Τα 20 μαθήματα υπεράσπισης της Δημοκρατίας του Τίμοθι Σνάιντερ είναι πιο επίκαιρα από ποτέ

Εσχάτως σχεδόν οι πάντες έχουν “ανακαλύψει” το πόσο επικίνδυνος ήταν (και εξακολουθεί να είναι) ο Ντόναλντ Τραμπ για τη δημοκρατία όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Υπήρχαν όμως άνθρωποι, ήδη από το 2016 και το 2017, που όχι μόνο είχαν εκφράσει τις ζωηρές επιφυλάξεις τους για την ετυμηγορία του αμερικανικού λαού στις προεδρικές εκλογές που ανέδειξαν πρόεδρο τον Τραμπ, αλλά είχαν μιλήσει συγκεκριμένα για τους κινδύνους κάνοντας ειδικές ιστορικές αναγωγές από την ταραγμένη ιστορία της Ευρώπης κατά τον 20ο αιώνα.

Μία από αυτές τις φωνές, από τις πιο εμβληματικές είναι η αλήθεια, ήταν του Τίμοθι Σνάιντερ, του καθηγητή Iστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ. Ο 52χρονος ιστορικός ειδικεύεται σε θέματα που έχουν να κάνουν με την Ανατολική Ευρώπη, αλλά και το Ολοκαύτωμα και για την επιστημονική του δουλειά έχει αποσπάσει πολλά διεθνή βραβεία. Μπορεί στο παρελθόν να επικρίθηκε για το γεγονός ότι στα κατά καιρούς γραπτά του εξίσωνε το ναζισμό με τον κομμουνισμό, ωστόσο ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει τις γνώσεις του, αλλά και την έγνοιά του για τη δημοκρατία και το φιλελεύθερο κράτος δυτικού τύπου.

Ένα από τα βιβλία του Σνάιντερ, το “Bloodlands: Europe between Hitler and Stalin and last year’s Black Earth: The Holocaust as History and Warning” στηρίζεται στην παραδοχή ότι ο ωμός εθνικισμός και φυλετισμός του Χίτλερ και του ναζιστικού κράτους που οικοδόμησε είχε, τρόπον τινά, τις ρίζες του στις ΗΠΑ. Ο Αδόλφος, κατά τον Σνάιντερ, υποσχέθηκε στο γερμανικό λαό μία ανάλογη ζωή με αυτήν που βίωνε ο αμερικανικός, έστω και κατά την περίοδο που ακολούθησε τη μεγάλη οικονομική κρίση του 1929. Ο Αμερικανός ιστορικός αναφέρει ότι μέρος τη ιδεολογίας του Φύρερ ήταν η με κάθε τρόπο αρπαγή σε έναν κόσμο στον οποίο δεν υπήρχαν πραγματικές αξίες.

Αμέσως μετά την απροσδόκητη νίκη του Τραμπ, ο Σνάιντερ άρχισε να αρθρογραφεί και να τοποθετείται δημόσια και πάλι για τον Χίλτερ. Αποφεύγοντας φυσικά τις εύκολες συγκρίσεις και χωρίς, στην αρχή, να κάνει αναφορά σε άλλα πρόσωπα, ο ιστορικός του Γέιλ περιέγραφε μία δυστοπία η οποία προβλημάτιζε τους αναγνώστες του. “Δεν επαλαμβάνεται η ιστορία” δήλωσε σε μία συνέντευξή του εκείνες τις ημέρες “αλλά δεν πρέπει να βιαστούμε να απορρίψουμε τα πάντα ως κλισέ. Η ιστορία δείχνει μία σειρά δυνατοτήτων και ναι, παρόμοια γεγονότα συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου σε παρόμοιες συνθήκες. Και φυσικά είναι εφικτό να μάθουμε από το παρελθόν”.

