Μηχανή του Χρόνου: Κατάδυση στο πλοίο του Έλγιν, που βούλιαξε με κλεμμένα γλυπτά από τον Παρθενώνα

Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1802 το δικάταρτο μπρίκι «Μέντωρ», με το οποίο ο λόρδος Έλγιν μετέφερε τα κλεμμένα μάρμαρα από τον Παρθενώνα, ναυάγησε νοτιοδυτικά των Κυθήρων. Προορισμός του πλοίου ήταν η Μάλτα και από εκεί το πολύτιμο φορτίο θα μεταφερόταν στην Αγγλία.

Έξω από το ακρωτήριο Ταίναρο, το πλοίο έπεσε σε μεγάλη τρικυμία λόγω ισχυρών ανέμων και παρά τις προσπάθειες του πληρώματος να βρει καταφύγιο στον Αβλέμονα Κυθήρων, χτύπησε στα βράχια και βούλιαξε.

Το ναυάγιο δεν είχε θύματα, καθώς όλοι πρόλαβαν να εγκαταλείψουν τον «Μέντορα» εγκαίρως και με ασφάλεια. Όμως ο ανυπολόγιστος θησαυρός της Ακρόπολης με τα γλυπτά του Παρθενώνα  κατέληξε στο βυθό της θάλασσας. Σύμφωνα με σύγχρονες μελέτες αρχαιολόγων και δυτών, το γεγονός ότι το πλοίο βούλιαξε σχεδόν αμέσως, βοήθησε να διασωθούν τα μάρμαρα. Το φορτίο ήταν τοποθετημένο μέσα σε 17 κιβώτια τα οποία παρασύρθηκαν μαζί με το σκαρί.

Ο άρπαγας λόρδος ξόδεψε μια περιουσία για την ανέλκυση των γλυπτών

Ο Έλγιν όσο αδίστακτος και αποφασισμένος φάνηκε με την αρπαγή των γλυπτών, άλλο τόσο οργισμένος  και επίμονος έγινε για να ανασύρει την «λεία»  από τον βυθό της θάλασσας. Αμέσως επιστράτευσε τους καλύτερους «βουτηχτές» της εποχής από την Κάλυμνο για να αναλάβουν τη δύσκολη αποστολή της ανέλκυσης.

Τα τεχνικά μέσα ήταν σχεδόν ανύπαρκτα και το μόνο που βοηθούσε τους δύτες της εποχής ήταν ότι το ναυάγιο βρισκόταν σε σχετικά μικρό βάθος (λίγο παραπάνω από 20 μέτρα). Χρειάστηκαν να περάσουν τρία ολόκληρα χρόνια και ο Έλγιν να ξοδέψει μεγάλο μέρος της προσωπικής του περιουσίας για να φέρει το φορτίο στην επιφάνεια.

Οι ξένοι αρχαιοκάπηλοι αποκαλούν «βάρβαρες» τις ελληνικές ακτές

Το 1916 δημοσιεύτηκαν κάποιες επιστολές που αναφέρονται στην ανέλκυση των μαρμάρων και βρέθηκαν τότε στα χέρια του Βρετανού υποπρόξενου, μέσω κάποιου συγγενή του, που μεταξύ άλλων γράφουν: «Είμαι στην ευχάριστη θέση να σας ενημερώσω ότι τελικά, τα μάρμαρα των Κυθήρων έχουν διασωθεί και έχουμε ένα λόγο να χαιρόμαστε. Ομολογώ όμως ότι ανησυχώ διαπιστώνοντας ότι τόσο αυτά που έχουν ήδη φύγει για τη Βρετανία, όσο και τα εδώ, που είναι σε καλύτερη κατάσταση, παραμένουν σε «βάρβαρες» ακτές».

Οι επιστολές δεν έχουν υπογραφή, ωστόσο μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ανήκουν σε άνθρωπο του Έλγιν, που όχι μόνο έκλεψε τα αριστουργήματα της Ακρόπολης, αλλά αποκαλεί βάρβαρες τις ελληνικές ακτές που τα «φιλοξένησαν» μετά την ανέλκυση. Ο Έλγιν, παρά τις περιπέτειες, κατάφερε τελικά να οδηγήσει τα κλεμμένα στην πατρίδα του. Το κουφάρι του «Μέντορα» όμως, παρέμεινε στο βυθό των Κυθήρων. Εντοπίστηκε από την αρχαιολογική υπηρεσία και ερευνάται. Το ερώτημα, τι μυστικά μπορεί να κρύβει, δεν έχει απαντηθεί πλήρως.

