Γυναίκες κένταυροι και κήποι κρεμαστοί στην Μπιενάλε 2022 – Οι γυναίκες στην κορυφή

Γυναίκες παντού στη Βενετία! Όλα τα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου για τη 59η διεθνή καλλιτεχνική έκθεση Μπιενάλε της Βενετίας ( La Biennale di Venezia) συμφωνούν. Είναι η πιο βαρυσήμαντη Μπιενάλε στην ιστορία του θεσμού, γιατί για πρώτη φορά στα χρονικά κυριαρχεί η καλλιτεχνική δημιουργία των γυναικών. Είναι η Μπιενάλε των γυναικών.

Μία ολόκληρη “ομάδα” δημιουργών, που περίμενε υπομονετικά στα… αποδυτήρια όλα αυτά τα χρόνια, επιτέλους βγαίνει μπροστά και κάνει το δικό της παιχνίδι.

“Το Γάλα των Ονείρων” επαναπροσδιορίζει τον άνθρωπο

Καλλιτεχνική διευθύντρια της φετινής Biennale είναι για πρώτη φορά μία Ιταλίδα, η 45χρονη Cecilia Alemani (Σεσίλια Αλεμάνι), επικεφαλής επιμελήτρια του πάρκου σύγχρονης τέχνης “High Line Art” στη Νέα Υόρκη. Ο γενικός τίτλος των συμμετοχών φέτος είναι “Το Γάλα των Ονείρων” (“The Milk of Dreams”).

Πρόκειται για τον τίτλο ενός παιδικού διηγήματος της Leonora Carrington (1917–2011) που ήταν σουρεαλίστρια ζωγράφος και σύζυγος του καλλιτέχνη Max Ernst. Η φετινή επιμελήτρια έδωσε την απόλυτη στήριξή της στις γυναικείες συμμετοχές και μάλιστα σε γυναίκες καλλιτέχνιδες που δεν είναι απαραίτητα στα φώτα της δημοσιότητας.

Στο βιβλίο της η Leonora Carrington περιγράφει ένα κόσμο μαγικό, όπου η ζωή συνεχώς φρεσκάρεται μέσα από το πρίσμα της φαντασίας. Ένας κόσμος όπου όλοι μπορούμε να μεταμορφωθούμε, να αλλάξουμε, να γίνουμε κάτι άλλο και κάποιος άλλος.

Η Cecilia Alemani αναρωτιέται: Πώς μεταλλάσσεται η απάντηση στο ερώτημα «Τι είναι άνθρωπος;». Τι συνθέτει τη ζωή και τι διαχωρίζει το “ανθρώπινο” από το “μη ανθρώπινο” στην εποχή της επιστήμης και του διαδικτύου; Πώς θα ήταν η ζωή χωρίς εμάς; Αυτές είναι κάποιες από τις ερωτήσεις που κλήθηκαν φέτος να απαντήσουν οι καλλιτέχνες της Μπιενάλε, με τα βραβεία να προσγειώνονται σε γυναικεία χέρια.

Γυναικεία υπόθεση και τα βραβεία της Biennale

Το βραβείο για το καλύτερο εθνικό περίπτερο κέρδισε η Sonia Boyce, η πρώτη μαύρη καλλιτέχνις που εκπροσώπησε τη Μεγάλη Βρετανία στην Μπιενάλε της Βενετίας. Το έργο που επικράτησε και κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα 2022 λέγεται “Feeling Her Way”. Πρόκειται για μία ηχητική εγκατάσταση με πέντε γυναίκες μουσικούς από τη Βρετανία, που τραγουδούν α καπέλα.

Μιλώντας στους NY Times η Boyce παραδέχθηκε ότι ενώ είναι… έμπειρη καλλιτέχνις, αυτή η ανάθεση ήταν μία μεγάλη πρόκληση. “Το έργο στο επίκεντρο του περιπτέρου έχει σχέση με την ερώτηση για την συλλογική μνήμη, και την αντίσταση της υποτίμησης των γυναικείων φωνών μέσα στο βρετανικό μουσικό σύστημα” είπε η Boyce, που διδάσκει Black Art & Design στο Πανεπιστήμιο Τεχνών του Λονδίνου.

Η 60χρονη καλλιτέχνις Sonia Boyce εξυμνεί τη γυναικεία πολυφωνία. Πέντε τραγουδίστριες – ανάμεσά τους η 52χρονη σήμερα Tanita Tikaram (“Twist In My Sobriety”) και η Jacqui Dankworth – αυτοσχεδιάζουν σε διαφορετικές οθόνες. Δεν μπορούν να δουν η μία την άλλη όπως τις βλέπει ο θεατής, αλλά οι φωνές τους εναρμονίζονται έστω και αν είναι πολύ διαφορετικές. Μπλουζ, ποπ, τζαζ, μουρμουρίσματα, χαμηλές νότες, ψηλές, και τελικά όλες “πηγαίνουν” στην ίδια κατεύθυνση. Μία ηχητική εγκατάσταση που ο Guardian περιγράφει ως “jam session” για τις ονειρικές μπάντες της μαύρης ιστορίας.

