Το όψιμο μικρό καλοκαιράκι του Αγίου Δημητρίου

Το μικρό καλοκαιράκι θα κάνει ξανά αισθητή την παρουσία του λίγο μετά το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτώβρη, για να ακολουθήσουν πολλές βροχές τις μέρες του Αγίου Δημητρίου.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΛΥΔΑΣ
10 Οκτωβρίου 2022 13:39

Έχουμε πολλές φορές αναφέρει ότι ο Οκτώβριος είναι ένας μήνας μεταβατικός ή ακόμη και προθάλαμος για τον επερχόμενο χειμώνα. Όμως παράλληλα τυχαίνει τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη πολλές από ημέρες του Οκτωβρίου να κυλούν με ζεστό και άνομβρο καιρό. Αυτές οι ημέρες είναι γνωστές σε πολλούς ως Ινδιάνικο Καλοκαίρι (Indian Summer στην Αμερική ) ή καλοκαιράκι του Αγίου Δημητρίου στη χώρα μας.

Για να έχουμε ευνοϊκές συνθήκες ύπαρξης αυτού του μικρού καλοκαιριού , θα πρέπει να υπάρχουν ευσταθείς καιρικές συνθήκες στην ανώτερη ατμόσφαιρα αλλά και στην επιφάνεια, με έναν ισχυρό αντικυκλώνα να καλύπτει πολλές περιοχές. Κάτι ανάλογο που συμβαίνει και με τις Αλκυονίδες ημέρες τον χειμώνα. Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε είχαμε μέρες που μας θύμιζαν μικρό καλοκαιράκι , καθώς υπήρχε ο αντικυκλώνας και ο υδράργυρος έφτασε τους 28 βαθμούς στην Κόνιτσα και τους 27 στο Άργος τις Σέρρες τη Λαμία τη Μεθώνη καθώς και σε άλλες περιοχές . Ο καιρός ήταν σχεδόν αίθριος και οι άνεμοι εξασθενημένοι κυρίως στα δυτικά. Τη γενική εικόνα την “χαλούσε” η παρουσία του χαμηλού στην Τουρκία που προκαλούσε ενισχυμένους ανέμους στο Αιγαίο, όμως από την Κυριακή οι άνεμοι εξασθένησαν και έτσι ο αντικυκλώνας κάλυψε τον Ελληνικό χώρο.

Τις επόμενες ημέρες θα “διαταραχτεί” πρόσκαιρα ο αντικυκλώνας καθώς θα μας επηρεάσουν κάποια χαμηλά από τη Κεντρική Μεσόγειο, όμως υπάρχουν ενδείξεις, ότι το μικρό καλοκαιράκι θα κάνει ξανά αισθητή την παρουσία του λίγο μετά το δεύτερο δεκαήμερο του μήνα για να ακολουθήσουν πολλές βροχές τις μέρες του Αγίου Δημητρίου (είναι βεβαίως επισφαλής η πρόγνωση).

Καλοκαιράκι Αγίου Δημητρίου και παράδοση στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα το μικρό καλοκαιράκι μετεωρολογικά ακολουθεί την πορεία του αντικυκλώνα που επεκτείνεται προς την περιοχή μας . Πολλές φορές αυτή η επέκταση του αντικυκλώνα γίνεται νωρίτερα ενώ η ονομασία «μικρό καλοκαιράκι του Αγίου Δημητρίου» αναφέρεται διότι η γιορτή του Αγίου Δημητρίου από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού ήταν μια γιορτή ορόσημο για τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Ειδικά για τους κτηνοτρόφους σήμαινε το τέλος της παραμονής τους στα βουνά και την αρχή της πολυήμερης πορείας τους προς τα χειμαδιά των κάμπων. Στα ορεινά ξαναγύριζαν έξι μήνες μετά, του Αγίου Γεωργίου.