Ο Σνάιντερ έγινε εν συνεχεία περισσότερο συγκεκριμένος. Έτσι και αλλιώς το καμπανάκι για τον κόσμο το είχε χτυπήσει πολύ νωρίτερα με μελέτες του για τις εξελίξεις στην Ουκρανία ή ακόμα και την Ρωσία. Αρθρογράφησε, επίσης, για ακόμα μία φορά με άξονα τον Χίτλερ και τόνισε ότι “ο κόσμος του Χίτλερ μπορεί να μην βρίσκεται πολύ μακριά”. Άλλωστε, υπογράμμιζε, “οι Αμερικανοί δεν είναι σοφότεροι από τους Ευρωπαίους που είδαν τη δημοκρατία να υποχωρεί στον φασισμό, τον ναζισμό ή τον κομμουνισμό”. Είχε, γίνει, πια απολύτως ξεκάθαρος. Γι’ αυτό και προχώρησε στη διατύπωση 20 σύντομων μαθημάτων για την υπεράσπιση της δημοκρατίας από τον αυταρχισμό, σύμφωνα βέβαια με τα δικά του στάνταρ και τις έννοιες, όπως ο ίδιος τις αντιλαμβάνεται.

Αυτά έχουν ως εξής:

1. Καλό θα είναι να μην υπακούει κανείς εκ των προτέρων. Δίνουμε μεγάλο μέρος στην εξουσία του αυταρχισμού ελεύθερα. Σκεφτόμαστε τι θέλει μία αυταρχική κυβέρνηση και το δίνουμε χωρίς κανείς να μας το ζητάει στην πραγματικότητα. Σταματήστε. H προληπτική υπακοή οδηγεί τις αρχές σε επιτάχυνση της ανελευθερίας.

2. Υπερασπιστείτε έναν θεσμό. Μη μιλάτε για τα “θεσμικά μας όργανα” εκτός αν τα κάνετε κτήμα σας, ενεργώντας για λογαριασμό τους. Οι θεσμοί δεν μπορούν να προστατευτούν μόνοι τους. Καταρρέουν σαν ντόμινο εκτός και αν κάποιος τους υπερασπιστεί από την αρχή.

3. Επαναφέρετε αυτό που ονομάζουμε επαγγελματική δεοντολογία. Όταν οι ηγέτες δίνουν ένα αρνητικό παράδειγμα, οι επαγγελματικές δεσμεύσεις γίνονται πιο σημαντικές. Είναι δύσκολο να παραβιάσεις ένα κράτος δικαίου χωρίς δικηγόρους και είναι να δύσκολο να έχεις δίκες χωρίς δικαστές.

4. Όταν ακούτε πολιτικούς να μιλούν, διακρίνετε τις λέξεις. Προσέξτε για εκτεταμένη χρήση των λέξεων “τρομοκρατία” και εξτρεμισμός”. Επίσης για τις έννοιες “εξαίρεση” και “επείγον”. Να θυμώνετε για την ύπουλη χρήση του πατριωτικού λεξιλογίου.

5. Κρατήστε την ψυχραιμία σας όταν φτάσει το αδιανόητο. Όταν έρθει η τρομοκρατική επίθεση, θυμηθείτε ότι πάντα όλοι οι εξουσιοδοτημένοι είτε περιμένουν είτε σχεδιάζουν τέτοιες συνθήκες, για να εδραιώσουν την εξουσία τους. Σκεφτείτε τη φωτιά στο Ράιχσταγκ (το κτήριο του γερμανικού κοινοβουλίου). Η ξαφνική καταστροφή που απαιτεί το τέλος της ισορροπίας της εξουσίας, το τέλος των αντιπολιτευόμενων κομμάτων κ.τ.λ. είναι το παλαιότερο κόλπο στο βιβλίο του Χίτλερ. Μην πέσετε στην παγίδα.

6. Nα είστε ευγενικοί με τη γλώσσα μας. Αποφεύγετε να προφέρετε φράσεις που χρησιμοποιούν όλοι οι άλλοι. Σκεφτείτε και διαμορφώστε τον δικό σας τρόπο ομιλίας. Μην χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο στο κρεβάτι, φορτίστε τις συσκευές σας μακριά και διαβάστε. Τι; Ισως το “The Power of Powerless” του Βάτσλαβ Χάβελ, το “1984” του Οργουελ, το “Τhe Captive Mind” του Τσέσλαβ Μίλος, το “Τhe Rebel” του Αλμπέρ Καμύ, το “The Origins of Totalitarianism” της Χάνα Άρεντ ή το “Nothing is True and Everything is Possible” του Πέτερ Πομεράντσεφ.

7. Ξεχωρίστε, κάποιος πρέπει να το κάνει. Είναι εύκολο με λόγια και πράξεις να ακολουθήσουμε. Μπορεί να φανεί παράξενο να πούμε ή να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Αλλά χωρίς αυτό, δεν υπάρχει ελευθερία. Και τη στιγμή που θα δώσετε παράδειγμα, το status quo σπάει και οι υπόλοιποι ακολουθούν.

8. Πιστέψτε στην αλήθεια. Το να εγκαταλείπεις τα γεγονότα είναι σαν να εγκαταλείπεις την ελευθερία. Εάν τίποτα δεν είναι αλήθεια, κανείς δεν μπορεί να κριτικάρει την εξουσία, γιατί δεν υπάρχει η βάση για να το πράξει. Εάν τίποτα δεν είναι αλήθεια, τότε όλα είναι θέαμα. Το μεγαλύτερο πορτοφόλι πληρώνει για τα πιο εκτυφλωτικά φώτα.

9. Ερευνήστε. Κατανοήστε πράγματα για τον εαυτό σας. Ξοδέψτε περισσότερο χρόνο για μεγάλα άρθρα. Επιδοτήστε την ερευνητική δημοσιογραφία με την εγγραφή σας σε έντυπα μέσα. Συνειδητοποιήστε ότι μερικά από αυτά που υπάρχουν στις οθόνες σας, σας βλάπτουν. Μάθετε για ιστότοπους που ερευνούν την ξένη προπαγάνδα.

10. Ασκηθείτε. Η εξουσία θέλει το σώμα σας να σαπίσει στην καρέκλα και τα συναισθήματά σας να εξαφανίζονται στην οθόνη. Βγείτε έξω. Βάλτε το σώμα σας σε άγνωστα μέρη με άγνωστα άτομα. Κάντε νέους φίλους και διασκεδάστε μαζί τους.

11. Πραγματοποιήστε eye contact και μικρές συζητήσεις. Δεν είναι μόνο ευγενικό, αλλά σας κρατά σε επαφή με ό,τι σας περιβάλλει, διαλύει τα περιττά κοινωνικά εμπόδια και σας βοηθά να καταλάβετε ποιον πρέπει να εμπιστεύεστε. Αν μπείτε σε μία κουλτούρα καταγγελίας, θα θελήσετε να μάθετε το ψυχολογικό τοπίο της καθημερινής ζωής σας.

12. Αναλάβετε ευθύνη για το πρόσωπο του κόσμου. Προσπαθήστε να παρατηρήσετε αν υπάρχουν σβάστικες ή άλλα σημάδια μίσους. Μην αδιαφορείτε και μην το συνηθίζετε. Αφαιρέστε τα μόνοι σας και δώστε το σχετικό παράδειγμα στους άλλους.

13. Παρεμποδίστε το μονοκομματικό κράτος. Τα κόμματα που ανέλαβαν να εκπροσωπήσουν ένα κράτος ήταν κάποτε κάτι άλλο. Αξιοποίησαν μία στιγμή της ιστορίας για να κάνουν την πολιτική ζωή αφόρητη για τους αντιπάλους τους. Ψηφίστε σε εκλογές κάθε τύπου όσο μπορείτε.

14. Προσφέρετε για καλούς σκοπούς, αν μπορείτε. Επιλέξτε μία φιλανθρωπική οργάνωση και ενισχύστε την με αυτόματη πληρωμή. Τότε θα ξέρετε ότι έχετε κάνει μία ελεύθερη επιλογή που υποστηρίζει την κοινωνία των πολιτών βοηθώντας τους άλλους να κάνουν κάτι ωφέλιμο.

