Μηχανή του Χρόνου: Όταν οι κομμένες κεφαλές και η δημόσια επίδειξή τους αποτελούσαν ελληνικό έθιμο

Όταν έκοψαν το κεφάλι του Αλή Πασά, πρώτα το καθάρισαν από τα αίματα και ύστερα το τοποθέτησαν μέσα σε ένα ασημένιο δίσκο.

Πριν το μεταφέρουν στην Κωνσταντινούπολη, το κομμένο κεφάλι είχε εκτεθεί για τρεις ημέρες σε δημόσια θέα στα Ιωάννινα. Στην Πόλη όλοι έτρεξαν να το δουν και ένας προσφέρθηκε να το αγοράσει, για να το παρουσιάζει ως θέαμα στο Λονδίνο. Τελικά βγήκε σε πλειοδοσία και αποκτήθηκε από τον δερβίση Σουλεϊμάν, ο οποίος ήταν φίλος του Αλή Πασά από τα παιδικά τους χρόνια.

Ο δερβίσης το έθαψε πλάι στα κομμένα κεφάλια των Μουχτάρ, Βελή, Σαλίχ και Μεχμέτ, στο νεκροταφείο που βρισκόταν κοντά στην Πύλη της Σηλυβρίας, έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης.

Τα κομμένα κεφάλια και η έκθεσή τους σε δημόσια θέα για παραδειγματισμό του λαού και των εχθρών, υπήρξε από παλιά μια φρικιαστική τακτική. Ακόμη και σήμερα όμως, σε πολλές χώρες που βρίσκονται σε σπαραγμό όπως η Συρία ή σε ειρήνη όπως η Σαουδική Αραβία, το μακάβριο έθιμο συνεχίζεται παρά τη διεθνή κατακραυγή.

Στην Ελλάδα οι αποκεφαλισμοί δεν σταμάτησαν μετά το τέλος της Τουρκοκρατίας, αλλά συνεχίστηκαν, ιδιαίτερα την περίοδο του Μεσοπολέμου και αργότερα του Εμφυλίου. Ειδικά την περίοδο που οι “Βασιλείς των Ορέων”, δηλαδή οι λήσταρχοι των βουνών, είχαν έντονη δράση στην περιφέρεια. Το ανελέητο κυνηγητό τους κατέληγε πάντα σε κομμένα κεφάλια. Τα κεφάλια των τριών σκοτωμένων ληστών Φώτη Γιαγκούλα, Πάντου Μπάμπανη και Κώστα Τσαμήτα, μεταφέρθηκαν από τον Όλυμπο με πομπή μέχρι την Κατερίνη μετά από ταξίδι 14 ωρών. Τα κεφάλια έβαλαν οι χωροφύλακες σε πάσσαλους και στη συνέχεια τα κάρφωσαν στα κάγκελα του σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης.

Οι αποκεφαλισμοί γίνονταν συνήθως από τα καταδιωκτικά αποσπάσματα και ενίοτε από γιατρούς ή ιατροδικαστές, που καλούνταν να διαπιστώσουν το θάνατο των ληστών. Έτσι κόπηκε και το κεφάλι του λήσταρχου Στέφανου Ζώγα από το γιατρό Βελτσίδη στο Ξηρολίβαδο Βέροιας, παρουσία εκατοντάδων κατοίκων του χωριού. Όταν τα κομμένα κεφάλια δεν τα παλούκωναν, τα τοποθετούσαν σε άδειους τενεκέδες πετρελαίου ή σε τσουβάλια. Στην περιοχή της Ελασσόνας όπου η ληστεία ανθούσε, μετά την επίδειξη στους χωρικούς τα έθαβαν στην άμμο του ποταμού, κάνοντας του κατοίκους να πιστεύουν ότι μερικά από αυτά βρικολάκιαζαν. Άλλοι συνήθιζαν να τα φωτογραφίζουν και να κάνουν συλλογή, όπως ο ιδιοκτήτης ενός καφενείου της Ελασσόνας που είχε περισσότερες από πενήντα τέτοιες φωτογραφίες.

Τις πολύ ζεστές ημέρες του καλοκαιριού τα έβαζαν σε πάγο. Το κεφάλι του άγριου και αιμοβόρου λήσταρχου Γιώργη Σκουπραίου, μεταφέρθηκε στα Τρίκαλα μέσα σε δοχείο με πετρέλαιο και ειδικό φαρμακευτικό παρασκεύασμα. Τα κεφάλια των ληστών Γιαγκούλα, Τσαμήτα, Καραντώνη, Κουνελάκη, Καραπάνου, Μπελάρα και αρκετών άλλων βρίσκονται βαλσαμωμένα στο Εγκληματολογικό Μουσείο της Αθήνας, στα ράφια μιας μικρής ξύλινης ντουλάπας με διάφανο τζάμι. Τα κεφάλια δεν εκτίθενται στο κοινό και είναι μόνο για επιστημονική έρευνα. Το πιο καλοδιατηρημένο είναι αυτό του Φώτη Γιαγκούλα.

Οι κυνηγοί κεφαλών

 

Ο στρατιωτικός και αργότερα κινηματίας Γεώργιος Κονδύλης διαρκούσης της βασιλείας του Γιαγκούλα, υπήρξε ο ιδρυτής του θρυλικού «τάγματος των κυνηγών», όπως ακριβώς συνέβαινε και στο  Αμερικάνικο Φαρ Ουέστ με τους κεφαλοκυνηγούς. Οι κυνηγοί κεφαλών επιδίδονταν μετά μανίας στον εντοπισμό και τις εκτελέσεις ληστών.  Όταν τους έπιαναν έκοβαν τα κεφάλια τους και τα παρέδιδαν στις αρχές, για να εισπράξουν την ανάλογη χρηματική επικήρυξη. Παρόμοιοι κυνηγοί δρούσαν και την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα Γιώργο Ιωάννου, υπήρξε ένα “σιχαμερός” τύπος που όταν επισκέφθηκε γνωστό δικηγόρο, είχε μαζί του ένα τσουβάλι που μύριζε απαίσια από τα κομμένα αντάρτικα κεφάλια που περιείχε. Η φρικιαστική πρακτική πήρε μεγάλες διαστάσεις και οι εκάστοτε νικητές, συνήθιζαν να δημιουργούν πυραμίδες από κομμένα κεφάλια.

Για το χρονικό των κομμένων κεφαλών υπάρχουν λίγα και αποσπασματικά στοιχεία. Η έκταση όμως του κανιβαλισμού ήταν τέτοια που ο ίδιος ο Αμερικάνος πρόξενος στην Ελλάδα, μετά από εικόνες που δημοσιεύτηκαν στις ΗΠΑ, με κομμένα γυναικεία κεφάλια, προέβη σε διάβημα.  Η ελληνική απάντηση ήταν: “Οι κομμένες κεφαλές και η δημόσια επίδειξή τους αποτελούν Ελληνικό έθιμο”!

Διαβάστε ακόμα στη Μηχανή του Χρόνου:

– Η μυστηριώδης εν πλω δολοφονία δύο ναυτικών από τον Αμερικάνο Ρότζερ Ράνεϊ. Τα πτώματά τους δεν βρέθηκαν ποτέ και στις χήρες τους έλεγε: “Μα γιατί φοράτε μαύρα; Μπορεί να επιστρέψουν”

– Ο Μπράιαν Άνταμς αφήνει την ηλεκτρική κιθάρα και σοκάρει τους Βρετανούς με φωτογραφίες – πορτρέτα στρατιωτών, που τραυματίστηκαν στο Ιράκ και το Αφγανιστάν