Μηχανή του Χρόνου: Γιατί οι αγανακτισμένοι Έλληνες θέλουν να πάνε στην Τιμπουκτού;
Η ιστορική πόλη Τιμπουκτού και με τι είναι συνδεδεμένη στο μυαλό μας. Μύθοι και πραγματικότητες
- 12 Ιουνίου 2014 08:13
Στην Ελλάδα όταν θέλουμε να μιλήσουμε υποτιμητικά για την οργάνωση ενός κράτους και να δείξουμε ότι επικρατούν τριτοκοσμικές καταστάσεις αναφερόμαστε στην Τιμπουκτού, αγνοώντας βεβαίως την πραγματική ιστορία αυτού του τόπου.
Η Τιμπουκτού επίσης είναι συνδεδεμένη με την τάση φυγής του νεοέλληνα από τη δική του θλιβερή πραγματικότητα. «Θα πάω να ζήσω στο Τιμπουκτού«, ακούγεται συχνά από αγανακτισμένους, που αστειευόμενοι λένε ότι προτιμούν να εξαφανιστούν και να πάνε να ζήσουν σ” ένα μακρυνό και άγνωστο προορισμό.
Προς έκπληξη των αγανακτισμένων η Τιμπουκτού είναι μία από τις μεγαλύτερες και πιο ιστορικές πόλεις του Μάλι, που στο ιστορικό παρελθόν της οι άνθρωποι αγωνιζόντουσαν να την βρουν γιατί ήταν πολύτιμη. Η σημαντική πόλη της δυτικής Αφρικής κοντά στον ποταμό Νίγηρα είναι μεγάλος εμπορικός σταθμός και πνευματικό ισλαμικό κέντρο. Ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα και εξελίχθηκε σύντομα σε πολιτιστικό κέντρο με ιδιαίτερη περίοδο αιχμής τον 15ο και 16ο αιώνα.
Ήταν η εποχή που η πόλη αποτελούσε σημείο συνάντησης εμπόρων από την Ευρώπη, το Μαρόκο ή την Αίγυπτο, όπου αντάλλασσαν εμπορεύματα. Τα καραβάνια ξεκινούσαν από τις βορειοαφρικανικές ακτές της Μεσογείου και μέσα σε 52 μέρες έφταναν στη Τιμπουκτού με τα πολύτιμα φορτία. Κυρίως ορυκτό αλάτι που μάζευαν από τις αποξηραμένες λίμνες της Σαχάρας.
Στη Τιμπουκτού έφταναν από το νότο και οι σκλάβοι μέσω του Νίγηρα, μαζί με τα άλλα «πολύτιμα φορτία» των εμπόρων: χρυσάφι και ελεφαντόδοντο.
Ο θρύλος για τα σπίτια που έχουν στέγες από χρυσάφι
Οι θρύλοι για τον πλούτο της περιοχής οφείλονται στον Mansa Mussa, που κατέλαβε την πόλη και σε μια επίδειξη δύναμης και δόξας ταξίδεψε στη Μέκκα για προσκύνημα. Όταν πέρασε από την Αίγυπτο έκανε πολλές αγορές και πλήρωσε με το χρυσάφι που κουβαλούσε μαζί του με αποτέλεσμα το αιγυπτιακό νόμισμα να χάσει αμέσως την αξία του. Ήταν τέτοια η επίδειξη πλούτου που 60 χιλιάδες αχθοφόροι μετέφεραν 180 τόνους χρυσού! Τότε βγήκε η φήμη ότι στη Τιμπουκτού οι στέγες των σπιτιών ήταν φτιαγμένες από χρυσάφι.
Ο πραγματικός χρυσός όμως, βρισκόταν στις βιβλιοθήκες. Σύμφωνα με μια παροιμία του Σουδάν «Το αλάτι έρχεται από τον βορρά, ο χρυσός από τον νότο και το ασήμι από τη χώρα των λευκών, αλλά τον λόγο του Θεού, τα σπουδαία πράγματα, τις ιστορίες και τους θρύλους θα τους βρείτε μόνο στο Timbuctu».
