βουβωνική χώρα, τις μασχάλες, τα γεννητικά όργανα, τον αφαλό, πίσω από τα αυτιά και σε πιο ήπιο βαθμό, στο υπόλοιπο δέρμα.

Το Mental Floss ενημερώνει πως κατά τους ανθρωπολόγους, όλο αυτό το ‘σύμπλεγμα’ βοηθούσε τους ανθρώπους των σπηλαίων να μη γίνουν γεύμα των σαρκοφάγων ζώων. Ήταν δηλαδή, αμυντικό σύστημα -σωτηρίας.

Στην αρχαία Αίγυπτο άρχισε η διαδικασία κάλυψης της μυρωδιάς, με καθημερινά μπάνια -τότε εκτιμάται πως προέκυψε και η συνήθεια της προσωπικής υγιεινής. Όπως μπορείς να διαβάσεις το στο ‘βιβλίο των νεκρών‘ όπου κατεγράφησαν τα 125 must, προκειμένου να μπορεί η ψυχή του νεκρού να βρει το δρόμο της για τη μετά θάνατον ζωή, ‘ουδείς θα τους μιλήσει αν δεν είναι καθαροί, ντυμένοι με καθαρά ρούχα και λευκά σανδάλια, αν δεν έχουν βαμμένα μάτια και δεν έχουν μυρωθεί με το καλύτερο λάδι μύρου‘. Είχαν καθιερώσει την προσθήκη μύρων στο νερό όπου έπαιρναν το μπάνιο τους, ενώ ως αποσμητικό χρησιμοποιούσαν χαρούπια, θυμίαμα και χυλό βρώμης.

✍ Στην Αίγυπτο ανακάλυψαν και ότι η αφαίρεση των τριχών από την περιοχή της μασχάλης, μειώνει την οσμή όταν συνδυάζεται με συχνό πλύσιμο και ‘δυνατά’ αρώματα. Βασικά, τη μειώνει γιατί περιορίζει την ανάπτυξη βακτηρίων.

✍ Στην Ασία είδαν ‘προκοπή’ με τη χρήση ορυκτού αλατιού -που επίσης, ‘σκοτώνει’ τα βακτήρια, όπως επιβεβαίωσαν επιστήμονες χρόνια τους επόμενους αιώνες.

✍ Στην αρχαία Ελλάδα το προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα: έκαναν μπάνιο με αρώματα. Ο Όμηρος είχε γράψει πως ‘οι καλοί οικοδεσπότες προσφέρουν στους καλεσμένους μπάνιο και αρωματικά έλαια’.

✍ Ο ι Ρωμαίοι το τερμάτισαν, ‘ποτίζοντας’ και τα ρούχα που φορούσαν στο αρωματισμένο με λουλούδια και έλαια, νερό όπου έπλεναν το σώμα τους. Επίσης, έπλεναν με το αρωματισμένο υγρό και τα ζώα τους.

✍ Στο Μεσαίωνα οι Vikings ‘χτένιζαν τα μαλλιά τους κάθε μέρα, έκαναν μπάνιο κάθε Σάββατο και άλλαζαν τακτικά τα ρούχα τους, για να καταφέρουν να κάνουν τις γυναίκες -κόρες ευγενών ιδανικά- να πέσουν στον έρωτα τους.

✍ Τότε (στο Μεσαίωνα) ήταν και που η εκκλησία αποφάσισε πως είναι αμαρτία να είσαι γυμνός, ενώπιον του Θεού. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι σταμάτησαν να ασχολούνται με την καθαριότητα -και τη υγιεινή. Όσοι είχαν χρήματα να σπαταλήσουν, κάλυπταν την οσμή του σώματος με αρώματα. Και κάπως έτσι μπήκαμε στον 19ο αιώνα και το 1888, όταν εμφανίστηκε στην αγορά το ‘Mum’, ως το πρώτο brand του είδους -η εταιρία υπάρχει μέχρι σήμερα. Ήταν πάστα και περιείχε ένωση ψευδάργυρου. Το ‘σκαρφίστηκε’ ένας εφευρέτης από τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, του οποίου το όνομα δεν έγινε ποτέ γνωστό. Στην πρώτη πατέντα που ‘βγήκε’ για το είδος αυτό, αναφέρεται αυτό της Enda Murphey, για αποσμητικό που ήταν υγρό. Θα σου πω και το γιατί.

