Καύσωνας: Η ημέρα που το θερμόμετρο έδειξε 48 βαθμούς στην Αθήνα - Ένα αμφισβητήσιμο ρεκόρ

Ο διευθυντής της ΕΜΥ, Θοδωρής Κολυδάς, γράφει για την ημέρα που ο υδράργυρος στην Αθήνα "άγγιξε" τους 48 βαθμούς Κελσίου, αλλά και τους λόγους για τους οποίους πρόκειται για ένα αμφισβητήσιμο ρεκόρ θερμοκρασίας.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΛΥΔΑΣ
10 Ιουλίου 2023 19:09

Σαν σήμερα πριν 46 χρόνια καταγράφηκαν 48 βαθμοί Κελσίου στην Ελευσίνα και στο Τατόι και αυτή η τιμή είναι η πιο υψηλή θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη (και ως τέτοια είναι καταγεγραμμένη στα επίσημα αρχεία του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού).

Σημειώνεται οτι την ίδια μέρα το θερμόμετρο έγραψε 44 °C στη Ν. Φιλαδέλφεια, 42 °C στο κέντρο της Αθήνας και 44 °C στη Λάρισα.

Στον έντυπο τύπο της εποχής εκείνης (Ταχυδρόμος 12ης Ιουλίου 1977) γίνεται αναφορά στο γεγονός καταγραφής θερμοκρασίας 48 βαθμών μόνο στην Ελευσίνα , ενώ για την ίδια ημέρα υπάρχει και αναφορά για 67 βαθμούς (!) υπό σκιά στην Αττάλεια της Τουρκίας.

Φυσικά η αναφορά των 67 βαθμών αποτελεί μια δημοσιογραφική υπερβολή, όμως η θερμοκρασία των 48 βαθμών αποτελεί μια “επίσημη” μέγιστη τιμή καταγεγραμμένη από τον επίσημο φορέα της πολιτείας την ΕΜΥ.

Σε αναλυτικό άρθρο της εφημερίδας Μακεδονία της 12ης Ιουλίου 1977 γίνεται αναφορά ακόμη και για 49 βαθμούς στον Αλμυρό Βόλου. Στο κάτω μέρος της σελίδας γίνεται αναφορά στην πυρκαγιά της Αττικής την Κυριακή 10 Ιουλίου, όπου αναφέρεται οτι επηρεάστηκε η περιοχή της Βαρυπόμπης, του Κρυονερίου και του Τατοίου.

Ο καλός φίλος Βαγγέλης Μαρκουλής με πληροφόρησε πρόσφατα οτι η πυρκαγια στο δάσος του Τατοιου έκαψε 5.000 στρ δάσος χαλεπίου πεύκης και αειφύλλων πλατυφύλλων (πουρνάρια, κουμαριες, αριες κλπ). Η απόσταση από τα αεροδρόμιο Τατοίου εκτιμήθηκε σε 2 χλμ, σύμφωνα με επίσημη ενημέρωση που είχε λάβει από τον δασολόγο κ.Γεώργιο Ζαρείφη Δασάρχη Πάρνηθας. Ο πρώην συνάδελφος Μετεωρολόγος και τέως βουλευτής Αττικής κ. Νίκος Καντερές με πληροφόρησε οτι είχε ελέγξει την ακρίβεια της μέτρησης εκείνο το απόγευμα που ήταν βάρδια στην ΕΜΥ. Το θέμα πάντως δεν είναι αυτή καθεαυτή η μέτρηση , αλλά το ότι δεν έγινε μνεία της πυρκαγιάς .

Το στοιχείο αυτό είναι ενισχυτικό για την απόρριψη του ρεκόρ που αναφέρεται στο άρθρο και παρακάτω θα τεκμηριώσω ότι αποτελεί ένα λάθος το οποίο πρέπει να διορθωθεί παρότι έχει περαστεί στα επίσημα αρχεία του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.

Γιατί το ρεκόρ αυτό είναι αμφισβητήσιμο

Αρχικά πρέπει να επισημάνω οτι σε περιόδους καύσωνα η μέγιστη θερμοκρασία στου Τατοίου είναι σχεδόν πάντα μικρότερη από την αντίστοιχη της Νέας Φιλαδέλφειας. Αντίθετα η μέγιστη θερμοκρασία της Ελευσίνας μπορεί να είναι ίδια ή λίγο μεγαλύτερη, αλλά όχι με απόκλιση πάνω από 1 βαθμό.

