Μηχανή του Χρόνου: Η απάντηση του Φρόιντ στους Ναζί όταν έκαψαν τα βιβλία του και ο ύμνος του στην κοκαΐνη

Το 1884, ο 28χρονος Σίγκμουντ Φρόιντ έψαχνε απεγνωσμένα έναν τρόπο να διαπρέψει στην ιατρική. Ήθελε να παντρευτεί την αγαπημένη του Μάρθα, αλλά η πλούσια οικογένειά της δεν θα τον δεχόταν χωρίς σταθερή δουλειά και εισόδημα. Για να αποκτήσει όμως όνομα και κύρος ως γιατρός, έπρεπε να ανακαλύψει κάτι εξαιρετικό. Για ένα διάστημα ασχολήθηκε με τα γεννητικά όργανα των χελιών, ψάχνοντας ένα τρόπο αναγνώρισης του φύλου τους. Δεν τα κατάφερε ποτέ και απογοητευμένος εγκατέλειψε την έρευνά του. Ώσπου το 1884, έφτασε στα χέρια του μία σπάνια ουσία. Και το όνομα αυτής ήταν «κόκα».

Μετά την πρώτη δοκιμή κατέγραψε την εμπειρία του: «Λίγα λεπτά αφού παίρνεις κοκαΐνη, νιώθεις μια ξαφνική ανάταση και ένα αίσθημα ελαφρότητας. Αισθάνεσαι τριχωτά τα χείλια σου και μία ζεστασιά εξαπλώνεται στο σώμα σου. Αν πιεις κρύο νερό, το νιώθεις ζεστό στα χείλη και κρύο στο λαιμό». Έγραψε και στην αρραβωνιαστικιά του, Μάρθα για το «μαγικό φάρμακο», εκθειάζοντας τις δυνατότητές του: «Θα σε φιλήσω μέχρι να κοκκινίσεις και θα σε ταΐσω μέχρι να παχύνεις. Κι αν είσαι κακό κορίτσι, θα σου δείξω ποιος είναι πιο δυνατός, ένα μικρό κορίτσι που δεν τρώει το φαΐ του ή ένας ψηλός, δυνατός άντρας με κοκαΐνη στο σώμα του.

Στην τελευταία κρίση κατάθλιψης που έπαθα, πήρα πάλι κοκαΐνη και ακόμα και η μικρή δόση ανύψωσε την ψυχολογία μου με υπέροχο τρόπο. Τώρα συγκεντρώνω πληροφορίες για να γράψω έναν ύμνο για αυτή τη μαγική ουσία». Το 1884 δημοσιεύτηκε η μελέτη του, με τίτλο «Uber Coca», που έδωσε πολύ σημαντική ώθηση στην καριέρα του γιατρού. Όμως, ο Φρόυντ δεν πρόλαβε να «ανακαλύψει» πρώτος την χρησιμότητα της κοκαΐνης στην ιατρική.

Είχε μιλήσει για την ουσία στον φίλο του και οφθαλμίατρο, Καρλ Κόλερ, ο οποίος άρχισε να χρησιμοποιεί κοκαΐνη σε εγχειρήσεις για να μουδιάζει τους οφθαλμούς των ασθενών και να μην νιώθουν πόνο. Οι μελέτες του Κόλερ αναγνωρίστηκαν παγκοσμίως ως πρωτοποριακές και η ιατρική κοινότητα αδιαφόρησε για τον Φρόιντ. Η αναγνώριση του Φρόιντ ήρθε αργότερα, το 1896, όταν χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τη λέξη «ψυχανάλυση» στο βιβλίο του: «Η Αιτιολογία της Υστερίας».

Μέχρι τότε, ο Φρόιντ έκανε τακτική χρήση κοκαΐνης, γεγονός που έχει σχολιαστεί από πολλούς ερευνητές, οι οποίοι αμφισβητούν την αξία της δουλειάς ενός «ναρκομανούς». Όμως, η επικρατέστερη άποψη είναι ότι ο Φρόιντ απεξαρτήθηκε απ’ την κοκαΐνη το 1896, μετά τον θάνατο του πατέρα του που τον επηρέασε ψυχολογικά.

Ο σύμβουλος «έρωτα»

Τη δεκαετία του ’20, η φήμη του Φρόυντ είχε εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Η φύση της δουλειάς του ήταν τόσο πρωτοποριακή και μυστηριώδης, που προκαλούσε το ενδιαφέρον ακόμα και ατόμων που δεν ασχολούνταν με την ιατρική. Δεν πέρασε απαρατήρητος ούτε από το Χόλιγουντ. Ο παραγωγός Σάμιουελ Γκόλντγουιν πρότεινε στον Φρόυντ να γίνει «σύμβουλος έρωτα» στην πιο ρομαντική ταινία όλων των εποχών.