Τον Χρυσό Λέοντα για την καλύτερη συμμετοχή με το έργο “Brick House” παρέλαβε η Simone Leigh, που είναι και η πρώτη Αφροαμερικανίδα που εκπροσωπεί τις ΗΠΑ στη Μπιενάλε. H 55χρονη παρουσίασε μία εντυπωσιακή μαύρη γυναικεία φιγούρα -σχεδόν πέντε μέτρα ψηλή – με ράστα και έναν κορμό σαν τρούλο, με μία φούστα που παραπέμπει στα αφρικανικά σπίτια από πηλό. Πρώτη φορά εκτέθηκε στο High Line στη Νέα Υόρκη το 2019. Το έργο της εξερευνά το βάρος των ιστοριών αποικιοκρατίας και την υπόσχεση του μαύρου φεμινισμού.

Καλύτερος νέος υποσχόμενος καλλιτέχνης αναδείχθηκε ο 46χρονος Λιβανέζος Ali Cherri. Πίσω από το έργο του “Of Men and Gods and Mud” βρίσκεται ένα πραγματικό γεγονός: η κατασκευή του υδροηλεκτρικού φράγματος Merowe στον Νείλο, στο βόρειο Σουδάν, εξαιτίας της οποίας μετατοπίστηκαν υποχρεωτικά 50.000 κάτοικοι της περιοχής που έχασαν τα σπίτια τους για πάντα.

Για το σύνολο της εικαστικής τους διαδρομής βραβεύτηκαν η Γερμανίδα γλύπτρια Katharina Fritsch και η Χιλιανή Cecilia Vicuña.

Τα εγκαίνια του Ελληνικού Περιπτέρου στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας

Το έργο της Λουκίας Αλαβάνου “Στον δρόμο για τον Κολωνό”, μία ταινία εικονικής πραγματικότητας VR360 με επίκεντρο την κοινότητα των Ρομά στην Νέα Ζωή Ασπροπύργου σε διάλογο με την πορεία του Οιδίποδα, στα ίδια γεωγραφικά χνάρια, μετά την εξορία του από την Θήβα βάσει της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή, αποτελεί τη φετινή ελληνική συμμετοχή στη Μπιενάλε της Βενετίας.

Η σύγχρονη τεχνολογική εικαστική εγκατάσταση βιώνεται ως εικονική πραγματικότητα εμβύθισης από πλήθος επισκεπτών, που σχημάτισαν ουρές έξω από το Ελληνικό Περίπτερο. Τα εγκαίνια έκανε το απόγευμα της Παρασκευής 22 Απριλίου ο Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιος για θέματα σύγχρονου πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης.

Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων, εκτός από τον Υφυπoυργό, μίλησαν η καλλιτέχνιδα, ο Γερμανός επιμελητής του έργου, Heinz Peter Schwerfel, και ο επίτιμος Πρόξενος της Ελλάδας στην Βενετία, Bruno Bernardi, ενώ η Έφη Αγαθονίκου, Διευθύντρια Συλλογών, Καλλιτεχνικού και Μουσειολογικού Προγραμματισμού της Εθνικής Πινακοθήκης ανέγνωσε χαιρετισμό της Διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα.

Στον γραπτό χαιρετισμό της, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, υπενθύμισε πως η Μπιενάλε της Βενετίας είναι ένας θεσμός ειρήνης και συνεργασίας όλων των λαών της γης υπό τους οιωνούς της τέχνης και του πολιτισμού, που από τότε που ιδρύθηκε το 1895 δεν διέκοψε την λειτουργία της παρά μόνο στη διάρκεια των δυο παγκόσμιων πολέμων.

Το έργο-εγκατάσταση της Λουκίας Αλαβάνου προσεγγίζει το σύγχρονο πρόβλημα της μετανάστευσης και της αναζήτησης ασύλου και φιλοξενίας από τους ξεριζωμένους για διάφορους λόγους πολίτες, συνδέοντάς το με την πιο φιλάνθρωπη τραγωδία του Σοφοκλή, τον Οιδίποδα επί Κολωνώ.

Ο επιμελητής της εγκατάστασης, Heinz Peter Schwerfel είπε: «Αυτό το πολιτικό έργο προέρχεται από την αρχαιότητα και το έργο του Σοφοκλή, και περνάει από το παρόν, έναντι του οποίου στέκεται κριτικά, και μιλάει για την κοινότητα Ρομά που ζει τόσο κοντά στο ιστορικό τοπωνύμιο του Κολωνού, που ουσιαστικά παίζουν τους εαυτούς τους. Όχι μόνο μιμούνται τον Οιδίποδα, που θέλει να πεθάνει στο μέρος που διάλεξε, και επαναστατεί ενάντια θέλημα των θεών, και της μοίρας, αλλά δείχνουν την πραγματικότητα μιμούμενοι το έργο του Σοφοκλή.», ανέφερε.

Και συνέχισε λέγοντας ότι: “Το πιο ιδιοφυές κομμάτι του έργου της Λουκίας Αλαβάνου είναι ότι προσπάθησε να αναπαραστήσει το φουτουριστικό όραμα του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου στο Ελληνικό Περιπτέρο και η αρχιτεκτονική και οι καρέκλες του Ζενέτου το καθιστούν ένα μη-μέρος. Και η πρόθεση μας σε αυτό το παγκόσμιο δρώμενο της υψηλής σύγχρονης τέχνης ήταν να δημιουργήσουμε ένα πλήρως απομονωμένο μη-μέρος που ο θεατής μπορεί να συγκεντρωθεί στο έργο μας, και μια μη κοινή ατμόσφαιρα που αναπαριστά ένα αδύνατος μέρος, μια ουτοπία όπως την σκεφτόμαστε εμείς».

Λουκία Αλαβάνου: “Άρχισα να νιώθω σαν τον Οιδίποδα”

Η Λουκία Αλαβάνου περιέγραψε μεταξύ άλλων πώς βρέθηκε στην κοινότητα της Νέας Ζωής Ασπροπύργου. “Σύντομα μαγεύτηκα από τις δυστοπικές εικόνες ενός από τα πιο σκληρά γκέτο στην Ελλάδα, και όσο ερχόμουν πιο κοντά στην κοινότητα άρχισα να νιώθω σαν τον Οιδίποδα, ήμουν ένας ξένος στην κοινότητα, και βίωνα κάτι σαν αντίστροφο ρατσισμό, καθώς ήταν η δικιά μου σειρά να είμαι ξένος. Μου πήρε έναν χρόνο να γίνω αποδεκτή με την βοήθεια της δασκάλας του Δημοτικού σχολείου της περιοχής Ματίνας Βαβούλη, μιας ακτιβίστριας που προσφέρει τα μέγιστα στην κοινότητα των Ρομά, και με βοήθησε να γίνω αποδεκτή στην κοινότητα που είναι κατά βάση μητριαρχική“, ανέφερε.

Συνέχισε υπενθυμίζοντας ότι το σημαντικό με την ταινία αυτή δεν είναι ότι αποτελεί τεχνολογία αιχμής ή κάτι παρόμοιο, αλλά είναι μια κατάσταση που σε περικλείει, σε μία συνθήκη εικονικής πραγματικότητας που θυμίζει αμφιθέατρο, ενώ στη συνέχεια έκανε αναφορά στον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο του οποίου οι εικονικές καρέκλες κατασκευάστηκαν για το περίπτερο για πρώτη φορά, και ο οποίος είχε οραματιστεί μια τεχνολογική αποικία των σύννεφων.

Ο Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης, εγκαινιάζοντας το Περίπτερο είπε για το έργο: “Είναι ένα πολιτικό έργο, ένα γενναίο έργο, αλλά και ένα κατεξοχήν Ελληνικό έργο. Έχει βαθιές ρίζες που πάνε 25 αιώνες πίσω, έχοντας όμως ένα απολύτως σύγχρονο βλέμμα στραμμένο στο σήμερα, ενώ αντανακλά ακόμα και την ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ που μας χαρακτηρίζει συχνά ως Έλληνες“.

Νωρίτερα, ο Υφυπουργός επισκέφθηκε το ουκρανικό περίπτερο στη Μπιενάλε και συναντήθηκε με την Ουκρανή Υφυπουργό Πολιτισμού Kateryna Chuyeva καθώς και με την Galyna Grygorenko, Διευθύντρια του Εθνικού Φορέα Τέχνης και Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης της Ουκρανίας. Η κ. Chuyeva ανέφερε πως περισσότερα από 250 μουσεία, θέατρα, βιβλιοθήκες, αρχεία και άλλοι χώροι πολιτισμού έχουν πληγεί ή και καταστραφεί ολοσχερώς στην Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου ως σήμερα.

Η συμμετοχή της Ουκρανίας… και ούτε μία σταγόνα νερό

Οι καλλιτέχνες και ο επιμελητής του ρωσικού περιπτέρου παραιτήθηκαν στη σκιά της εισβολής στην Ουκρανία (μάλιστα όπως αναφέρει ο Guardian μία εκ των παραγωγών ήταν η κόρη του Sergei Lavrov).