Με αυτά τα δεδομένα η διαφορά των 4 βαθμών που παρατηρήθηκε την 10η Ιουλίου 1977 μεταξύ των σταθμών Τατοΐου και της Ελευσίνας από τη μια μεριά και του σταθμού της Ν Φιλαδέλφειας από την άλλη, φαίνεται πολύ παράξενη και θα έλεγα “εξωπραγματική” . Αν εξετάσουμε και τα στοιχεία της κυκλοφορίας των αερίων μαζών στις κατώτερες στάθμες της ατμόσφαιρας δεν δικαιολογείται οτι μπορεί να προκύπτει τόσο μεγάλη διαφορά. Τι συνέβη τελικά στις 10 Ιουλίου του 1977;

Η απάντηση κατά την γνώμη μου συνδέεται με το γεγονός ότι εκείνη την ημέρα στην Πάρνηθα είχε ξεσπάσει πυρκαγιά που έφτασε πολύ κοντά στο Τατόι. Με βάση τις σχετικές πληροφορίες που έχω συλλέξει και αναφέρω παραπάνω το διήμερο 10 και 11 Ιουλίου η συγκεκριμένη πυρκαγιά έκαψε 5000 στρέμματα δάσους. Ένα μεγάλο μέρος της θέρμανσης του περιβάλλοντος χώρου στο αεροδρόμιο του Τατοΐου είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στη μεταφορά θερμότητας από τον χώρο της πυρκαγιάς η οποία έφτασε πολύ κοντά σε αυτό. Στην περίπτωση της Ελευσίνας η θέρμανση προήλθε πιθανόν κυρίως από τους δυτικούς βoρειοδυτικούς ανέμους που η αρχική τους προέλευση ήταν το Θριάσιο πεδίο.

Στα metar του σταθμού η μέγιστη θερμοκρασία ήταν οι 46 βαθμοί Κελσίου και στο κατώτερο οριακό στρώμα η συνιστώσα των ανέμων ήταν βόρεια. Η ορατότητα από το πρωί και για παράδειγμα όπως θα δείτε παρακάτω στις 0820Ζ ήταν 8000 στο Metar που μάλλον είναι κάπως υπερβολική όταν υπήρχε θερμοκρασία 37 και σημείο δρόσου 19.

Ένα ερώτημα που υπάρχει είναι μήπως από το πρωί που είχε πιάσει φωτιά το BR( mist) έπρεπε να είναι FU (καπνός); Η Αμερικάνικη βάση έχει περάσει τους 46 βαθμούς σαν μέγιστη στηριζόμενη στα metar του σταθμού (114. 8 F )

Στη Μετεωρολογική Βιβλιογραφία ο καθηγητής Μαριολόπουλος στο βιβλίο του “Το κλίμα της Ελλάδος” επισημαίνει σε ανάλογη περίπτωση η καταγεγραμμένη θερμοκρασία των 46 βαθμών που σημειώθηκε στη Σπάρτη στις 24 Αυγούστου του 1924 είναι εσφαλμένη, καθώς αυτό το μέγιστο οφείλετο σε πυρκαγιά που σημειώθηκε στον Πάρνωνα. Η επισήμανση αυτή για την Ελευσίνα καΙ το Τατόι πρέπει να δοθεί στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό.

Λάθη του παρελθόντος που διορθώθηκαν

Τεκμηριώσαμε προηγουμένως οτι το “ρεκόρ” της Ελευσίνας και του Τατοίου πρέπει να διορθωθούν , όπως άλλωστε αντίστοιχα έγινε πριν 8 χρόνια από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό που απέρριψε ως ρεκόρ τους 58 βαθμούς που είχαν σημειωθεί στην Ελ Ασίζια της Λιβύης στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922.

Η ερευνητική επιτροπή αποκάλυψε οτι υπήρξαν σοβαρά λάθη (όπως ότι η μέτρηση είχε γίνει από άπειρο παρατηρητή, η τοποθεσία της μέτρησης δεν ήταν αντιπροσωπευτική της γύρω περιοχής και κυρίως οτι το θερμόμετρο ήταν παρωχημένο).

Έτσι, στις 13 Σεπτεμβρίου του 2012 ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός απέρριψε το ρεκόρ της Λιβύης και έκτοτε την πρώτη θέση κατέχει η Κοιλάδα του Θανάτου στη Καλιφόρνια με Παγκόσμιο ρεκόρ τους 56.7 βαθμούς που σημειώθηκαν στις 19 Ιουλίου του 1913.

Αυτό το Παγκόσμιο ρεκόρ οι Αμερικανοί το εκμεταλλεύονται εμπορικά και κυρίως τουριστικά.