Ο Γκόλντγουιν του έδινε 100 χιλιάδες δολάρια για να βοηθήσει στη συγγραφή σεναρίου που θα παρουσίαζε την πιο ρεαλιστική και έντονη ιστορία αγάπης. Ο Φρόιντ απέρριψε την πρόταση, όπως είχε κάνει και τον προηγούμενο χρόνο, όταν του πρότειναν να ψυχαναλύσει τους διάσημους εγκληματίες Νέιθαν Λίοπολντ και Ρίτσαρντ Λεμπ, για 25 χιλιάδες δολάρια.

«Στον Μεσαίωνα θα έκαιγαν εμένα. Τώρα καίνε μόνο τα βιβλία μου»

Το 1933, όταν ο ναζισμός εξαπλώθηκε στη Γερμανία, ο εβραίος Σίγκμουντ Φρόυντ δεν θορυβήθηκε. Τα βιβλία του κάηκαν σε δημόσια πυρά, αλλά ο Φρόιντ το αντιμετώπισε με χιούμορ και ειρωνία. Είπε: «Μα τι εξέλιξη είναι αυτή! Στον Μεσαίωνα θα έκαιγαν εμένα. Τώρα καίνε μόνο τα βιβλία μου». Παρέμεινε στην Αυστρία, απ’ όπου καταγόταν, έως και το 1938, όταν η χώρα προσαρτήθηκε στη Γερμανία και εντάθηκαν τα επεισόδια αντι-σημιτισμού.

Ακόμα και τότε βέβαια, οι φίλοι του δυσκολεύτηκαν να τον πείσουν να εγκαταλείψει την πατρίδα του. Ορισμένα μέλη της οικογένειάς του έφυγαν για το Λονδίνο τον Μάιο του 1938, αλλά ο Φρόυντ έμεινε πίσω. Η κυβέρνηση είχε παγώσει τους τραπεζικούς του λογαριασμούς και χρειάστηκε να απευθυνθεί στη φίλη και συνεργάτιδά του, Πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη, που είχε τα χρήματα και τις διασυνδέσεις για να τον βοηθήσει. Αποχώρησε απ’ τη Βιέννη στις 4 Ιουνίου του 1938 με το Όριεντ Εξπρές και δύο μέρες αργότερα έφτασε στο Λονδίνο, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του. Δυστυχώς δεν γλίτωσαν όλοι του οι συγγενείς. Τέσσερις απ’ τις αδελφές του έμειναν στην Αυστρία και πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ο θάνατος

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ ήταν μανιακός καπνιστής. Άρχισε το κάπνισμα στα 20 και δεν σταμάτησε ποτέ. Όταν ήταν νέος και φτωχός κάπνιζε μόνο τσιγάρα, αλλά καθώς τα οικονομικά του βελτιώνονταν, τα γούστα του έγιναν πιο εκλεπτυσμένα. Έφτασε στο σημείο να καπνίζει περισσότερα από 20 πούρα καθημερινά. Το 1923 εντοπίστηκε όγκος στο στόμα του και αφαίρεσαν τμήμα της γνάθου του. Μέσα στα επόμενα 16 χρόνια, εγχειρίστηκε άλλες 33 φορές, χωρίς να παρουσιάσει σημαντική βελτίωση. Το καλοκαίρι του 1939, σε ηλικία 83 ετών, δεν είχε πια όρεξη ούτε καν να προσπαθήσει να θεραπευθεί. Άλλωστε στην ηλικία του θα ήταν εξαιρετικά απίθανο.

Στις 21 Σεπτεμβρίου, ο Φρόιντ πήρε τη μεγάλη απόφαση. Υπενθύμισε στον γιατρό του την υπόσχεση που του είχε δώσει να μην τον αφήσει να βασανίζεται άσκοπα. Ο γιατρός του, Μαξ Σουρ, συμφώνησε και έπεισε την κόρη του Φρόιντ, Άννα, να δώσει ένα τέλος στον πόνο του πατέρα της. Η Άννα ήταν αυτή που χορήγησε τη θανατηφόρα δόση μορφίνης στον πατέρα της. Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, πέθανε στις 23 Σεπτεμβρίου του 1939 και οι στάχτες του τοποθετήθηκαν σε ένα αρχαιοελληνικό αγγείο, που του είχε δωρίσει η Μαρία Βοναπάρτη. Όταν πέθανε η σύζυγός του, Μάρθα, το 1951 ζήτησε να μπουν και οι δικές τις στάχτες στο αγγείο. Το 2014, άγνωστοι αποπειράθηκαν να κλέψουν τις στάχτες των Φρόιντ και προκάλεσαν ζημιές στο πανάρχαιο αγγείο.

Διαβάστε ακόμα στη Μηχανή του Χρόνου:

 Συγκλονιστικές μαρτυρίες από Μικρασιάτες πρόσφυγες για τον ξεριζωμό και τον ρατσισμό

Η σχέση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με το διάσημο φωτομοντέλο, από τη βυζαντινή οικογένεια