Νοέμβριος ο μήνας των πλημμυρών

Παρά την ανομβρία που ζούμε εδώ και πολύ καιρό, ο Νοέμβριος ονομάζεται από τον λαό και “Βροχάρης” λόγω των πολλών και έντονων βροχοπτώσεων που σημειώνονται στη διάρκειά του. Και αν σε πολλές περιπτώσεις οι βροχές αυτές είναι ευεργετικές για την γεωργία, υπάρχουν και άλλες που είναι καταστροφικές. Ιδιαίτερα, όταν άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, άλλοι μένουν άστεγοι και προκαλούνται γενικά μεγάλες καταστροφές.

Μη ξεχνάμε ότι σε λίγες μέρες κλείνει ένας χρόνος από τη φονική καταιγίδα που έπληξε τη Μάνδρα Αττικής στις 15 Νοεμβρίου 2017 , ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που κατά τον μήνα Νοέμβριο πλήττεται ιδιαίτερα το Λεκανοπέδιο της Αττικής από σφοδρές βροχοπτώσεις.

Μια από τις εντονότερες καταιγίδες που επηρέασε την Αθήνα και τον Πειραιά ήταν αυτή της 2ας Νοεμβρίου 1977. Λίγο μετά τις 6 το απόγευμα ξεκίνησαν ισχυρές καταιγίδες να πλήττουν τον Πειραιά, οι οποίες σε μια περίπου ώρα επηρέασαν και την Αθήνα με πολύ μεγάλα ύψη βροχής. Τα μεγαλύτερα ύψη βροχής μετά από ανάλυση των δεδομένων από την ΕΜΥ εκτιμάται ότι έφτασαν τα 150 mm βροχής στα Δυτικά τμήματα της Αττικής και πάνω από 100 mm στις συνοικίες του Πειραιά.

Εκείνο το απόγευμα ο καιρός στην Αττική έκλεισε από τα δυτικά προς τα ανατολικά και όχι από τα νότια- νοτιοδυτικά όπως συνηθίζεται σε άλλες ιστορικές καταιγίδες. Αυτό δικαιολογεί και το γεγονός ότι επλήγησαν περισσότερο οι περιοχές που βρίσκονταν κοντά στον Πειραιά και γενικότερα το δυτικό, κεντρικό και νότιο Λεκανοπέδιο, ενώ αντίθετα στα δυτικά του νομού τα εκτός Λεκανοπεδίου καθώς και στα βόρεια και τα ανατολικά η νεροποντή δεν είχε τόσο καταστροφικό χαρακτήρα.

Από τις 7 το απόγευμα ξεκίνησαν εκτεταμένες διακοπές ρεύματος κυρίως στα δυτικά προάστια αρχικά. Η πτώση κεραυνών προκάλεσε βραχυκύκλωμα στο δίκτυο σειρήνων της αεροπορίας με αποτέλεσμα αυτές να ηχούν για αρκετή ώρα στην Αθήνα και τον Πειραιά εν μέσω της εξελισσόμενης θεομηνίας. Μετά την πρώτη ώρα η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο, το ρεύμα άρχισε να κόβεται σε ολοένα και περισσότερες περιοχές, το αεροδρόμιο του Ελληνικού έκλεισε, δρομολόγια του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου διακόπηκαν, ο Κηφισός ξεχείλισε, σε πολλά νοσοκομεία τα χειρουργεία σταμάτησαν και κατέρρευσε μεγάλο κομμάτι του δικτύου του ΟΤΕ.

Η τεράστια ποσότητα υετού (έως 150 τόνοι ανά στρέμμα γης), προκάλεσε την πλημμύρα σε 1.924 υπόγεια του λεκανοπεδίου, ενώ το Αιγάλεω και το Μοσχάτο κηρύχθηκαν σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Περισσότερα από 170 αυτοκίνητα παρασύρθηκαν ενώ, δυστυχώς, δεν έλειψαν και οι θάνατοι, που έφτασαν τους 39 σε Αθήνα και Πειραιά.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ

Κατά το παρελθόν έχουν σημειωθεί πλημμυρικά φαινόμενα στις 14 Νοεμβρίου 1896 όταν ένα βαρομετρικό χαμηλό προερχόμενο από τα νοτιοδυτικά, προκάλεσε σφοδρές βροχοπτώσεις. Ο Ιλισός (η κοίτη του οποίου δεν ήταν σκεπασμένη τότε) και ο Κηφισός ξεχείλισαν. Πολλές περιοχές του Λεκανοπεδίου πλημμύρισαν. Τα μεγαλύτερα προβλήματα παρουσιάστηκαν στο Μοσχάτο και του Ρέντη. Η θεομηνία αυτή, γνωστή ως “πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου”, επειδή η 14η Νοέμβρη είναι η μέρα εορτής του Αγίου Φιλίππου, στοίχισε τη ζωή σε 61 ανθρώπους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Αστεροσκοπείου Αθηνών, εκείνη τη μέρα έπεσαν συνολικά 150,2 mm νερού σε 11 ώρες και 40 λεπτά! Σημειώνουμε ότι την εποχή εκείνη, ο Ιλισός δεν είχε εκβολές στον Φαληρικό όρμο αλλά συνέβαλε με τον Κηφισό στην περιοχή του Ελαιώνα. Έτσι, στην περίπτωση μεγάλων νεροποντών οι περιοχές γύρω από τον Ελαιώνα μετατρέπονταν σε τέλμα.

Μια άλλη ιστορική πλημμύρα σημειώθηκε στις 22/11/1934, με έντονη βροχόπτωση διάρκειας 5 ωρών, ή οποία είχε σαν αποτέλεσμα 6 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους, να διακοπεί η ηλεκτροδότηση και οι συγκοινωνίες ενώ το ύψος των νερών στο Νέο Φάληρο έφτασε το μέτρο και στο Μοσχάτο τα 2 μέτρα.

Για την πλημμύρα αυτή έγραψε και σχετικό τραγούδι ο Μάρκος Βαμβακάρης. Η ιστορία που περιγράφεται είναι αληθινή και ο ίδιος ο συνθέτης έπεσε μέσα στον πλημμυρισμένο Κηφισό και έσωσε ένα παιδί. Η πλημμύρα που σημειώθηκε τότε θεωρείται από τις μεγαλύτερες και έπληξε σφοδρά το Περιστέρι το Μοσχάτο, την Κοκκινιά, το Φάληρο και του Ρέντη. Αυτόπτης μάρτυρας ο Μάρκος Βαμβακάρης έγραψε το περίφημο τραγούδι «Η Πλημμύρα» που συγκλονίζει με την παραστατική περιγραφή της αγωνίας των ανθρώπων που παλεύουν για τη ζωή τους. Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1934 στην Columbia και το ερμηνεύουν ο Μάρκος Βαμβακάρης και η Μαρίτσα Πανδρά

«Με τη φετινή πλημμύρα / όρη και βουνά επήρα / είδα μάνα να φωνάζει / και βαριά ν’ αναστενάζει: / “Το μωρό, το μικρό, το παιδί μου / σώσε μού το και πάρ’ τη ζωή μου”»… Στίχοι από το τραγούδι «Η πλημμύρα» του Μάρκου Βαμβακάρη (στίχοι – μουσική), που καταγράφει με… ρεπορταζιακή ακρίβεια – λιτά, ουσιαστικά, ζωντανά, πειστικά: «Περιστέρι και Μοσχάτο / τα ’καναν όλα άνω κάτω / Καμίνια και Αγια-Σωτήρα / τα’ πνιξε όλα η πλημμύρα»…

Το γεγονός αυτό το επισημαίνει και το ιστορεί ο Πάνος Σαββόπουλος, σε ειδικό κεφάλαιο στο βιβλίο του «Περί της λέξεως “ρεμπέτικο” το ανάγνωσμα… και άλλα»

Για την ίδια πλημμύρα ο σημαντικός συνθέτης του ρεμπέτικου Σμυρνιός Σταύρος Παντελίδης (ή Λαδόπουλος) γράφει ένα επίσης εξαιρετικό τραγούδι με τίτλο «Η πλημμύρα στην Αθήνα» που ερμηνεύει ο κορυφαίος Στελλάκης Περπινιάδης.

Το τραγούδι ηχογραφείται στην Columbia το 1934 και την ίδια χρονιά ηχογραφείται εκ νέου με την φωνή του Αθανάσιου Ευγενικού.