Ρεκόρ στην υπόλοιπη Ευρώπη

Στην Ισπανία το επίσημο ρεκόρ είναι οι 47.8 βαθμοί στη Murcia στις 29-7-1976. Οι θερμοκρασίες των 51 βαθμών στη Σεβίλλη στις 30 Ιουλίου 1876 και των 48.8 βαθμών στην Cazalla της Σεβίλλης στις 30 -8-1926 δεν έχουν γίνει αποδεκτές, επειδή οι ίδιοι οι Ισπανοί αμφισβήτησαν την καταλληλότητα του εξοπλισμού των σταθμών.

Στην Πορτογαλλία το επίσημο ρεκόρ είναι οι 47.4 βαθμοί στην Amareleja την 1η Αυγούστου 2003 και στην Ιταλία οι 47 βαθμοί στη Foggia στις 25-6-2007. Το ρεκόρ των 48.5 βαθμών στις 10-8-1999 στην Catenauona της Σικελίας αμφισβητείται. Στην Κύπρο το επίσημο ρεκόρ είναι οι 46.6 βαθμοί στο Λευκόνοικο την 1η Αυγούστου 2010.

Οι μεγάλοι καύσωνες του Ιουλίου και Αυγούστου στην Ελλάδα

Ο μήνας που αναπτύσσονται στη χώρα μας οι υψηλότερες θερμοκρασίες είναι ο Ιούλιος. Ισχυρότατος καύσωνας σημειώθηκε από 17 ως 20 Ιουλίου 1973 όπου στις 19 Ιουλίου παρατηρήθηκαν σε: Λαμία 46,5 °C, Ελευσίνα 46,4 °C , Αγχίαλο 46,2 °C, Τανάγρα 46 °C, Λάρισα 45,2 °C.

Τα τελευταία χρόνια από το διάστημα 23-26 Ιουλίου 2007 κατεγράφησαν πολύ υψηλές θερμοκρασίες κυρίως στη δυτική και τη βόρεια Ελλάδα. Συγκεκριμένα, στις 24 Ιουλίου, ρεκόρ αποτελούν οι 43,4 °C της Ζακύνθου, οι 42,8 °C της Κέρκυρας, οι 42,4 °C του Αράξου και οι 42,2 °C της Κόνιτσας. Επίσης στις 25 Ιουλίου, είχαμε ανώτατη τιμή όλων των ετών τους 44,6 °C των Σερρών και τους 44 °C της Θεσσαλονίκης (Μίκρα). Πάντως ο πιο φονικός καύσωνας ήταν τον Ιούλιο του 1987, προκαλώντας έως 4.000 νεκρούς, παρότι οι ανώτατες θερμοκρασίες δεν σημείωσαν ρεκόρ. Είχε μεγάλη διάρκεια. Στην Αθήνα η μέγιστη θερμοκρασία ήταν επί οκτώ συνεχείς ημέρες ίση ή μεγαλύτερη των 41 βαθμών και ήταν εξαιρετικά υψηλές οι ελάχιστες τιμές της θερμοκρασίας, τουλάχιστον στις έξι από τις οκτώ ημέρες.

O ισχυρότερος αυγουστιάτικος καύσωνας μεταπολεμικά σημειώθηκε 20 – 26 Αυγούστου 1958. Στη διάρκειά του η υψηλότερη θερμοκρασία ήταν 47,2 °C και σημειώθηκε στα Τρίκαλα. Αυτή η τιμή αποτελεί κατά την γνώμη μου αδιαμφισβήτητο ρεκόρ , καθώς την ίδια μέρα το θερμόμετρο έδειξε στη Λάρισα 45 °C και την επομένη 43,6 °C στην Αθήνα, 43,5 °C την Ελευσίνα και 43,2 °C στη Θεσσαλονίκη (Θέρμη)

Για την Αθήνα (Ν. Φιλαδέλφεια) το ρεκόρ είναι οι 46.2 βαθμοί στις 26-6-2007 , όπου την ίδια μέρα ο σταθμός στο Αστεροσκοπείο στο Θησείο κατέγραψε 44.8 βαθμούς που είναι η μεγαλύτερη θερμοκρασία από το 1897 . Στον αυτόματο σταθμού της Νέας Φιλαδέλφειας κατεγράφη τιμή 47.5 βαθμών (ήμουν στην βάρδια και είδα την τιμή στην παρατήρηση) . Μάλιστα όπως κατεγράφη στα ρεπορτάζ της εποχής η Αθήνα τότε ήταν η θερμότερη πρωτεύουσα στον κόσμο!

Για τους λάτρεις των στατιστικών, οι υψηλότερες θερμοκρασίες στην Ευρώπη: