Το χαρτί τουαλέτας έκανε sold out το 2020 και έγινε το διεθνές σήμα για τον πανικό

Συμπληρώσαμε ένα χρόνο με τον Covid-19 να έχει αλλάξει άρδην τις ζωές μας και να έχει επηρεάσει το ‘είναι’ μας. Θα έλεγες ότι θα είχαμε συνηθίσει. Δεν βοηθούν όμως, οι συνθήκες με τα ‘άνοιξε’-‘κλείσε’. Και για αυτό ο κορονοϊκός εξακολουθεί να επηρεάζει την ύπαρξη μας, από τις σκέψεις, τον ύπνο και την εργασία μας έως τις αγορές που κάνουμε, όπως εξελίξαμε σε νέο χόμπι το e-commerce.

Kατά το Hootsuite μέσα στο 2020 ο πλανήτης έδωσε 665 δισεκατομμύρια δολάρια, μόνο για προϊόντα μόδας και ομορφιάς, χώρος που είχε αύξηση της τάξεως του 27%. Το φαγητό και τα είδη προσωπικής φροντίδας είχαν τη μεγαλύτερη αύξηση όλων (41%, δηλαδή  413.800.000.000 δολ.), ενώ για παιχνίδια, προϊόντα DIY και αξεσουάρ για δραστηριότητες ο κόσμος δαπάνησε 525.600.000.000 δολ.

Σε μεμονωμένα προϊόντα, πέραν των προφανών δηλαδή αυτών που έγιναν ένα με το δέρμα μας από την ανάγκη μας να ζήσουμε (δηλαδή, τη μάσκα και το αντισηπτικό) υπήρχε κάποιο που προκάλεσε παγκόσμια φρενίτιδα, κέρδισε βραβεία και έγινε αντικείμενο μελετών.

Οι πύργοι με τις μεγαλύτερες των συσκευασιών χαρτιών υγείας που ‘χτίστηκαν’ στις αποθήκες και τα μπαλκόνια των σπιτιών, κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, όταν δηλαδή έγινε ξεκάθαρο πως ένας ιός θα μας έκανε να ξεχάσουμε ό,τι γνωρίζαμε έως τότε ως φυσιολογικό, δεν ήταν δική μας ‘πατέντα’. Εννοώ δεν είναι ελληνικό φαινόμενο το συνήθειο να εξαφανίζονται τα χαρτιά υγείας μετά κάθε ενημέρωσης για την όποιας φύσεως κρίση που επηρεάζει της ζωή μας -και μας προκαλεί άγχος. Είναι κάτι που συμβαίνει παγκοσμίως.

Θα σου εξηγήσω, αφού πρώτα σου πω ότι η χώρα που μας έδωσε τον Covid-19 ήταν και αυτή που μας έδωσε το χαρτί υγείας, με την πρώτη αναφορά για τον καθαρισμό με τη χρήση χαρτιού να γίνεται στο 500 μ.Χ. Δηλαδή, 300 χρόνια πριν χρησιμοποιηθεί το χαρτί για οτιδήποτε άλλο.

Κάθε χρόνο το Forbes απονέμει τα βραβεία στους καλύτερους του λιανικού εμπορίου. Αυτό για το καλύτερο προϊόν του 2020 το πήρε το χαρτί υγείας. Όπως εξηγήθηκε “κανείς δεν μπορούσε να κρατήσει απόθεμα. Όλοι ούρλιαζαν για να το πιάσουν στα χέρια τους. Το έμβλημα των αγορών πανικού, το πιο ‘καυτό’ προϊόν του 2020 ήταν το χαρτί υγείας. Δεν είχε σημασία αν είχε δυο φύλλα ή περισσότερα ή αν ήταν από μπαμπού. Το χαρτί υγείας εξαφανίστηκε αίφνης από τα καταστήματα, με τις πωλήσεις να αυξάνονται κατά 22% μέσα στο έτος”.