Αυτοί που γνωρίζουν τους πολιτιστικούς θησαυρούς της πόλης μιλούν για την Αλεξάνδρεια του αφρικανικού κόσμου με τα αρχαιότερα πανεπιστήμια στον κόσμο, όπου ο καθένας μπορούσε να σπουδάσει θεολογία, αρχαία ελληνική φιλοσοφία,νομικά, καθώς και όλες τις θετικές επιστήμες.
Η πόλη διέθετε επίσης 180 σχολές διδασκαλίας του Κορανίου. Ακολούθησε μια περίοδος μεγάλης δοκιμασίας και η λεηλασία των παλιών βιβλιοθηκών μετά την εισβολή του Μαρόκου το 1591 και συνεχίστηκε ακόμα και όταν η χώρα έγινε γαλλική αποικία το 1893. Δυστυχώς σήμερα η χώρα είναι πάμφτωχη, το ποσοστό αναλφάβητων φθάνει το 80% ενώ καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό κλειτοριδεκτομής στον κόσμο (85%).
Τα ανεκτίμητα χειρόγραφα
Σύμφωνα όμως με τον διπλωμάτη Leo Africanus, το 1526 αυτό που είχε μεγαλύτερο κέρδος στο Τιμπουκτού ήταν η πώληση βιβλίων. Το Τιμπουκτού είναι γνωστό για τα εντυπωσιακά χειρόγραφα που χρονολογούνται μεταξύ 13ου και 17ου αιώνα.
Πρόκειται για χειρόγραφα σε δέρμα καμήλας, κατσίκας ή αγελάδας με χρυσό, κόκκινο ή μαύρο μελάνι. Κείμενα από το Κοράνι ή κείμενα φιλοσοφίας, ιατρικής ποίησης ή μαθηματικών στην Αραβική ή Αφρικανική με καλλιγραφικά στοιχεία και πολλά γεωμετρικά σχήματα.
Σήμερα υπάρχουν κυριολεκτικά εκατοντάδες χιλιάδες αρχαία τέτοια χειρόγραφα σε ιδιωτικές συλλογές. Ενώ οι αρχαιολόγοι αποδοκιμάζουν τέτοιες πρακτικές, στη συγκεκριμένη περίπτωση φαίνεται πως η ιδιωτική πρωτοβουλία συνέβαλε στη διάσωση των κειμένων.
Στο πέρασμα των αιώνων το Τιμπουκτού έγινε στόχος εισβολέων όπως των Γάλλων που εγκαταστάθηκαν απο το 1892 ως το 1960 αλλά και πιο πρόσφατα από ομάδες τρομοκρατών, όπως της Αλ Κάιντα, με αποτέλεσμα πολλά χειρόγραφα να καταστραφούν ή να κλαπούν. Πολλοί ιδιώτες και κάτοχοι χειρογράφων, με κίνδυνο τη ζωής τους, τα έβγαλαν κρυφά από τη χώρα για να τα σώσουν.
Τον συντονισμό στις προσπάθειες διάσωσης είχε ο Abdel Kader Haidara χάρη στον οποίο έχουν διασωθεί πάνω από 300.000 χειρόγραφα κρυμμένα σε αυτοκίνητα, άμαξες, κανώ, ακόμα και μέσα σε κούτες φρούτων και λαχανικών . Σήμερα γίνονται συντονισμένες προσπάθειες σε διεθνές επίπεδο να συγκεντρωθούν χρήματα ώστε τα χειρόγραφα να αρχειοθετηθούν και να διατηρηθούν σε κατάλληλες συνθήκες όπως αρμόζει σε όλα τα ιστορικά κειμήλια.
Η αρχική φωτογραφία είναι του Κώστα Ζυρίνη
Πληροφορίες από bbc.com
