Κολλημένη στη γραφειοκρατία η οικογενειακή επανένωση για τους ασυνόδευτους πρόσφυγες

Τους 16 μήνες φτάνει, κατά μέσο όρο, η αναμονή ενός ανήλικου πρόσφυγα από την ώρα που θα μπει στην Ελλάδα μέχρι να πραγματοποιηθεί η επανένωση με την οικογένειά του σε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου βρίσκονται συγγενείς του, αφού τέσσερα χρόνια μετά το πρώτο μεγάλο κύμα προσφυγικών ροών, η Ε.Ε. αποτυγχάνει παταγωδώς να απλοποιήσει τις διαδικασίες της ώστε να προστατέψει έστω τις ευάλωτες κατηγορίες ανθρώπων που αναζητούν καταφύγιο στα εδάφη της.

Αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, είναι ένας αξιοπρόσεκτος αριθμός ανηλίκων να επιλέγει να διαφύγει από τις δομές προστατευμένης στέγασης, μην έχοντας εμπιστοσύνη στις διαδικασίες. Στην έρευνα, με τίτλο «Caught in the middle» που πραγματοποίησε η PRAKSIS με την Safe Passage, το 10% των περιπτώσεων των παιδιών που περίμεναν απάντηση στο αίτημά τους για οικογενειακή επανένωση, επέλεξαν να φύγουν από τις ανοιχτές δομές στέγασης, αναζητώντας με άλλο τρόπο την τύχη τους, την ώρα που στους δρόμους της Αθήνας σταθερά ασυνόδευτοι ανήλικοι αναζητούν χρήματα για να φύγουν από εναλλακτικές οδούς και οι διακινητές στα σύνορα συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται την κατάσταση.

Στις περιπτώσεις που το αίτημα οικογενειακής επανένωσης εξετάστηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεν παρατηρήθηκε σε καμία περίπτωση διαφυγή παιδιού από τις δομές φιλοξενίας.

Στην πλειοψηφία από τις 80 περιπτώσεις που εξετάστηκαν στην έρευνα, χρειάστηκε να γίνει επανεξέταση του αιτήματός οικογενειακής επανένωσης, αφού αρχικά υπήρξε απορριπτική απόφαση, ενώ μόλις σε 21 ανήλικους υπήρξε άμεση θετική απάντηση. Μάλιστα, σε μια περίπτωση υπήρξαν πέντε συνεχόμενες απορρίψεις, μέχρι τελικά να εγκριθεί το αίτημα. Από το σύνολο των περιπτώσεων, μέχρι την ολοκλήρωση της έρευνας, το 66% είχε ολοκληρωθεί και οι ανήλικοι είχαν μεταφερθεί στη χώρα αναδοχής, ενώ το 15% είχε απορριφθεί. Όσον αφορά τις υπόλοιπες, είτε εκκρεμούσαν ακόμη απαντήσεις, είτε τα παιδιά διέφυγαν από τις δομές.

Πέραν του γεγονότος πως τα παιδιά βρίσκονται χωρίς την οικογένειά τους σε μια ξένη χώρα, κάτι που τα καθιστά εκ προοιμίου ευάλωτα, το ταξίδι μέχρι τα νησιά του Αιγαίου ή τον Έβρο και οι καθυστερήσεις στις διαδικασίες επανένωσης, τους δημιουργούν επιπλέον ευαλωτότητες σύμφωνα με τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας της PRAKSIS που τα παρακολούθησαν.

Τα κύρια προβλήματα που παρατηρήθηκαν στις διαδικασίες υλοποίησης του Δουβλίνου ΙΙΙ για την οικογενειακή επανένωση, αφορούν καθυστερήσεις λόγω έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού ή πολύπλοκες και υπερβολικά μακροχρόνιες διοικητικές πρακτικές, υπερβολικές απαιτήσεις αποδεικτικών στοιχείων, μεταξύ των οποίων η εξέταση DNA και ο προσδιορισμός της ηλικίας, έλλειψη προτεραιοποίησης του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού και ανομοιογενής ερμηνεία των νομικών διατάξεων. Είναι χαρακτηριστικό πως σε ορισμένες περιπτώσεις οι υπερβολικές απαιτήσεις έφταναν μέχρι και στο να ζητείται από τον ανήλικο πρόσφυγα να προσκομίσει επικυρωμένα, από το κράτος που προέρχεται, έγγραφα, ή ακόμη και πρωτότυπα.

Ακόμη, προβλήματα εντοπίστηκαν και στην συνεργασία μεταξύ των κρατών, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις, το κράτος αναδοχής, στο οποίο είχε γίνει αίτημα από την Ελλάδα για να μεταφερθεί ο ανήλικος και να συναντήσει την οικογένειά του, είτε καθυστερούσε να απαντήσει θετικά ή αρνητικά στο αίτημα, είτε δεν απαντούσε ποτέ.

Η PRAKSIS και η Safe Passage, υπογραμμίζουν στην έρευνά τους, πως οι ευρωπαϊκές πολιτικές ασύλου οφείλουν να προστατεύουν τους ανήλικους πρόσφυγες, ώστε να μην κρατούνται και να μην αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβασή τους στη διαδικασία ασύλου και τη νομική συνδρομή. Ακόμη, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να είναι περισσότερο ευέλικτα στις διαδικασίες, ώστε οι ανήλικοι να μπορούν να επανενωθούν με την οικογένειά τους σε σύντομο χρονικό διάστημα μέσα από τις νόμιμες οδούς. Γι’ αυτό, προτείνουν την ύπαρξη ερμηνευτικών εγκυκλίων για το πώς πρέπει να εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις, ή και θέσπιση ανεξάρτητου μηχανισμού ελέγχου της εφαρμογής των διατάξεων της οικογενειακής επανένωσης από τα κράτη μέλη. Επιπλέον, συστήνουν στις ελληνικές αρχές να δώσουν μεγαλύτερο βάρος στον άμεσο εντοπισμό των ασυνόδευτων ανηλίκων, την καταγραφή των αιτημάτων τους και τη νομική τους υποστήριξη.

Η έρευνα «Caught in the Middle» πραγματοποιήθηκε σε ανήλικους που φιλοξενούνταν στις 13 δομές της PRAKSIS, η οποία συνολικά φιλοξένησε από τον Ιανουάριο του 2014, ως τον Απρίλιο του 2018, 2.636 ασυνόδευτα παιδιά.

Για τα προβλήματα που διαπιστώθηκαν, πραγματοποιήθηκε ενημέρωση εκπροσώπων της Κομισιόν, της Ευρωβουλής και της υπηρεσίας Ασύλου στις Βρυξέλλες, ενώ το προσεχές χρονικό διάστημα θα γίνει ενημέρωση με τις αρμόδιες αρχές στην Ελλάδα.