Τον Μάρτιο, πρώτο μήνα επέλασης του Covid-19, είχαν καταγραφεί ελλείψεις του είδους στην Ιαπωνία, τις ΗΠΑ (εκεί έγινε sold out στα μισά καταστήματα έως τις 19/4) και τη Νέα Ζηλανδία, ενώ στο Χονγκ Κονγκ ληστές συνελήφθησαν ενώ προσπάθησαν να κλέψουν χαρτιά υγεία που ήταν στη διαδικασία delivery.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2020 και αφορούσε μελέτη που έγινε τους πρώτους μήνες της πανδημίας έδειξε πως κάποιες εταιρίες παραγωγής χάρτου ανέφεραν αύξηση της τάξεως του 700% στις πωλήσεις που έγιναν από τον Φλεβάρη έως το Μάρτη, μολονότι οι κυβερνήσεις ζήτησαν από τους πολίτες να αποφύγουν ‘αγορές πανικού’ και τις ‘προίκες’ (δηλαδή, δημιουργία αποθέματος). Γενικά, μέσα στο 2020 η αύξηση έφτασε στο 845%.

Τις ΗΠΑ τα χρήματα που έδωσαν οι κάτοικοι του έθνους σε χαρτί υγείας για τις 52 εβδομάδες που ολοκληρώθηκαν στις 4 Οκτωβρίου έφτασαν τα 10.400.000.000 δολάρια.

Τι είναι οι ‘αγορές πανικού’

Πρόκειται για τύπο συμπεριφοράς αγέλης και μπορεί να προκαλέσει πραγματικές ελλείψεις. Ως φαινόμενο κατεγράφη για πρώτη φορά στην αρχαία περίοδο και ανέκαθεν είχε να κάνει με την αντίληψη επί της έλλειψης βασικών προϊόντων. Σύμφωνα με μελέτη που έχει δημοσιευθεί στην International Journal of Environmental Research and Public Health οι αγορές πανικού αφορούν την εξασφάλιση ασυνήθιστων ποσοτήτων ενός προϊόντος, εν αναμονή ή κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας ή πανδημίας. Δηλαδή, καταστροφών που απειλούν τις ισορροπίες μας. Όπως αναφέρεται στην έρευνα με τίτλο ‘Η ψυχολογική υποστήριξη της αγοράς πανικού κατά τη διάρκεια της πανδημίας‘ “η αίσθηση της ανασφάλειας ενεργοποιεί το μηχανισμό συλλογής πραγμάτων που μας ‘καλύπτει’ την αίσθηση ότι μπορούμε να ελέγξουμε κάτι. Στις έκτακτες ανάγκες ή τις κρίσεις το πρωτόγονο μέρος του εγκεφάλου μας γίνεται πιο εμφανές και μας παρασύρει σε συμπεριφορές που είναι απαραίτητες για την επιβίωση”.

Συνοπτικά, επηρεάζεται από α) την αντίληψη του κάθε ανθρώπου επί της απειλής σε σχέση με την έλλειψη προϊόντων, 2) το φόβο για το άγνωστο που προκαλείται από συναισθηματική πίεση και αβεβαιότητα, 3) τη μιμητική συμπεριφορά, που κάνει τις αγορές πανικού διέξοδο για την ανακούφιση από το άγχος και την ανάκτηση του ελέγχου και 4) κοινωνικούς ψυχολογικούς παράγοντες, οι οποίοι αφορούν την επιρροή ενός ανθρώπου από το κοινωνικό του περιβάλλον.

Εν καιρώ Covid-19 έπαιξαν μεγάλο ρόλο και τα Social Media, που παρουσίαζαν καθημερινά (και πολύ) τον πανικό που επικρατούσε σε όλον τον πλανήτη και ενίσχυσαν το αίσθημα της έλλειψης.

