Μηχανή του χρόνου:«Ωραία Ελλάς». Το καφενείο που έριχνε κυβερνήσεις

Για περίπου σαράντα χρόνια, το καφενείο «Ωραία Ελλάς» υπήρξε το πολυτελές στέκι των καπετάνιων του 1821, ξένων διπλωματών, περιηγητών, πολιτικών, ποιητών, αλλά και των υπολοίπων Αθηναίων. Ήταν το σημείο της πόλης όπου συνέρρεαν όλοι για να μάθουν τα νέα της ημέρας. Το καφενείο βρισκόταν στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Αιόλου, στο ισόγειο της οικίας Βρυζάκη.

Σύμφωνα με τη μηχανή του χρόνου, συνδέθηκε κυρίως με την περίοδο του Όθωνα και του Γεωργίου Α΄ και λειτούργησε από το 1839, όταν το πρωτοάνοιξε ο ιταλός Σάνδον. Τις ημέρες της δόξας όμως, τις γνώρισε όταν πέρασε στα χέρια του Παναγή Βενετσάνου. Ο χώρος του καφενείου ήταν άνετος. Σε ειδικό χώρο οι θαμώνες κάπνιζαν τους ναργιλέδες ή τα τσιμπούκια τους. Στην αίθουσα δίπλα από τους θεριακλήδες υπήρχε ένα μπιλιάρδο στο οποίο έπαιζαν κυρίως οι Ευρωπαίοι πελάτες ή ξένοι περιηγητές. Φυσικά διάβαζαν τις εφημερίδες τους και συζητούσαν για τους βουλευτές . Οι απόψεις τους ήταν βαρόμετρο για τους πολιτικούς, που συχνά έστελναν εκεί τα τσιράκια τους για να προβάλλουν το έργο τους και να προσελκύσουν ψηφοφόρους.

Σε ατιτλοφόρητο φυλλάδιο του 1863, ο συντάκτης έγραφε ότι το καφενείο, «δύναται να θεωρηθεί ως η κεντρική διεύθυνσις της εκκλησίας του λαού. Εκεί δικάζονται βασιλείς και υπουργοί, εκεί αποκαλύπτονται επιτηδείως πρόσωπα και ενέργειες, εν αυτώ η νεότης αντιτάσσει την οιστρήλατον ευφυΐαν της εις τας αυστηράς κρίσεις των γερόντων». Συχνά πολλοί νέοι που περνούσαν από το καφενείο και ήταν αντίθετοι με το καθεστώς της μοναρχίας, κρατούσαν στα χέρια τους την ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης και διάβαζαν φωναχτά τους λόγους του Μιραμπό και του Ροβεσπιέρου. Οι συζητήσεις των αντιμοναρχικών νέων συνεχίζονταν συνήθως στα γραφεία του αντιπολιτευόμενου φύλλου «Το μέλλον της Πατρίδας», που θεωρούνταν ως η νοητή επέκταση του πολιτικού καφενείου.

Στην Ωραία Ελλάδα άρχιζαν ή κατέληξαν διάφορες κινητοποιήσεις, όπως για παράδειγμα τα Σκιαδικά που κατέληξαν σε σκληρές συγκρούσεις ανάμεσα σε φοιτητές και την αστυνομία. Το όνομα του ποιητή Αλέξανδρου Σούτσου συνδέθηκε με την Ωραία Ελλάδα, εξαιτίας της δράσης που είχε αναπτύξει εναντίον του Όθωνα. Ο Σούτσος είχε δημοσιεύσει τότε το τρίτο φυλλάδιο της «Τρίτης Σεπτεμβρίου», με το οποίο κατηγορούσε για πολλά θέματα τον πρωθυπουργό Ανδρέα Μεταξά και μέλη της κυβέρνησης. Οι υπουργοί που διάβαζαν τις σκληρές κριτικές του απάντησαν βίαια, στέλνοντας μπράβους να χτυπήσουν τον Σούτσο μέσα στο καφενείο Ωραία Ελλάς. Ο ποιητής τελικά συνελήφθη και καταδικάστηκε σε πενταετή φυλάκιση, ενώ οι υποστηρικτές του οργάνωσαν εκδηλώσεις συμπαράστασης μέσα στο χώρο του καφενείου.

Ο κύκλος των ρομαντικών ποιητών

Η Ωραία Ελλάς πάντως υπήρξε και σημείο συνάντησης πολλών ρομαντικών ποιητών της εποχής που δημιούργησαν τον δικό τους κύκλο, όπως οι Παράσχος, Βασιλειάδης, Παπαρρηγόπουλος, Ορφανίδης και άλλοι. Το 1862, λίγο πριν από την έξωση του Όθωνα, απαγορεύτηκε για μικρό χρονικό διάστημα η λειτουργία του καταστήματος, καθώς το καφενείο σχεδόν είχε εξελιχθεί σε λέσχη καρμπονάρων. Η αστυνομία θεωρούσε ότι ο χώρος ήταν επικίνδυνος εξαιτίας των ιδεών που διακινούνταν από τους αντιμοναρχικούς πελάτες, οι οποίοι έκαιγαν τα φύλλα της φιλοβασιλικής εφημερίδας «Ελπίς». Δέκα χρόνια αργότερα, η αίθουσα μπιλιάρδου είχε μετατραπεί σε χρηματιστήριο, όπου με τα Λαυρεωτικά ο κόσμος αγόραζε μετοχές φούσκες και τελικά έχασε τα λεφτά του. Υστερα από λίγο, το ιστορικό καφενείο έπαψε να λειτουργεί. Το κλείσιμο της Ωραίας Ελλάδας προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις, καθώς η εξαφάνισή του από την καθημερινότητα των Αθηναίων, αποτέλεσε για τον τύπο της εποχής «βέβηλη» πράξη. Στη θέση του άνοιξε το καλοκαίρι του 1879 εμπορικό κατάστημα με μάλλινα είδη κρατώντας όμως την ίδια ονομασία.

Πληροφορίες : Φιλολογικά σαλόνια και καφενεία της Αθήνας, Γιάννης Παπακώστας, εκδόσεις Πατάκη.

Διαβάστε ακόμα στη Μηχανή του Χρόνου:

– Η φωτογραφία με το εγκαταλελειμμένο βρέφος στην Κίνα που σόκαρε τη Δύση. «Πρέπει να το αφήσετε εκεί που το βρήκατε», ήταν η απάντηση των γιατρών σε αυτούς που το έσωσαν

-Ποιος σκότωσε τον Αμερικανό δημοσιογράφο Τζωρζ Πολκ; Η σκοτεινή δολοφονία στα χρόνια του εμφυλίου