O σεισμός της Ζακύνθου το 1820 και οι κόκκοι χαλαζιού βάρους 2 λιβρών

Οι ισχυροί σεισμοί στην περιοχή του Ιονίου μας είναι γνωστοί από τον Θουκυδίδη, τον Αριστοτέλη, τον Στράβωνα και άλλους. Επίσης υπάρχουν σποραδικές πληροφορίες για ισχυρούς σεισμούς κατά τη βυζαντινή περίοδο. Ο ιστορικός Γεώργιος Φραντζής αναφέρει ότι έγιναν πολλοί και μεγάλοι σεισμοί στη Λευκάδα, στην Κεφαλλονιά και στη Ζάκυνθο την άνοιξη του 1469. Περισσότερα όμως στοιχεία έχουμε από το 1484 και μετά, όταν τα Επτάνησα περιήλθαν στη ενετική κυριαρχία. H Ζάκυνθος πέρασε στην εξουσία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου και άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία. Σύμφωνα με στοιχεία του ενετού Geronimo Bembo, το 1615 ο πληθυσμός της Ζακύνθου έφτασε τις 20.394 κατοίκους.

Σε μία πρόσφατη έρευνά μου για μετεωρολογικές μετρήσεις στα Επτάνησα κατά τον 19ο αιώνα , στην ψηφιακή βιβλιοθήκη του Εδιμβούργου με ημερομηνία 1822 βρήκα μια επιστολή του Κόμη Mercati προς τον Μ. De Ferussac που περιγράφει αναλυτικά τον μεγάλο σεισμό του 1820, ενώ παράλληλα σημειώνει και άλλα δύο αξιοσημείωτα γεγονότα: Τα μετέωρα που εμφανίστηκαν την νύχτα του μεγάλου σεισμού σεισμού αλλά και την έντονη χαλαζόπτωση με κόκκους χαλαζιού κατά μέσο όρο 6 ουγγιές (180 γραμμάρι), με καταγραφή όμως και κόκκου χαλαζιού που έφτανε τις δύο λίβρες (περίπου 900 γραμμάρια). Η αναφορά καταγράφεται, αλλά μάλλον πρόκειται για υπερβολή.

O κόμης Mercati στην επιστολή του αναφέρει ως ημερομηνία του σεισμού την 29η Δεκεμβρίου του 1820, ενώ στα Ελληνικά χρονικά είναι καταγεγραμμένος  την 17η Δεκεμβρίου (λόγω παλαιού Ημερολογίου) την ημέρα  που ετοιμάζονταν οι Ζακυνθινοί για τις εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Αγίου Διονυσίου. Σύμφωνα με τον Mercati αλλά και με τα «Φιλολογικά Ανάλεκτα Ζακύνθου» του Νικολάου Κατραμή, με τον σεισμό αυτόν γκρεμίστηκαν 80 σπίτια απ’ τα θεμέλια, περίπου 800 αχρηστεύτηκαν, σκοτώθηκαν 6 άτομα, πνίγηκαν δύο από τις πλημμύρες που ακολούθησαν και τραυματίστηκαν 29 άτομα. 

Ο Mercati αναφέρει χαρακτηριστικά ότι πριν τον σεισμό, την ημέρα εκείνη «η  κατάσταση της θάλασσας έγινε τρομακτική λόγω του θυελλώδη Νότιου Νοτιοανατολικού ανέμου. Ο άνεμος άρχισε να φυσάει πιο βίαια και από τις δύο το πρωί ήταν τόσο δυνατός που μας θύμισε έναν αμερικανικό τυφώνα.» Όλα όσα αναφέρει δεν είναι υπερβολή. Σε σχετική μελέτη των Παπαδόπουλου και Πλέσσα με τίτλο “Historical Earthquakes and Tsunamis of South Ionian Sea occuring from 1591 to 1837” γίνεται η επισήμανση ότι κατά την διάρκεια της τρομερής αυτής θύελλας το κύμα οφειλόταν στην καταιγίδα (Surge Wave) και όχι σε Tsunami λόγω σεισμού.

Και ο κόμης Mecati συνεχίζει: «Έχοντας αποφασίσει να μην κοιμηθώ, συνέχισα να εξετάζω την ατμόσφαιρα.  Προς τα μεσάνυχτα, άκουσα ένα θαμπό και υπόκωφο ήχο, που φάνηκε να βγαίνει από τα σπλάχνα της γης. Έμοιαζε με το θόρυβο ενός μακρινού τυμπάνου… Η ψυχή μου αναστατώθηκε από συναισθήματα που δεν μπορώ να εκφράσω. Έπεσα μετά στο κρεβάτι μου και αποροφήθηκα από τη σκοτεινή και ζοφερή σιωπή της φύσης… Ο σεισμός διήρκεσε περίπου τριάντα δευτερόλεπτα, αν και οι άνθρωποι ανέφεραν μόνο δεκαπέντε. Σε λίγο ξέσπασε η θύελλα με μέγεθος χαλαζιού περί τις 6 ουγγιές ( 180 γρ) όμως υπήρξαν και τεράστιοι κόκκοι που έφταναν τις δύο λίβρες! (σ.σ.: μία λίβρα ισούται με 453 γραμμάρια)…»

«Θα προχωρήσω τώρα να σας περιγράψω ένα φαινόμενο που συνέβη πριν από τον πρώτο σεισμό. Τρία ή τέσσερα λεπτά πριν, παρατηρήθηκε σε απόσταση δύο μιλίων από το ακρωτήριο του Geraco ( Γέρακα )- το οποίο είναι στην νοτιοανατολική πλευρά του νησιού – ένας μετεωρίτης ο οποίος έπεσε στη θάλασσα.. Στην απόσταση από την οποία φάνηκε φαινόταν να έχει  διάμετρο πέντε ή έξι ποδιών . Την ημέρα μετά τον πρώτο σεισμό, στις 4 το βράδυ, είδαμε έναν άλλο μετεωρίτη, ο οποίος, διέγραψε στον ουρανό μια τεράστια παραβολή από την ανατολή προς τη δύση και έπεσε πέρα από το νησί μας. Ένας παρόμοιος μετεωρίτης έπεσε στην Κεφαλονιά, κοντά στην πόλη, αλλά και στη θάλασσα, χωρίς να συνοδεύεται από οποιαδήποτε έκρηξη.»

Και ο κόμης κλείνει την επιστολή του:«Η φύση φαίνεται να έχει αλλάξει την πορεία της. Βρισκόμαστε ξαφνικά σε ένα τελείως διαφορετικό κλίμα. Το θερμόμετρο το οποίο, τον Ιανουάριο, βρισκόταν στους 65 βαθμούς Φαρενάιτ, βρίσκεται σήμερα εκτεθειμένο στο βορρά και δείχνει μόνο 25 ° . Από την 1η Φεβρουαρίου, η θάλασσα είναι συνέχεια φουρτουνιασμένη και  το νησί προσβάλλεται από συνεχείς καταιγίδες . Από τις πληροφορίες που  μου έχουν φτάσει από το υπόλοιπο κόσμο, αυτή η σύγχυση φαίνεται να είναι καθολική για όλα τα λιμάνια της Μεσογείου. Ζάκυνθος 21 Φεβρουαρίου 1821»