Το πέρασμα της κακοκαιρίας “Elias” από Βόλο και Εύβοια – Πόσο συχνές είναι οι αιφνίδιες πλημμύρες

Την τελευταία 20ετία στη χώρα μας έχουν καταγραφεί πάνω από 400 έντονα καιρικά επεισόδια, όπου περίπου τα 300 από αυτά (ποσοστό 75%) είναι συνδεδεμένα με αιφνίδιες πλημμύρες. Οι πλημμύρες αυτές συσχετίζονται συχνά με βίαιες καταιγίδες με σύντομη διάρκεια που πέφτουν σε μια μικρή περιοχή.

Μπορούν να εμφανιστούν σχεδόν σε οποιαδήποτε περιοχή όπου υπάρχουν απότομες πλαγιές, αλλά είναι πιο κοινές σε ορεινές περιοχές. Είναι συχνά αποτέλεσμα βροχών βραχείας διάρκειας και αυτός ο ιδιαίτερος τύπος πλημμυρών έχει σημαντικό αντίκτυπο στις υποδομές και τις μεταφορές, ενώ μπορούν να συμβούν σε περιοχές που το έδαφος είναι πολύ ξηρό για μια μακρά, ξηρή περίοδο.

Πολλοί παράγοντες ευθύνονται για την εκδήλωση των αιφνίδιων πλημμυρών, όπως είναι η ένταση της βροχόπτωσης και η διάρκεια της, η τοπογραφία του εδάφους, οι συνθήκες του εδάφους, η φυτοκάλυψη, η καταστροφή των δασών και η αστικοποίηση. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, σχεδόν όλα τα πλημμυρικά φαινόμενα  στα όρια των  οικιστικών περιοχών, οφείλονται στον περιορισμό της κοίτης των ρεμάτων, στο φραγμό των κοιτών, στη μείωση των δασικών εκτάσεων λόγω των πυρκαγιών και στη μείωση της κατείσδυσης εντός του αστικού περιβάλλοντος. Στις φετινές πλημμύρες στις 27 και 28 Σεπτεμβρίου 2023 συνυπήρχαν όλοι οι παραπάνω παράγοντες και τα πλημμυρικά φαινόμενα προκάλεσαν απόθεση σημαντικών ποσοτήτων φερτών υλικών -που έμειναν από  το πρόσφατο πέρασμα της κακοκαιρίας Daniel από το Βόλο –  καθώς και σε περιοχές της Εύβοιας που οφείλονταν στις μεγάλες πυρκαγιές πριν από δυο χρόνια.

Περίοδοι επαναφοράς – Μια μη ικανοποιητική προσέγγιση για τις αιφνίδιες πλημμύρες

Στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στο δημόσιο λόγο τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν πολλές δηλώσεις για τις περιόδους επαναφοράς των ακραίων βροχοπτώσεων, τόσο του Daniel όσο και της κακοκαιρίας Elias, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό διαψεύστηκαν. Το γεγονός αυτό “λάβωσε’ την αξιοπιστία του χώρου. Σε πρόσφατο άρθρο μας είχα αναφέρει ότι η σύγκριση παλαιοτέρων κακοκαιριών με τις νεότερες δεν πρέπει να γίνεται και αυτό διότι τα δεδομένα του παρελθόντος προέρχονται από μικρό δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών.

Στις μέρες μας έχουμε πολύ πιο πυκνό δίκτυο παρατηρήσεων καθώς και περισσότερα σύγχρονα βοηθήματα τηλεπισκόπησης από δορυφόρους ή radar. Αξίζει να σημειώσουμε ότι μετά το πέρασμα του Ιανού και αφού ελήφθησαν υπόψη τα αποτελέσματα μετρήσεων πολλών σταθμών που ήδη είχε εγκαταστήσει το ΕΑΑ, τα όρια επαναφοράς του φαινομένου αναθεωρήθηκαν πολύ προς τα πάνω και από τα 70 χρόνια ανέβηκαν στα 170. Παρ’ όλα αυτά και εκείνο το συμπέρασμα αυτό εξακολουθεί να μη μας καλύπτει.