Γιατί όμως, δίνουμε τα ρέστα μας στο χαρτί υγείας;

Αν δεν μπορείς να βρεις ένα τρόφιμο, παίρνεις άλλο. Το χαρτί υγείας δεν έχει υποκατάστατο. “Το πρωτόγονο ένστικτο επιβίωσης έχει φτωχή ανθρωπιστική έκφραση και ορθολογική σκέψη”, εξηγούν οι μελετητές. “Έχει παρατηρηθεί πως στις κρίσεις οι άνθρωποι πιστεύουν κάποιες φορές πως η Κυβέρνηση δεν θα είναι σε θέση να ελέγξει τη ‘μαύρη αγορά’ και να παρέχει στήριξη στους πολίτες. Η έλλειψη εμπιστοσύνης και η πρόβλεψη της εξάντλησης πόρων ενδεχομένως να είναι οι λόγοι των αγορών πανικού”.

Τον πρώτο μήνα της πανδημίας, ερευνητές από τη Γερμανία έδωσαν σε 996 κατοίκους 22 διαφορετικών χωρών το ίδιο ψυχολογικό ερωτηματολόγιο και να παρέχουν δημογραφικές πληροφορίες. Μια από τις ερωτήσεις το απόθεμα σε χαρτί υγείας. Αυτό που εξέπληξε τους ειδικούς είναι πως οι απαντήσεις (και οι αντιδράσεις) ήταν ίδιες, ανεξάρτητα από τη χώρα που ζούσε ο κάθε συμμετέχοντας. Ενώ η έρευνα επικεντρώθηκε στα χαρτιά υγείας, οι καθ’ ύλην αρμόδιοι εκτίμησαν πως δεν ήταν το μόνο προϊόν που μάζευαν οι κάτοικοι του πλανήτη.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως εκείνοι που έκαναν συλλογή με χαρτιά τουαλέτας ήταν πιο αγχωμένοι και φοβισμένοι για την απειλή, από ό,τι εκείνοι που κινήθηκαν με μετριοπάθεια. Μετά πήραν τη σκυτάλη επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, για να εξηγήσουν ότι

Συμβολίζει τον έλεγχο

“Το χρησιμοποιούμε για να καθαριστούμε, να συμμαζευτούμε. Αφορά μια σωματική λειτουργία που είναι ταμπού. Όταν πρωτάκουσαν οι άνθρωποι για τον Covid-19, φοβήθηκαν πως θα χάσουν τον έλεγχο και το χαρτί υγείας τους βοήθησε να νιώσουν ότι διατηρούν αυτόν που αφορά την υγιεινή και την καθαριότητα τους. Επιπροσθέτως, δεν υπάρχουν υποκατάστατα -αν δεν βρεις χαρτί υγείας, μπορείς να αγοράσεις χαρτοπετσέτες μεν, αλλά δεν είναι το ίδιο. Τα media θα έπρεπε να δώσουν απαντήσεις ως προς τα μηνύματα που μετέδωσαν για τον ιό στο κοινό. Ενώ η ειλικρίνεια για τις απειλές θεωρείται κρίσιμη, το να δημιουργείς υστερία και να προωθείς ακατάλληλες συμπεριφορές είναι κάθε άλλο από ιδανικό”.
Niki Edwards, School of Public Health and Social Work, Queensland University of Technology.

Έχει πρακτική χρήση

“Σχετίζεται με τον τρόπο που αντιδρούν οι άνθρωποι στο στρες. Θέλουν να νιώσουν άνεση και ασφάλεια. Για πολλούς Δυτικούς υπήρχε και η αηδία στη σκέψη να πρέπει να καθαριστούν και να μην έχουν χαρτί υγείας. Υπάρχει και πρακτικό στοιχείο: το χαρτί υγείας είναι προϊόν που καταλαμβάνει πολύ χώρο, ως εκ τούτου δεν είναι κάτι που οι άνθρωποι έχουν σε μεγάλες ποσότητες, υπό φυσιολογικές συνθήκες. Επίσης, πολλοί είναι αυτοί που το χρησιμοποιούν ως χαρτομάντηλο, οπότε είναι κάτι που χρειάζεται όποιος έχει γρίπη ή μια ασθένεια. Η αποθήκευση χαρτιών υγείας είναι σχετικά φθηνή επιλογή, η οποία καλύπτει την ανάγκη που νιώθουν οι άνθρωποι να κάνουν κάτι, όταν διατρέχουν κίνδυνο”.
Brian Cook, Community Engagement for Disaster Risk Reduction project, University of Melbourne.

Δεν υπάρχει περίπτωση να μην το χρησιμοποιήσεις

“Είναι το τέλειο προϊόν. Δεν φθείρεται και είναι ένα από τα λίγα προϊόντα που μπορείς να αποθηκεύσεις και να είσαι βέβαιος πως δεν θα πάνε χαμένα. Δεν είμαι σίγουρος, αλλά υποψιάζομαι πως οι περισσότεροι αγοράζουμε χαρτί υγείας, όταν το τελειώνει αυτό που έχουμε. Και αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πρόβλημα, όταν πρέπει να είσαι σε καραντίνα για δυο εβδομάδες. Νομίζω ότι πρόκειται για διαδικασία προετοιμασίας, τη στιγμή που έχουμε δει πως το προϊόν είναι σε έλλειψη αλλού”.
David Savage, Newcastle Business School, University of Newcastle

Εγγυάται το αίσθημα της ασφάλειας

“Με το φόβο των άδειων ραφιών, οι άνθρωποι συνηθίζουν να αγοράζουν πολλά περισσότερα από όσα χρειάζονται, κάτι που γίνεται επικίνδυνο όταν εξαφανίζονται προϊόντα που έχουν όλοι ανάγκη, όπως είναι τα φάρμακα, τα απολυμαντικά και το σαπούνι. Το άγχος μεγαλώνει στο διάδρομο με τα χαρτιά υγείας, αφού πρόκειται για μεγαλύτερο σε όγκο προϊόν. Αυτό ισχύει περισσότερο στις δυτικές χώρες, όπου οι άνθρωποι είναι δύσκολο να φανταστούν ότι θα μπορούσαν να καθαριστούν χωρίς αυτό. Τα κόπρανα μπορεί να μεταφέρουν ασθένειες και μπορούν να ‘τριγκάρουν’ την ανάγκη να νιώσουμε ασφαλείς”.
Katharina Wittgens, ψυχολόγος στο Innovationbubble, με ειδικότητα στην ατομική και ομαδική συμπεριφορά.

Σύμβολο του μαζικού πανικού

“Σε καιρούς αβεβαιότητας, οι άνθρωποι μπαίνουν σε φάση πανικού που τους κάνει νευρωτικούς και παράλογους. Σε άλλες καταστροφές, όπως η πλημμύρα, έχεις περισσότερες πληροφορίες, ξέρεις τι θα γίνει, πόσο θα διαρκέσει και πώς μπορείς να προετοιμαστείς -πόσες προμήθειες χρειάζεσαι. Με τα θέματα υγείας δεν έχουμε ιδέα για το χρόνο και την ένταση, ενώ παίρνουμε μηνύματα σε καθημερινή βάση. Έτσι μπαίνουμε σε φάση πανικού και αγοράζουμε περισσότερα από αυτά που χρειαζόμαστε. Είναι το μόνο εργαλείο ελέγχου που διαθέτουμε. Το χαρτί τουαλέτας έχει και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από πολλά άλλα αντικείμενα. Όταν μπαίνεις σε ένα supermarket ψάχνεις για αξία και μεγάλο μέγεθος. Όσο μεγαλύτερη είναι η συσκευασία τόσο πιο σημαντικοί αισθανόμαστε. Αν υπήρχε ένα διεθνές σήμα πανικού θα ήταν ένα φανάρι με χαρτί τουαλέτας στη μέση”.
Δημήτριος Τσιβρίκος, λέκτορας ψυχολογίας καταναλωτών και επιχειρήσεων στο University College London.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr