Αστυνομικές ταυτότητες: Από τις λαοσυνάξεις και τα τσιπ, στην κάρτα του πολίτη

Ήταν το καλοκαίρι του 2000, λίγες μόλις ημέρες μετά την επανεκλογή του ΠΑΣΟΚ και του Κώστα Σημίτη στην διακυβέρνηση της χώρας, όταν η Ελλάδα ετοιμαζόταν να μπει στον πυρετό των “ταυτοτήτων”. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών, Μιχάλης Σταθόπουλος, δήλωνε πως οι υπάρχουσες αστυνομικές ταυτότητες θα αντικατασταθούν καθώς η αναγραφή του θρησκεύματος σε αυτές είναι αντίθετη με τον νόμο 2472/1997 για την προστασία των προσώπων από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων.

«Την Εκκλησία, όποιο χέρι θέλησε να την αγγίξει, αυτό ξεράθηκε», ήταν η δήλωση που έμεινε στην ιστορία από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλο. Οι αντιδράσεις που τροφοδοτήθηκαν από την Εκκλησία ήταν τότε έντονες, με τον Μακαριστό Χριστόδουλο να προσθέτει ακόμη μια πτυχή, την οποία είχε αναφέρει και παλαιότερα, πριν αναλάβει το αξίωμα. Τα τσιπάκια που θα προστίθεντο στις νέες αστυνομικές ταυτότητες, έγιναν σημαία για ένα σεβαστό κομμάτι της κοινωνίας. «Και ερωτώ: τί τους ενοχλεί το θρήσκευμα για να το αφαιρέσουν; Γίνεται μας λένε, για λόγους ισότιμης συμπεριφοράς στα άλλα θρησκεύματα που υπάρχουν στη χώρα μας και για λόγους ανθρωπίνων δικαιωμάτων! Και ποιά ανθρώπινα δικαιώματα τους δίνουν τη δύναμη να αφαιρέσουν μεν το θρήσκευμα από τις ταυτότητες αλλά να «οπλίσουν» τις νέες ταυτότητες με τα ηλεκτρονικά τσιπάκια (microchip), που θα παρακολουθούν ως ο big brother τη ζωή των πολιτών νύχτα- μέρα..! Ποιός τους δίνει αυτό το δικαίωμα; Και θα τους αφήσουμε να μας μετατρέψουν σε ανώνυμη μάζα; Θα τους επιτρέψουμε να μας κάνουν απλούς αριθμούς; Θα τους δώσουμε τη χαρά να μας θεωρούν ως πιόνια τους;» ανέφερε σε συνέντευξή του ο τότε Αρχιεπίσκοπος.

Στις λαοσυνάξεις που έγιναν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 2000, δεκάδες χιλιάδες πιστών, φώναζαν συνθήματα υπέρ της Εκκλησίας και ενάντια στην αλλαγή στις νέες ταυτότητες, με τον Χριστόδουλο να φτάνει στο σημείο να κρατήσει στην εξέδρα του Συντάγματος αντίγραφο του λάβαρου της Επανάστασης του 1821, που μετέφερε από την Αγία Λαύρα ο μητροπολίτης Καλαβρύτων. Στη συνέχεια συγκεντρώθηκαν περισσότερες από 3 εκατομμύρια υπογραφές, με αίτημα την διεξαγωγή δημοψηφίσματος.

Τελικώς, το θέμα έκλεισε με ανακοίνωση της Προεδρίας της Δημοκρατίας, σύμφωνα με την οποία, «οι εκτός νομοθετημένης διαδικασίας συλλεγείσες υπογραφές δεν είναι δυνατόν να ανατρέψουν τις διατάξεις του Συντάγματος». Τον Νοέμβριο του 2007, με την κυβέρνηση Καραμανλή να βρίσκεται ήδη τρια χρόνια στην εξουσία, το ζήτημα μπήκε οριστικά στο αρχείο, με τον υφυπουργό Εσωτερικών, Παναγιώτη Χηνοφώτη, να τονίζει πως οι αποφάσεις της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και του ΣτΕ, δεν επιτρέπουν αλλαγή πορείας. Βέβαια, στις νέες ταυτότητες, που κυκλοφορούσαν ήδη, είχαν αφαιρεθεί στοιχεία όπως το θρήσκευμα, το επάγγελμα, η διεύθυνση κατοικίας, το ονοματεπώνυμο συζύγου, το χρώμα μαλλιών και ματιών και το δακτυλικό αποτύπωμα, αλλά δεν είχαν προστεθεί τα microchip.