Οι διοργανωτές από την άλλη πρόσφεραν στην Ουκρανία έναν χώρο στα Giardini -σαν προσωρινό περίπτερο- και οι καλλιτέχνες της χώρας που μαστίζεται από τον πόλεμο ύψωσαν ένα ιδιαίτερο έργο από σακιά με άμμο. Τίτλος: “to Ukraine”.

Στο επίσημο περίπτερο της Ουκρανίας εκτίθεται το έργο “The Fountain of Exhaustion. Acqua alta” του Pavlo Makov από το Χάρκοβο. Το έργο πρωτοδημιουργήθηκε το 1995, και ήταν ένα παράδοξο σύμβολο ζωής: ένα ποτάμι κυλάει μέσα στο άλλο, και όμως και τα δύο εξασθενούν και ξεραίνονται.

Το παράδοξο σιντριβάνι του Pavlo Makov αποτελείται από 78 χάλκινα χωνιά, μέσα από τα οποία περνάει νερό. Αν και ο καλλιτέχνης δεν είχε καν στο μυαλό του τον πόλεμο όταν δημιούργησε το έργο, τώρα παραπέμπει ίσως στο γεγονός ότι οι κάτοικοι της Μαριούπολης δεν έχουν… σταγόνα νερό να πιούν.

Ενδιαφέρουσες συμμετοχές – Γυναίκες κένταυροι και κήποι κρεμαστοί

Η Αλγερινής καταγωγής καλλιτέχνης Zineb Sedira στο γαλλικό περίπτερο συμμετέχει στην Μπιενάλε με ένα έργο μαγευτικό και τίτλο “A living enchantment”… γιατί τα όνειρα, όπως λέει, δεν έχουν τίτλους. Ένα ζευγάρι ντυμένο με βραδινά ρούχα χορεύει σε ένα παριζιάνικο μπαρ. Το Αλγέρι των 50s συναντά το Παρίσι των 60s και το Λονδίνο των 80s. Η Sedira δημιουργεί ένα φιλμ με την ιστορία της οικογένειάς της από την Αλγερία, χρησιμοποιώντας τον κινηματογράφο. Με την αίσθηση ότι “δεν ανήκει”, η Αλγερινή καλλιτέχνις δημιουργεί ένα έργο προσωπικό και πολιτικό.

Στο περίπτερο της Ολλανδίας ένας σπάνιος θηλυκός κένταυρος γεννάει, στο έργο του Uffe Isolotto, “We Walked the Earth”. Στο διπλανό δωμάτιο ο αρσενικός κένταυρος έχει… κρεμαστεί. Ένα δυστοπικό μέλλον με πλάσματα μεταλλαγμένα, που ζουν σε μία… φάρμα.

Θετικά τα σχόλια και για την υπέροχη παρουσίαση έργων ζωγραφικής από την 87χρονη Πορτογαλίδα Paula Rego, που έφτιαξε έναν βωμό από παλιά ντουλάπια γεμάτα από γυναίκες της λογοτεχνίας και του folklore που έχουν παραγκωνιστεί.

Από τους κρεμαστούς κήπους της Χιλιανής Cecilia Vicuña στα ιδιαίτερα χαλιά του Jakup Ferri στο περίπτερο του Κοσόβου, περνάμε στο πολωνικό περίπτερο. Εκεί δεσπόζει μία εγκατάσταση με 12 πάνελς και υφασμάτινες απεικονίσεις των δώδεκα μηνών του χρόνου, που βασίζονται στα αναγεννησιακά αστρολογικά frescos του Palazzo Schifanoia. Τέσσερις Πολωνές ύφαναν το σχέδιο και χρειάστηκαν πέντε μήνες για να το ολοκληρώσουν.

Κομίζοντας μία διαφορετική αισθητική, το περίπτερο της Νέας Ζηλανδίας είναι ένα “Paradise Camp”. Η Πολυνήσια καλλιτέχνης Yuki Kihara ακουμπάει οικολογικά ζητήματα, τα δικαιώματα των queer και την αποαποικιοποίηση… και στέλνει τον Gauguin σε τηλεοπτικό σόου.

Μία ωδή στον Caravaggio το περίπτερο της Μάλτας και ειδική μνεία για το νεότευκτο περίπτερο του Καμερούν με τίτλο “The Time of the Chimeras”. Μεταξύ άλλων, η Angele Etoundi Essamba φωτογραφίζει γυναίκες δυνατές και ανεξάρτητες – γυναίκες που εγκαταλείπουν τη μονοχρωμία και αποκτούν τα πλούσια χρώματα της αυτοπραγμάτωσης.

Η 57η Μπιενάλε της Βενετίας συνεχίζεται μέχρι τις 27 Νοεμβρίου. Μάθετε περισσότερα για την ελληνική συμμετοχή στο greekpavilion2022.gr.

Με πληροφορίες από: New York Times, Guardian, labiennale.org.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις