Μηχανή του Χρόνου: Τα ατιμώρητα εγκλήματα της γερμανικής Μεραρχίας Εντελβάις στην Ελλάδα
Τα ολοκαυτώματα σε Μουσιωτίτσα, Κομμένο Άρτας, Λιγκιάδες Ιωαννίνων, Παραμυθιά και Κεφαλονιά
- 27 Οκτωβρίου 2014 08:55
Η «Μηχανή του Χρόνου» ερευνά και παρουσιάζει ανήμερα της εθνικής επετείου τη δράση της μεραρχίας Εντελβάις, που αιματοκύλησε την Ήπειρο, το 1943- 44.
Πρόκειται για ένα δίωρο ντοκιμαντέρ που δημιουργήθηκε μετά από πολύχρονη έρευνα σε αρχεία, επιτόπιες συνεντεύξεις και συνεργασία με κορυφαίους ιστορικούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι Γερμανοί την αποκαλούν «άσπιλη» και «ηρωική» μεραρχία, αλλά η πραγματική ιστορία της αποτελεί όνειδος και εξοργίζει για τα εγκλήματά της.
Μέσα σε λίγους μήνες κατέκαψε εκατοντάδες χωριά και έκανε τα ολοκαυτώματα στο Kομμένο της Άρτας, στους Λιγκιάδες Ιωαννίνων, στη Μουσιωτίτσα, ενώ εξολόθρευσε τον εβραϊκό πληθυσμό των Ιωαννίνων. Υπολογίζεται ότι σκότωσαν πάνω από 2.500 άμαχους στην Ήπειρο, αλλά και 10.000 Ιταλούς αιχμαλώτους της λεγόμενης μεραρχίας Άκουι. Ακόμα οργάνωσαν τους Τσάμηδες στην Παραμυθιά για την εξόντωση των προκρίτων. Η μεραρχία Εντελβάις δολοφόνησε άμαχους με το πρόσχημα των αντιποίνων.
Βίασε, έκλεψε και ερήμωσε δεκάδες χωριά με το πρόσχημα ότι οι χωρικοί βοηθούσαν τους αντάρτες του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ.
Μουσιωτίστα και Κομμένο
Στο πρώτο μέρος η εκπομπή φωτίζει τα ολοκαυτώματα στη Μουσιωτίτσα Ιωαννίνων με 152 νεκρούς και στο Κομμένο Άρτας, όπου φονεύθηκαν 317 άνδρες, γυναίκες και μωρά παιδιά. Στην εκπομπή αποκαλύπτονται τα ονόματα των αξιωματικών και στρατιωτών που διέπραξαν τα ειδεχθή εγκλήματα, χωρίς ποτέ να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους. Μάλιστα κάποιοι από αυτούς έγιναν επιφανή στελέχη της μεταπολεμικής Γερμανίας. Παρουσιάζονται συγκλονιστικές μαρτυρίες ανθρώπων που επέζησαν από τις σφαγές. Οι περισσότεροι γλίτωσαν από καθαρή τύχη. Είτε γιατί τραυματίστηκαν και οι Ναζί στρατιώτες τους θεώρησαν νεκρούς είτε γιατί κατάφεραν να κρυφτούν. Στο Κομμένο Άρτας δεν σεβάστηκαν ούτε τη χαρά του χωριού. Την προηγούμενη μέρα είχε γίνει γάμος και οι Γερμανοί εκτέλεσαν χωρίς δισταγμό το ζευγάρι, τους καλεσμένους και ξεκλήρισαν την οικογένεια της νύφης. Από τα εννέα παιδιά της οικογένειας, επέζησαν μόνο δυο, που περιέγραψαν στον Χρίστο Βασιλόπουλο τα τραγικά συμβάντα.
Η συνεργασία της Εντελβάις με τους Τσάμηδες στο έγκλημα της Παραμυθιάς
Οι στρατιώτες της Εντελβάις συνεργάστηκαν με τους αλβανόφωνους κατοίκους της Θεσπρωτίας, τους λεγόμενους Τσάμηδες. Με επίσημα έγγραφα από τα γερμανικά αρχεία, η «Μηχανή του Χρόνου» εμφανίζει τα εγκλήματα πολέμου που διέπραξαν οι Γερμανοί σε συνεργασία με τους Τσάμηδες, το καλοκαίρι του 43, στη Θεσπρωτία. Σκότωσαν κατοίκους, ενώ άλλους τους έστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, βίασαν γυναίκες και άρπαξαν περιουσίες. Εκτέλεσαν και τους πιο επιφανείς πολίτες της Παραμυθιάς Θεσπρωτίας, 49 πρόκριτους με το πρόσχημα των αντιποίνων.
Η εξόντωση των Εβραίων των Ιωαννίνων
Οι καταδρομείς της Εντελβάις οργάνωσαν σύμφωνα με τις οδηγίες του γερμανικού αρχηγείου στην Αθήνα, τον εκτοπισμό της εβραϊκής κοινότητας. Σχεδόν 2.000 Γιαννιωτοεβραίοι βρέθηκαν στο Άουσβιτς- Μπιρκενάου, από τους οποίους επέστρεψαν μόνο 163. Δύο επιζήσασες του ολοκαυτώματος διηγήθηκαν στον Χρίστο Βασιλόπουλο εκείνες τις φρικιαστικές ώρες που τις συνέλαβαν και τις μετέφεραν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Η σφαγή στους Λιγκιάδες
Η δολοφονία ενός και μόνο Γερμανού αξιωματικού από αντάρτες, αν και τυχαία, ήταν αρκετή για να ανοίξει ένας νέος κύκλος αίματος από την Εντελβάις. Στις 3 Οκτωβρίου του 1943 έσφαξαν και έκαψαν συνολικά 86 κατοίκους στους Λιγκιάδες Ιωαννίνων. Τα περισσότερα ήταν γυναικόπαιδα. Ο μοναδικός επιζών περιγράφει στη «Μηχανή του Χρόνου» πως γλύτωσε, αν και ήταν μόλις 15 μηνών και πληγωμένος βαριά από την ξιφολόγχη ενός αδίστακτού Γερμανού. Ο επίλογος στις μπυραρίες.
Ο επίλογος στις μπυραρίες
Κάθε χρόνο, την Πεντηκοστή, στο Μίτενβαλντ της Βαυαρίας, βετεράνοι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και νοσταλγοί του ναζιστικού παρελθόντος, συναντώνται και θυμούνται τα «ηρωικά» κατορθώματα της γερμανικής μεραρχίας, Εντελβάις. Μόνο που τα αυτά «κατορθώματα» δεν είναι τίποτα άλλο από ατιμώρητα εγκλήματα πολέμου κατά του άμαχου πληθυσμού. Δήμαρχος στην περιοχή υπήρξε ο γιός του αιμοσταγούς συνταγματάρχη Ζάλμινγκερ, ο οποίος ευθύνεται για τις περισσότερες σφαγές. Όταν επιχείρησαν να τον συναντήσουν εκπρόσωποι από τα μαρτυρικά χωριά της Ηπείρου, αρνήθηκε να τους δει.
Στην εκπομπή μιλούν για τη δημιουργία και τη δράση της Εντελβάις και εξηγούν πως οι στρατιώτες της μετατράπηκαν σε δολοφονικές μηχανές, οι: Ιάσων Χανδρινός ιστορικός, Θανάσης Γκότοβος καθηγητής στο τμήμα φιλοσοφίας του Παν/μιου Ιωαννίνων, Αλέκος Ράπτης ιστορικός ερευνητής (συνεργάτης με το Γερμανό ερευνητή Μάγιερ, που αποκάλυψε τη δολοφονική ταυτότητα της μεραρχίας), Απόστολος Παπαγεωργίου ιστορικός ερευνητής (συνεργάτης με το Γερμανό ερευνητή Μάγιερ, που αποκάλυψε τη δολοφονική ταυτότητα της μεραρχίας), Μωυσής Ελισάφ, πρόεδρος Ισραηλίτικης κοινότητας Ιωαννίνων – καθηγητής παθολογίας, Δημήτρης Βλαχοπάνος συγγραφέας – φιλόλογος. Κάτοικοι από τη Μουσιωτίτσα Ιωαννίνων, το Κομμένο Άρτας και τους Λιγκιάδες Ιωαννίνων, που επέζησαν από το μακελειό και έχασαν τις οικογένειες τους αφηγούνται λεπτό προς λεπτό τις δραματικές στιγμές της σφαγής.
Μιλούν ακόμα επιζώντες από το ολοκαύτωμα των Εβραίων, αλλά και κάτοικοι της Κεφαλονιάς και Ιταλοί βετεράνοι που είδαν τη δολοφονική μανία των στρατιωτών της Εντελβάις. Στη «Mηχανή του Xρόνου» παρουσιάζονται σπάνια φωτογραφικά ντοκουμέντα, έγγραφα από τα γερμανικά αρχεία, αλλά και παλαιότερη συνέντευξη του Γερμανού ιστορικού ερευνητή Μάγιερ που κατέγραψε τα εγκλήματα της Εντελβάις στην Ελλάδα. ΤΡΙΤΗ 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 19:15 – 21:00 από την ΝΕΡΙΤ.
ΤΡΙΤΗ 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 19:15 – 21:00 από την ΝΕΡΙΤ