Κάτι ανάλογο παρατηρούμε ότι συνέβαινε και στην Ελληνική Μυθολογία. Η Περσεφόνη ξαναγύριζε στα σκοτάδια του Άδη, αφήνοντας πίσω της τη Δήμητρα να οδύρεται για την απώλεια. Η τελευταία για να εκδικηθεί έφερνε στους ανθρώπους το χειμώνα. Και τα χρυσάνθεμα – τα ‘αγιοδημητριάτικα” που ανθίζουν αυτή την εποχή ακόμη και σήμερα πολλοί τα θεωρούν πένθιμα λουλούδια γιατί σύμφωνα με μια λαογραφική ερμηνεία, εμφανίζονται για να παρηγορήσουν τη Δήμητρα για την αποχώρηση της κόρης της στον Άδη. Ο λαός θέλησε να ξορκίσει το φόβο για τον επερχόμενο χειμώνα, αλλά παράλληλα θέλησε να συνεχίσει τις αρχαίες δοξασίες μέσα στη νέα χριστιανική πραγματικότητα. Όπως και να έχει το πράγμα οι μεγάλες γιορτές “γράφουν” μέσα στη ζωή των ανθρώπων, δίνοντας τα δικά τους νοήματα στην καθημερινότητα και τις εργασίες.

Λαοί που έχουν τέτοια “μικρά καλοκαιράκια”

Παρόμοιες καιρικές συνθήκες, με τοπικές παραλλαγές, υπάρχουν επίσης και σε άλλους λαούς. Προηγουμένως αναφερθήκαμε ότι ο αντικυκλώνας (πεδίο υψηλών πιέσεων) που σχηματίζεται μπορεί να είναι κινητός ή σχεδόν στάσιμος και αυτό έχει να κάνει κυρίως με την διάρκεια αυτού του ζεστού και άνομβρου καιρού καθώς και την χρονική περίοδο που εμφανίζεται. Η ζεστή περίοδος του φθινοπώρου ονομάζεται «Χρυσό καλοκαιράκι» “Altweibersommer” στη Γερμανία, την Αυστρία, την Ελβετία, τη Λιθουανία. Στην Ουγγαρία (venaasszonyok nyara), στην Εσθονία ( vananaistesuvi), ενώ σε χώρες σλαβικής γλώσσας – για παράδειγμα, στη Δημοκρατία της Τσεχίας, την Πολωνία, τη Σλοβακία, τη Ρωσία, τη Σερβία και την Κροατία – είναι γνωστό ως «Καλοκαίρι της παλιάς γυναίκας» (Τσέχικα: babí léto, πολωνικά: babie lato, σλοβάκικα: babie leto) .

Στη Βουλγαρία είναι γνωστό ως «Καλοκαίρι του τσιγγάνου» ή «Καλοκαίρι του φτωχού». Στη Σουηδία, υπάρχει το “Brittsommar” (από το “Birgitta” και το “Britta”, με τις μέρες αυτές γύρω στις 7 Οκτωβρίου). Στην Ιρλανδία, το φαινόμενο ονομάζεται «Μικρό φθινόπωρο των χήνων» “fómhar beag na ngéanna” και στα εύκρατα μέρη της Νότιας Αμερικής, όπως στη νοτιότερη Βραζιλία, Αργεντινή, Χιλή και Ουρουγουάη, το φαινόμενο είναι γνωστό ως Veranico, Veranito ή Veranillo και συνήθως συμβαίνει στις αρχές του (δικού τους) φθινοπώρου μεταξύ του τέλους Απριλίου και στα μέσα Μαΐου. Είναι επίσης είναι γνωστό ως “Veranico de Mayo” ή ως “Veranito de San Juan” δηλαδή «Το καλοκαίρι του Αγίου Ιωάννη» Εκεί η έναρξη και η διάρκεια του φαινομένου σχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση του El Niño.

Σε άλλες χώρες το μικρό καλοκαιράκι συσχετίζεται με τις φθινοπωρινές ονομαστικές μέρες θρησκευτικών εορτών , όπως τις μέρες του Αγίου Μάρκου στην Πορτογαλία, Ισπανία και Γαλλία, το «Καλοκαίρι του Αγίου Μαρτίνου σε Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Πορτογαλία) και «Το καλοκαίρι του Μιχαήλ» στη Σερβία. Στην γειτονική μας Τουρκία γιορτάζεται τον Νοέμβριο και ονομάζεται pastirma yazı, που σημαίνει «Καλοκαίρι του Παστουρμά» , δεδομένου ότι το μήνα Νοέμβριο στην Τουρκία θεωρείται ότι είναι η καλύτερη περιοδος για να γίνει ο παστουρμάς.