Αντιχαλαζικά κανόνια – Μύθος ή πραγματικότητα;

Προς τα τέλη του 19ου αιώνα ένας Ιταλός καθηγητής ορυκτολογίας,το1880 έθεσε την ιδέα της πρόληψης του σχηματισμού χαλαζιού με έγχυση σωματιδίων καπνού στις καταιγίδες μέσω ενός κανονιού. Το 1895 και το 1896, ο Αυστριακός οινοπαραγωγός ονόματι M. Albert Stiger διεξήγαγε πειράματα στην πίσω αυλή του σπιτιού του , με μια ιδιιοκατασκευή που  έμοιαζε πολύ με ένα μεγάλο, όρθιο μεγάφωνο. Αυτό ήταν κατασκευασμένο από λαμαρίνα και ήταν τοποθετημένο σε ξύλινο μπλοκ.

Κατά την εκτόξευση, το κανόνι έστελνε ένα δαχτυλίδι καπνού που έφτανε περίπου σε ύψος 300 μέτρων (984 πόδια) στον αέρα. Η κεντρική ιδέα της κατασκευής ήταν ότι η εκκένωση διατάραξε τις ατμοσφαιρικές κινήσεις, σχηματίζοντας μια ισχυρή ανοδική δίνη η οποία άλλαξε και τη δυναμική για το σχηματισμό χαλαζιού. Την πρώτη χρονιά που ο Stiger δοκίμασε το κανόνι, η γύρω περιοχή δεν γνώρισε χαλάζι, με αποτέλεσμα την ταχεία κατασκευή 30 ακόμη μηχανών. Την επόμενη χρονιά, το 1897 η χρονιά κύλησε πάλι χωρίς χαλάζι. Οι μετοχές του Stiger ανέβηκαν και  οι όλμοι πολλαπλασιάστηκαν. Μεταξύ 1899 και 1900, ο αριθμός των κανονιών εκτοξεύτηκε. για παράδειγμα, στην ιταλική επαρχία της Βενετίας, όπου ο αριθμός κανονιών έφτασε από 466 σε 1.630.

Το 1899, το Casale της Ιταλίας φιλοξένησε το πρώτο συνέδριο καταστολής του χαλαζιού, ακολουθούμενο από άλλα τρία, τα οποία παρουσίασαν 60 διαφορετικά μοντέλα  Ακόμη και όταν ο ενθουσιασμός εξαπλώθηκε και τα κανόνια κατέκλυσαν όλη την Αυστρία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ουγγαρία, λίγοι αξιωματούχοι άρχισαν να σημειώνουν ασυνεπή και μη ικανοποιητικά αποτελέσματα. Οι σκληροπυρηνικοί λάτρεις των κανονιών χαλαζιού  κατέγραψαν επανειλημμένα τις αστοχίες ως περιπτώσεις ακατάλληλης βολής, καθυστερήσεων βολής και κακής τοποθέτησης. Μέχρι τη στιγμή που έγινε το τέταρτο διεθνές συνέδριο καταστολής του χαλαζιού το 1902, οι αξιωματούχοι είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αποτελεσματικότητα των κανονιών δεν είχε ούτε αποδειχθεί ούτε διαψευστεί. Το 1903, η ιταλική κυβέρνηση ανέλαβε την πρωτοβουλία, οργανώνοντας ένα πείραμα διάρκειας δύο ετών που περιελάμβανε 222 κανόνια. Το αποτέλεσμα; Και οι δύο περιοχές δοκιμών παρουσίασαν καταστροφικό χαλάζι, τα κανόνια δηλώθηκαν δημόσια ως αποτυχημένα και μέσα σε λίγα χρόνια είχαν εγκαταλειφθεί ως επί το πλείστον.

Τα αντιχαλαζικά κανόνια σήμερα

Σήμερα, η τεχνολογία πυροβόλων χαλαζιού εξακολουθεί να στερείται επιστημονικών στοιχείων που να υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά της — αλλά οι άνθρωποι συνεχίζουν να κατασκευάζουν και να χρησιμοποιούν τις συσκευές. Η Eggers, ένας κατασκευαστής από τη Νέα Ζηλανδία, πουλά κανόνια χαλαζόπτωσης για περίπου 50.000 δολάρια το ένα. Σύμφωνα με την εταιρεία, το πυροβόλο λειτουργεί δημιουργώντας κρουστικά κύματα που διαταράσσουν τον αρχικό σχηματισμό χαλαζόκοκων, μετατρέποντάς τες σε βροχή. Εκτοξεύει ένα εκρηκτικό φορτίο οξυγόνου και αερίου ακετυλενίου που ταξιδεύει με την ταχύτητα του ήχου στους σχηματισμούς των νεφών.  Όταν πλησιάζει μια καταιγίδα, κλείνει κάθε τέσσερα δευτερόλεπτα και συνεχίζει να πυροδοτεί μέχρι να περάσει η καταιγίδα. Στην ουσία το Hail Cannon (αντιχαλαζικό κανόνι) είναι μια γεννήτρια κρουστικών κυμάτων που χρησιμοποιείται για να διαταράξει το σχηματισμό χαλαζιού στην αναπτυσσόμενη φάση τους. Ένα εκρηκτικό φορτίο αερίου ακετυλενίου και αέρα πυροδοτείται στον κάτω θάλαμο του μηχανήματος. Καθώς η προκύπτουσα ενέργεια διέρχεται από το λαιμό και στον κώνο, εξελίσσεται σε μια δύναμη η οποία μετατρέπεται σε κύμα. Αυτό το κρουστικό κύμα ακούγεται καθαρά ως ένας μεγάλος ήχος σφυρίγματος, στη συνέχεια ταξιδεύει με την ταχύτητα του ήχου μέσα και μέσω των παραπάνω σχηματισμών νεφών, διαταράσσει τη φάση ανάπτυξης του χαλαζιού.Το 2005, εργοστάσιο αυτοκινήτων στο Καντόν του Μιισισιπή χρησιμοποίησε «κανόνια καταστολής του χαλαζιού», τα οποία υποτίθεται ότι δονούσαν σταγονίδια νερού πριν μετατραπούν σε χαλάζι. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του CNN ο κατασκευαστής αυτοκινήτων που χρησιμοποιούσε  “κανόνια χαλαζιού” στο εργοστάσιο του Μισισιπή ενοχλούσε τους γείτονες.

Πριν από μερικά χρόνια, τα αυξανόμενα παράπονα για το θόρυβο από τις αγροτικές κοινότητες ώθησαν έναν φοιτητή στο Πολιτειακό Πολυτεχνείο της Καλιφόρνια να γράψει ένα  paper με θέμα «Ανάπτυξη ενός Προγράμματος αντιμετώπισης Χαλαζιού στις Αγροτικές Πρακτικές». Στην εργασία του 2012, ο Jacob Diepersloot παραδέχεται, «Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα πυροβόλα χαλαζιού δεν είναι επιστημονικά αποδεδειγμένες μηχανές τροποποίησης του καιρού».  Όλοι οι αγρότες που ερωτήθηκαν επιβεβαίωσαν ότι τα κανόνια περιόρισαν τη ζημιά στις καλλιέργειές τους. Σε μια προσπάθεια να προσδιορίσει εάν τα πυροβόλα χαλαζιού έχουν κάποια μετεωρολογική επίδραση, ένας ρεπόρτερ σε έναν τοπικό σταθμό του CBS πλησίασε τους ανθρώπους της δημοφιλούς τηλεοπτικής εκπομπής Mythbusters, για τις σκέψεις τους σχετικά με τα μηχανήματα. Ο Jamie Hyneman, ένας από τους επιστήμονες της σειράς, θεώρησε τα πυροβόλα χαλαζιού μάλλον είναι  αποτυχημένα.

Τα αντιχαλαζικά κανόνια στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα υπήρχε έργο που αφορούσε στην εγκατάσταση 80 Αντιχαλαζικών Σταθμών (ΑΣ) σε 5 Νομούς (Ηλείας, Καβάλας, Λάρισας, Μεσσηνίας, Πιερίας) και την από απόσταση πυροδότηση ειδικών ηχοβολιστικών κανονιών -τα οποία βάλλουν κατά των χαλαζοφόρων νεφών και διαλύουν τα επικίνδυνα για τις αγροτικές καλλιέργειες συσσωματώματα, μετατρέποντάς τα σε ευεργετική βροχή. Κάθε επίγειος ΑΣ απαρτίζεται από ειδικά ηχοβολιστικά κανόνια, που εκτοξεύουν ηχοβολίδες (πεπιεσμένο αέρα) εναντίον του χαλαζιού, ύστερα από την πυροδότηση ενός πολύ εύφλεκτου αερίου (ακετυλενίου) στο εσωτερικό του κανονιού και την ταυτόχρονη πρόκληση πίεσης, που εκτονώνεται στον αέρα σε ύψος αρκετών χιλιάδων μέτρων, σε βάρος του επικίνδυνου κλιματικού φαινομένου.

Η ενεργοποίηση των κανονιών, η εποπτεία όλων των λειτουργιών του συστήματος και η επικοινωνία μεταξύ κέντρου ελέγχου και αντιχαλαζικών σταθμών διεξάγεται ασύρματα και σε πραγματικό χρόνο, με τη χρήση τηλεματικής υποδομής (modem, πομποδέκτη, κεραίας), λογισμικού τύπου Scada (System for Control and Data Acquisition) και υπολογιστών για βιομηχανική χρήση τύπου PLC (Programmable Logical Controller). Τη λειτουργία του συστήματος συντονίζει ένα κέντρο ελέγχου, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι τα ηχοβολιστικά κανόνια τροφοδοτούνται ενεργειακά από παρακείμενες φωτοβολταϊκές κυψέλες διατηρώντας έτσι λειτουργική αυτονομία. Τη λειτουργία των ΑΣ συμπληρώνουν ειδικοί αισθητήρες, που καταγράφουν και ρυθμίζουν αυτόματα τις παραμέτρους λειτουργίας του κάθε κανονιού.

Η χρησιμότητά τους παραμένει και στην Ελλάδα αμφισβητήσιμη και δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά

Όπως δείχνουν τα παραπάνω δεομένα, ο μύθος του κανονιού χαλαζιού αν και δεν καταρρίφθηκε, συνεχίζει να έχει περίπου τόση ισχύ με τις καμπάνες της εκκλησίας του παρελθόντος: και οι δύο περιλαμβάνουν ανθρώπους που στέλνουν δυνατούς θορύβους στον ουρανό με τη μάταιη ελπίδα να αλλάξουν τον καιρό. Θυμίζουμε ότι ο Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης  στο έργο του Summa Theologica έγραψε για τη “διαβολική προέλευση των καταιγίδων. Ο Ακινάτης υποστήριξε ότι οι καμπάνες “υπό την προυπόθεση ότι έχουν δεόντος αγιαστεί  , είναι τα κύρια μέσα για ματαίωση των ατμοσφαιρικών διαταραχών, διότι οι τόνοι του μετάλλου απωθούν τους δαίμονες και αποτρέπουν την καταιγίδα και τους κεραυνούς”. Ήταν μια διατύπωση βγαλμένη μέσα στο πνεύμα της εποχής η οποία δεν μειώνει το υπόλοιπο μεγάλο φιλοσοφικό και θεολογικό του έργο.

Πηγές: Ιστορία μιας πεταλούδας-Θ. Κολυδάς – zoumeperamo.blogspot.com, https://www.atlasobscura.com/articles/hail-cannons-the-devices-that-supposedly-blast-away-bad-weather, https://www.hailcannon.com/.