Πρώτα να διευκρινίσω για το ‘Mum’ πως το όνομα του προϊόντος ήταν το παρατσούκλι της νοσοκόμας στην οποία το εμπιστεύτηκε ο εφευρέτης για να το προωθήσει στο νοσοκομείο όπου δούλευε. Υπήρχε ήδη ο ιδιωματισμός ‘mum’s the world’ του William Shakespeare (ως η slang έκδοση της λέξης ‘momme’ που σήμαινε ‘δεν μιλάω, δεν αποκαλύπτω’). Το 1903 εμφανίστηκε και το πρώτο αντιιδρωτικό προϊόν που μείωνε τον ιδρώτα και άρα την ανάπτυξη των βακτηρίων. Ονομάστηκε ‘Everdry’ και ‘άνηκε’ στον Dr. Jules Montenier, χημικό κοσμετολογίας και εφευρέτη. Για χρόνια, ο κόσμος πίστευε πως αυτά τα νέα, άγνωστα πράγματα ήταν αχρείαστα και ανθυγιεινά. Οπότε συνέχισε να δίνει τη μάχη, με τα μπάνια και τα αρώματα. “Αυτή ήταν η Βικτωριανή κοινωνία: κανείς δεν μιλούσε δημοσίως για την εφίδρωση ή άλλες σωματικές λειτουργίες”, εξήγησε η Julian Silvulka, ιστορικός της αμερικανικής διαφήμισης σε πανεπιστήμιο του Τόκιο.

Το 1931 η μικρή επιχείρηση στη Φιλαδέλφεια εξαγοράστηκε από την Bristol-Myers, φαρμακευτική εταιρία που το 2019 είχε έσοδα της τάξεως των 26.15 δισεκατομμυρίων δολαρίων (παράγει φάρμακα για τον καρκίνο, τον HIV/AIDS, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη, ηπατίτιδα, ρευματοειδή αρθρίτιδα και ψυχικές διαταραχές). Υπό το νέο ιδιοκτησιακό καθεστώς το Mum έγινε το αρκτικόλεξο του Morning Until Midnight.

Τέσσερα χρόνια αφότου βγήκε το βαζάκι με την πάστα στην αγορά, άλλαξε συσκευασία και έγινε roll-on. Τα στυλό διαρκείας που μόλις είχαν ‘εμφανιστεί’ ήταν η πηγή έμπνευσης. Η ιδέα άνηκε στην Helen Barnett Diserens, Αμερικανίδα χημικό και εφευρέτη (συνεργάτιδα της Elizabeth Arden) που πέρασε στην ιστορία ως ‘εκείνη που δημιούργησε το εμπορικό deodorant’. Αυτό λανσαρίστηκε με το όνομα Ban Roll-On. Η Diserens είχε προσληφθεί ως επικεφαλής του εργαστηρίου που θα έφτιαχνε τη γραμμή παραγωγής του deodorant.

Το 1958 το πέρασε και στη Μεγάλη Βρετανία και έως το 1960 είχε κατακτήσει όλον τον κόσμο. Από το 2004 το Mum ανήκει στην Doetsch Grether (που εξειδικεύεται στη διανομή και τη διαφήμιση ιατροφαρμακευτικών προϊόντων). Προφανώς και μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια η σύσταση άλλαξε ουκ ολίγες φορές.

Ας επιστρέψουμε τώρα, στην Murphey

Tο Smithsonian Magazine αποκάλυψε ποιο πρόσωπο έκανε ‘βιομηχανία’ τα αποσμητικά και ποιος ήταν ο τρόπος που χρησιμοποίησε. “Ευτυχώς για την Edna Murphey, ο κόσμος που παρέστη στην έκθεση της Atlantic City, το καλοκαίρι του 1912, ζεσταινόταν και ίδρωνε. Για δυο χρόνια η μαθήτρια από το Cincinnati προσπαθούσε να βρει τρόπους να προωθήσει τα αντιιδρωτικά που είχε δημιουργήσει ο χειρουργός πατέρας της, Dr. Abraham D. Murphey για να μην ιδρώνουν τα χέρια του κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων. Η ίδια είχε χρησιμοποιήσει το προϊόν στη μασχάλη της και είχε ανακαλύψει πως εξαφανίζει τον ιδρώτα και τη μυρωδιά. Το ονόμασε Odorono (από το Odor? Oh No!) και αποφάσισε να φτιάξει μια εταιρία. Που δεν πήγαινε καλά. Δανείστηκε χρήματα από τον παππού της, ενοικίασε ένα γραφείο πριν μεταφέρει τα ‘αρχηγεία’ στο υπόγειο του πατρικού της και αρχίσει να πουλάει πόρτα-πόρτα την εφεύρεση. Ούτε αυτό είχε τεράστια επιτυχία. Μετά προσέγγισε φαρμακεία που είτε αρνούνταν να βάλουν στα ράφια το Odorono, είτε της επέστρεφαν τα μπουκάλια -με το υγρό”.

H Murphey έκανε την ύστατη προσπάθεια στην έκθεση της Atlantic City, το 1912. Που κράτησε όλο το καλοκαίρι. Αρχικά ουδείς προτίμησε τις προτάσεις της. Όσο όμως, συνέχισαν να ‘λιώνουν’ οι επισκέπτες από τη ζέστη -με τα ρούχα τους να ποτίζουν από τον ιδρώτα- δεν είχαν να χάσουν κάτι, οπότε έκαναν τη δοκιμή του Odorono. Πολύ σύντομα η Edna είχε πελάτες σε όλη τη χώρα και έσοδα 30.000 δολάρια. Τα ξόδεψε στην προώθηση, που είχε προκύψει ως ανάγκη.

Το προϊόν της ‘διαρκούσε’ τρεις μέρες -περισσότερο από όλα τα άλλα. Εν τούτοις, για να ‘λειτουργήσει’ το δραστικό συστατικό (χλωριούχο αργίλιο -προκύπτει από την ένωση αλουμινίου με χλώριο) έπρεπε να διαχυθεί σε οξύ, για να είναι αποτελεσματικό.

Το Odorono μπορούσε να προκαλέσει ερεθισμούς στην ευαίσθητη περιοχή της μασχάλης και να ‘καταστρέψει’ τα ρούχα που ακουμπούσαν εκεί, ενώ έρευνα της American Medical Association είχε καταλήξει (το 1913) πως υπήρχε μεγάλη πιθανότητα να ‘κλείσει’ τους πόρους. Αρκετοί πελάτες παραπονέθηκαν. Η Murphey πρότεινε να ξυρίζουν την περιοχή, πριν την εφαρμογή που ιδανικά έπρεπε να γίνεται το βράδυ, πριν τον ύπνο -ώστε να στεγνώσει χωρίς προβλήματα το προϊόν. Θυμίζω πως κυκλοφορούσε και το Mum, της κρεμώδους υφής που επίσης άφηνε σημάδια στα ρούχα και κολλούσε πάνω σε αυτά.

Αυτό που έκανε η Murphey ήταν να προσλάβει διαφημιστική εταιρία από τη Νέα Υόρκη, που είχε συνεργάτη στην πόλη της. Ο James Webb Young ήταν απόφοιτος λυκείου, ο οποίος δήλωνε copy-writer (δουλειά που του είχε βρει μια φίλη, η οποία είχε συνάψει δεσμό με έναν μάνατζερ διαφημιστικής εταιρίας). Είχε εμπειρία στις πωλήσεις από πόρτα σε πόρτα -έτσι έδινε για χρόνια τη Βίβλο-, όχι όμως από τη διαφήμιση. Έγινε από τους πιο διάσημους copy-writers διαφημίσεων του 20ου αιώνα. Το Odorono έγινε το πείραμα του. Ξεκάθαρα πέτυχε.

Οι πρώτες διαφημίσεις εστίασαν στο να διαψευσθεί η κοινή πεποίθηση πως το προϊόν ήταν ανθυγιεινό. Μέσα σε ένα χρόνο, οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 100% και τα έσοδα έφτασαν στα 65.000 δολάρια, με τα προϊόντα να φτάνουν στην Αγγλία, τις Φιλιππίνες, τη Χιλή, το Μεξικό, το Περού, το Εκουαδόρ, τη Βραζιλία, την Αργεντινή, τη Νότιο Αφρική, την Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία και την Κούβα.

Όταν άρχισε η πτώση ο Young έπρεπε να εκπονήσει άλλη στρατηγική, αλλιώς θα έχανε το συμβόλαιο. Πριν προτείνει κάτι, έκανε έρευνα (πήγαινε σε γειτονιές, χτυπούσε πόρτες και έκανε ερωτήσεις). Κατέληξε στο ότι όλες οι γυναίκες ήξεραν το Odorono, αλλά μόλις το 1/3 το είχε δοκιμάσει. Το υπόλοιπο 2/3 έκρινε πως δεν το χρειαζόταν. Έπρεπε να αλλάξει αυτό το μενταλιτέ.

Έπεισε πως ο ιδρώτας είναι πηγή ντροπής και κοινωνικής απομόνωσης, αφού κανείς δεν θα έλεγε ποτέ σε κανέναν, ευθέως πως ‘βρωμάει ο ιδρώτας σου’. Αυτό που θα έκαναν όλοι ήταν να κουτσομπολεύουν πίσω από πλάτες. Η σχετική διαφήμιση παρουσιάστηκε το 1919 στο Ladies Home Journal και ήταν επιθετική (ξεκαθάριζε τη δική του αλήθεια επί των ανθρωπίνων σχέσεων). Το highlight ήταν η φράση “το χέρι μιας γυναίκας. Οι ποιητές έχουν τραγουδήσει για αυτό, οι μεγαλύτεροι καλλιτέχνες έχουν ζωγραφίσει την ομορφιά του. Θα έπρεπε να είναι το πιο χαριτωμένο, το πιο γλυκό πράγμα στον κόσμο. Δυστυχώς, δεν είναι πάντα αυτή η πραγματικότητα”. Μετά προχωρούσε στο προκείμενο: πως αν θες φίλους ή συντρόφους, χρειάζεσαι το Odorono.

Προκλήθηκε ο κακός χαμός, αφού έθιγε ένα από τα πιο ταμπού θέματα. Όσες γυναίκες γνώριζε ο Young σταμάτησαν να του μιλούν, ενώ πολλές ακύρωσαν τη συνδρομή τους στο περιοδικό. Αναφέρονταν στον Young ως ‘αυτός που πρόσβαλε όλες τις γυναίκες των ΗΠΑ’, εν τούτοις είχαν προβληματιστεί και αποφάσισαν να πράξουν τα δέοντα. Αυτό φάνηκε από την αύξηση της τάξεως του 112% που παρουσιάστηκε στις πωλήσεις του Odorono το 1920, με τα κέρδη να εκτοξεύονται στα 417.000 δολάρια. Έγιναν 1.000.000 δολ. το 1927. Δυο χρόνια μετά, η Murphey πούλησε το deodorant αλλά το βερνίκι νυχιών που επίσης, της άνηκε στους δημιουργούς του Cutex -των προϊόντων για την περιποίηση των άκρων που ανήκει στη Revlon. Μετά παντρεύτηκε τον τοιχογράφο Ezra Winter και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής της ως Patricia Winter.

Μεταγενέστερα αποδείχτηκε πως συστατικά που χρησιμοποιούνταν για χρόνια σε αποσμητικά, ήταν υπεύθυνα για την εμφάνιση καρκίνων του στήθους (καταρρίφθηκε από έρευνα του 2020) ή αλλεργιών και δυσλειτουργιών του θυρεοειδούς. To Penn Medicine δημοσίευσε τον Ιούνιο του 2019 πως ‘γενικά είναι ασφαλή προϊόντα για τους υγιείς ανθρώπους. Παρ’ όλα αυτά, αν έχετε αλλεργία ή άλλο πρόβλημα υγείας που μπορεί να επηρεαστεί από τα συστατικά του, είναι προτιμότερο να το συζητήσετε με το γιατρό σας’.