Οι καταδύσεις και οι έρευνες στο ναυάγιο

Από τις αρχές του 1800 οπότε βούλιαξε το «Μέντωρ» έχουν γίνει πολλές προσπάθειες ανεύρεσης και άλλων αρχαιοτήτων στο ναυάγιο. Στο σημείο καταδύθηκε το 1975  και ο διάσημος ωκεανογράφος Ζακ Υβ Κουστώ, χωρίς όμως να βρει κάτι αξιόλογο. Οι πρώτες υποβρύχιες έρευνες από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών έγιναν το 1980. Τότε βρέθηκε το σκαρί του πλοίου, αλλά κανένα αρχαίο αντικείμενο.

Οι έρευνες συνεχίζονται περιοδικά και κάθε φορά που δύτες και αρχαιολόγοι καταδύονται στο «Μέντωρ» επιστρέφουν με νέα ευρήματα και εντυπωσιακές φωτογραφίες. Πρόσφατες έρευνες έχουν γίνει το 2009, το 2011 και το 2012. Οι ερευνητές στις πιο πρόσφατες καταδύσεις τους επικεντρώθηκαν κυρίως στην πρύμνη του πλοίου που έχει υποστεί τη μικρότερη φθορά από τα υπόλοιπα μέρη του πλοίου.

Ο δύτης Γιάννης Φαρδούλης ήταν ένα από τα βασικά μέλη της ομάδας που συμμετείχε στις πρόσφατες έρευνες. Οι φωτογραφίες που τράβηξε κατά την κατάδυση, είναι εντυπωσιακές.

Εξίσου ενδιαφέρουσες είναι και οι φωτογραφίες με τα πρόσφατα ευρήματα που σύμφωνα με τον Γιάννη Φαρδούλη είναι: «πολλά προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος και των επιβατών του πλοίου, τα οποία καταγράφηκαν λεπτομερώς από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Όργανα ναυσιπλοΐας, ένας ναυτικός διαβήτης, μελανοδοχεία, ένα ρολόι, μία επιπλέον πιστόλα, η τρίτη συνολικά με τις δύο άλλες που ανελκύθηκαν κατά την έρευνα του 2011, ένας λίθινος σφραγιδόλιθος με παράσταση πυροβόλου, μία χρυσή αλυσίδα και διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα μαρτυρούν πολλά για την καθημερινότητα των ναυτικών της εποχής. Επίσης, βρέθηκαν δύο χρυσά νομίσματα, το ένα του 1788, τρία αργυρά, σύγχρονα της περιόδου που ναυάγησε το πλοίο, καθώς και δύο αρχαία αργυρά νομίσματα, ένα βοιωτικό και ένα αθηναϊκό».

Προσωπικά αντικείμενα επιβατών του πλοίου. Κουμπί στολής, ρολόι τσέπης,μπουκάλι κρασί, πίπα και μεναλοδοχείο

Κλεψύδρα, όργανα ναυσιπλοΐας και στέλεχος από όπλο

Αρχαία νομίσματα και προσωπικά αντικείμενα επιβατών και πληρώματος του πλοίου. Ξεχωρίζει το δαχτυλίδι-σφραγίδα που ανήκε σε αξιωματικό του πλοίου. Το δαχτυλίδι (κάτω δεξιά) εντοπίστηκε από τους δύτες μέσα στην πίπα

Το πιο πρόσφατο και «περίεργο» εύρημα. Πρόκειται για Αιγυπτιακό μάρμαρο, που προκαλεί εντύπωση για το φορτίο του αρχαιοκάπηλου Έλγιν

Δείτε το εντυπωσιακό βίντεο με τις υποβρύχιες λήψεις του Αλέξη Παπαδόπουλου, από το ναυάγιο του «Μέντωρ». Το βίντεο είναι απόσπασμα ταινίας, που μετά την πρεμιέρα της και τον σάλο που προκάλεσε στους υποστηρικτές της επιστροφής των κλεμμένων μαρμάρων, καταστράφηκε με περίεργο τρόπο. Ο σκηνοθέτης της ταινίας υποστήριζε την επιστροφή των μαρμάρων, ενώ στο πλάνο φαίνεται και ο διάσημος ηθοποιός Χιού Γκραντ σε νεαρή ηλικία. Ο Αλέξης Παπαδόπουλος ήταν ένας από τους εικονολήπτες των υποβρύχιων πλάνων. Οι εικόνες που τράβηξε είναι εντυπωσιακές.

Διαβάστε ακόμη στη mixanitouxronou.gr

Ούρσουλα Άντρες. Το πρώτο κορίτσι του Τζέιμς Μποντ που έγινε διάσημο με το άσπρο μπικίνι. Την ανακάλυψε ο Μάρλον Μπράντο, την ερωτεύτηκε ο Τζέιμς Ντιν και χώρισε τον άντρα της για τον Μπελμοντό

Τι σημαίνει η φράση «πήραν τα μυαλά του αέρα» και ποια η σχέση της με το Βυζάντιο;