Η στατιστική προσέγγιση των ακραίων πλημμυρικών φαινομένων, ενώ περιέχει μια κατανοητή και προσφιλή προσέγγιση για το κοινό, έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της για να γίνει αξιόπιστη και πλέον αποδεκτή. Το πρόβλημα είναι πολυσύνθετο και αναλύεται εμπεριστατωμένα σε μελέτη για τις πλημμύρες της Ευβοιας τον Αύυγουστο του 2020.

Ένα βίντεο χίλιες λέξεις – Το πέρασμα της κακοκαιρίας “Elias” από Βόλο και Εύβοια

Στο βίντεο που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε την εξέλιξη της κακοκαιρίας τις τελευταίες 30 ώρες από τον Ευρωπαικό Δορυφόρο της Eumetsat. Στο πάνω μέρος του βίντεο διακρίνεται η ραγδαιότητα των βροχοπτώσεων (mm/h) , ενώ στο δεξί κάτω μέρος η ώρα (σε UTC).

Στα χρόνια μας πολίτες αλλά και επαγγελματίες μετεωρολόγοι είμαστε τυχεροί που έχουμε τόσο υψηλού επίπέδου βοηθήματα εντοπισμού των ακραίων καιρικών φαινομένων. Ένα μικρό βίντεο θα σας διαφωτίσει για το πώς “βλέπαμε” τα συστήματα κακοκαιρίας στη δεκαετία του 90, όπως στην περίπτωση του medicane CELENO . Αυτός ο Μεσογειακός κυκλώνας ‘ήταν και ο πρώτος που συνάντησα στην καριέρα μου τον Ιανουάριο του 1995.

Τα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα στη Θεσσαλία τα τελευταία χρόνια

Σχετικά με τα πλημμυρικά φαινόμενα στη χώρα μας, έχουμε την άποψη ότι αυτά θα συνεχίσουν να υφίστανται και γι’ αυτό τον λόγο θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Σαν συνέχεια προηγουμένων άρθρων μας για τις πλημμύρες στην περιοχή του Βόλου, ή της Λάρισας τους τελευταίους αιώνες σας παραθέτουμε έναν πίνακα των 19 μεγαλύτερων πλημμυρικών γεγονότων στη Θεσσαλία τα τελευταία 50 χρόνια. Σήμερα ήταν ο Βόλος, “χθές” ήταν η Καρδίτσα και ο Παλαμάς, αύριο ίσως είναι κάτι άλλο. Εξαρτάται που θα “πέσει η μπάλα” σε ένα φαινόμενο όχι τόσο μεγάλης κλίμακας, όπως είναι ο ισχυρός πυρήνας μιας καταιγίδας. Αν ο όγκος του νερού πέσει πάνω από μια πόλη, τότε τα αποτελέσματα θα είναι τραγικά, όπως ήταν στον Βόλο ή στο Μαντούδι. Ο πόνος της απώλειας της περιουσίας, θα είναι ο ίδιος και δυσβάσταχτος, είτε βρισκόμαστε στο χωριό ή στην πόλη.

Δεν θα πρέπει πάντως να δεχτούμε την μοιρολατρική άποψη ότι φταίει μόνο η κλιματική αλλαγή, διότι έτσι είναι σαν να διώχνουμε από πάνω μας τις ευθύνες του σήμερα και του παρελθόντος με το να συνεχίζουμε και στο μέλλον να μπαζώνουμε τα ρέματα και να καίμε τα δάση μας.

Κυριότερα φαινόμενα αιφνίδιων πλημμυρών 50ετίας

Το σημερινό χρονικό σταματά στις 9 Οκτωβρίου του 2006 όταν η Μαγνησία κηρύχθηκε ακόμα μια φορά σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Η Νεάπολη έγινε ξανά λίμνη, μεγάλες καταστροφές προκλήθηκαν σε Βόλο, Αγριά και Χόρτο. Το ύψος βροχής με βάση τις δορυφορικές μετρήσεις έφτασε περί τα 350 mm το 24ωρο Από την υπερχείλιση του Κραυσίδωνα τότε, πλημμύρισε υποσταθμός της ΔΕΗ, η μεταλλική γέφυρα του Ξηριά από την οποία γινόταν η διέλευση της σιδηροδρομικής γραμμής Βόλου – Λάρισας είχε καταρρεύσει το απόγευμα, καθώς υποχώρησε ένα από τα δύο μεσόβαθρα.