15. Δημιουργήστε ιδιωτική ζωή. Οι κακοί εξουσιαστές θα χρησιμοποιήσουν ό,τι ξέρουν για σας. Απαλλάξτε τον υπολογιστή σας από κακόβουλο λογισμικό. Σκεφτείτε να χρησιμοποιήσετε εναλλακτικές φόρμες στο ίντερνετ ή να το χρησιμοποιείτε λιγότερο. Κάντε δοσοληψίες εκ του σύνεγγυς. Για τον ίδιο λόγο, επιλύστε οποιοδήποτε νομικό πρόβλημα. Ο αυταρχισμός λειτουργεί ως κράτος εκβιασμού αναζητώντας το άγκιστρο για να σας κρεμάσει. Προσπαθήστε να μην έχετε πολλά άγκιστρα.

16. Μάθετε από άλλους ανθρώπους σε άλλες χώρες. Διατηρήστε τις φιλίες σας στο εξωτερικό ή κάντε νέους φίλους. Οι σημερινές δυσκολίες εδώ αποτελούν στοιχείο μίας γενικότερης τάσης. Και καμία χώρα δεν πρόκειται να βρει τη λύση μόνη της. Σιγουρευτείτε ότι εσείς και η οικογένειά σας έχετε διαβατήρια.

17. Προσέξτε τη δράση των παραστρατιωτικών. Όταν άνδρες με όπλα ισχυρίζονται ότι είναι εναντίον του συστήματος, αρχίζουν να φορούν στολές και να βαδίζουν έχοντας φακούς και φωτογραφίες του ηγέτη, τότε το τέλος είναι κοντά. Όταν ο παραστρατιωτικός ηγέτης, η επίσημη αστυνομία και ο στρατός αναμειγνύονται, το παιχνίδι έχει τελειώσει.

18. Αν πρέπει να είστε οπλισμένοι, να είστε προσεκτικοί. Αν έχετε όπλο από δημόσια υπηρεσία, ο Θεός να σας ευλογεί. Αλλά τα κακά του παρελθόντος περιελάμβαναν αστυνομικούς και στρατιωτικούς να κάνουν παράνομα πράγματα. Να είστε έτοιμοι να πείτε όχι (αν δεν ξέρετε τι σημαίνει αυτό, επικοινωνήστε με το Μουσείο Μνήμης Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ και ρωτήστε για την εκπαίδευση στην επαγγελματική δεοντολογία).

19. Να είστε όσο θαρραλέοι μπορείτε. Εάν κανένας από μας δεν είναι έτοιμος να πεθάνει για την ελευθερία, τότε όλοι μας θα πεθάνουμε από ανελευθερία.

20. Να είστε πατριώτες. Ο πρόεδρος, που αναλαμβάνει, δεν είναι (σσ εννοεί τον Ντόναλντ Τραμπ, το κείμενο συντάχθηκε το 2017). Δώστε το καλό παράδειγμα για το τι σημαίνει Αμερική στις γενιές που έρχονται. Θα το χρειαστούν.

Όπως καταλαβαίνετε, κάποιες από τις συμβουλές και παρατηρήσεις του Σνάιντερ είναι ανατριχιαστικά επίκαιρες, ιδιαίτερα μετά από όσα συνέβησαν στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ στις 6 Ιανουαρίου. Για τη διατήρηση και την επιβίωση της δημοκρατίας τίποτα δεν είναι δεδομένο και τίποτα δεν εννοείται. Οι κίνδυνοι δεν έχουν εκλείψει αφού κατά καιρούς το σύστημα “γεννάει” υποψήφιους τυράννους, προσοντούχους ή όχι. Αν δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε περισσότερο δημοκρατικά συστήματα, τουλάχιστον ας διατηρήσουμε τα υπάρχοντα αλώβητα. Αλλά αυτό, όσο και αν επιμένει ο Σνάιντερ, δεν εξαρτάται μόνο από την ατομική βούληση, αλλά συχνά και από άλλους παράγοντες που μπορεί να μας ξεπερνούν ως άτομα. Σε κάθε περίπτωση πάντως τα 20 μαθήματα καλό θα είναι διαβαστούν και να ξαναδιαβαστούν στους καιρούς που ζούμε.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.