Το ΦΕΚ του 2018 για τις νέες ταυτότητες

Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι το 2015, άρχισε να εξετάζεται από το υπουργείο Εσωτερικών η μετάβαση σε νέα μορφή ταυτοτήτων, με υψηλότερες προδιαγραφές ασφαλείας και μορφή πιστωτικής κάρτας. Τον Μάρτιο του 2016 συστήθηκε επιτροπή για την δημιουργία σχεδίων για τις νέες ταυτότητες και τον Απρίλιο του 2018, υπεγράφη Κοινή Υπουργική Απόφαση για την έκδοση νέου τύπου Δελτίων Ταυτότητας για τους Έλληνες πολίτες, η οποία δημοσιεύτηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Σύμφωνα με την απόφαση αυτή, οι νέες ταυτότητες θα είχαν ισχύ 15 ετών από την ημερομηνία έκδοσής τους, για τα άτομα που έχουν συμπληρώσει το δωδέκατο έτος της ηλικίας τους. Οι νέες ταυτότητες θα είχαν συνολικά επτά «ζώνες» ασφαλείας, από τις οποίες οι πέντε θα βρίσκονταν στην εμπρόσθια όψη τους και οι υπόλοιπες στην οπίσθια, ενώ ενσωματωμένο θα ήταν και το ειδικό τσιπ που θα περιείχε σε ηλεκτρονική μορφή τη φωτογραφία και τα στοιχεία του κατόχου, το ύψος του, ο τόπος έκδοσης της ταυτότητας, αλλά και σε ψηφιακή μορφή το δακτυλικό του αποτύπωμα. Στην οπίσθια όψη θα βρισκόταν η έκτη «ζώνη» όπου θα υπήρχαν το όνομα του πατέρα του κατόχου, το όνομα μητέρας, ο τόπος γέννησης, η ημερομηνία έκδοσης, η ομάδα αίματος και ο Αριθμός Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης (ΑΜΚΑ), ενώ στην έβδομη θα υπήρχε η «Ζώνη Μηχανικής Ανάγνωσης/Machine Readable Zone-MRZ». Το ενσωματωμένο τσιπ θα βρισκόταν στο πάνω μέρος της.

Ο διαγωνισμός που ξεκίνησε… αλλά δεν ολοκληρώθηκε

Όπως ανακοινώθηκε, η αντικατάσταση όλων των ταυτοτήτων θα ήταν υποχρεωτική για όλους και θα ξεκινούσε στις αρχές του 2019. Το έργο είχε συνολικό προϋπολογισμό 350 εκατομμύρια ευρώ και τον Απρίλιο του 2019, εστάλησαν από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, οι προσκλήσεις ενδιαφέροντος σε μεγάλο αριθμό ειδικευμένων φορέων, οι οποίοι θα υπέβαλαν τις προσφορές τους, που θα αξιολογούνταν και θα προχωρούσε η κατασκευή των νέων ταυτοτήτων. Το υπουργείο τόνιζε ότι οι εταιρείες που θα υποβάλουν ενδιαφέρον πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις μεταξύ των οποίων να έχουν κατασκευάσει τέτοια έγγραφα σε άλλες τουλάχιστον δύο χώρες της Ε.Ε. Διευκρινιζόταν παράλληλα ότι οι νέες ταυτότητες είναι μόνο ένα μέρος από αυτά που θα κατασκευαστούν, καθώς η δημιουργία του Ο.Π.Σ.Ε.Α. (Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Εντύπων Ασφαλείας) γίνεται, μεταξύ άλλων, και για λόγους οικονομίας και θα αναλάβει την κατασκευή όλων των εγγράφων ασφαλείας, στα οποία περιλαμβάνονται τα διπλώματα οδήγησης, όλα τα ταξιδιωτικά έγγραφα αλλοδαπών, αλλά και η αναβάθμιση των ελληνικών διαβατηρίων, που, ούτως η άλλως, θεωρούνται από τα ασφαλέστερα στον κόσμο. Σκοπός της αλλαγής ταυτοτήτων, και των άλλων εγγράφων σύμφωνα με τους αρμοδίους, ήταν «ο περιορισμός της πλαστογράφησης», αλλά κυρίως «ο έλεγχος της παράνομης μετανάστευσης και της τρομοκρατίας», καθώς και «η ενίσχυση της ελεύθερης κυκλοφορίας ανάμεσα στα κράτη- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Το σχέδιο για την Κάρτα του Πολίτη

Ο διαγωνισμός όμως δεν έμελλε να ολοκληρωθεί ποτέ. Η αλλαγή της κυβέρνησης στις εκλογές του Ιουλίου, ήταν καθοριστική, καθώς η νέα ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ανακοίνωσε στις 17 Ιουλίου την ματαίωση του διαγωνισμού προμήθειας των ταυτοτήτων. Η πρόθεση της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας, είναι οι νέες ταυτότητες, να αποτελούν μια ηλεκτρονική «κάρτα του πολίτη» η οποία εκτός των στοιχείων αστυνομικής ταυτότητας, να εμπεριέχουν και τις πληροφορίες που χρειάζονται σε συναλλαγές με το δημόσιο.

Έτσι, όπως ανακοινώθηκε, η διαγωνιστική διαδικασία που είχε προκηρυχθεί, ματαιώθηκε, με σκοπό να επαναπροκηρυχθεί με νέες προδιαγραφές, ώστε «τα νέα έντυπα ταυτότητας να περιλαμβάνουν πέραν των στοιχείων ταυτότητας και όλα τα αναγκαία στοιχεία για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Με τη νέα αυτή ηλεκτρονική «κάρτα του πολίτη» η επικοινωνία και οι συναλλαγές με το δημόσιο, τις εθνικές και διεθνείς κρατικές Αρχές θα απλοποιηθούν σημαντικά. Οι πολίτες θα απολαμβάνουν, λόγω διαλειτουργικότητας, ασφαλείς, φιλικές και αξιόπιστες υπηρεσίες χωρίς περιττές, γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες».

Η κίνηση αυτή πάντως, προκάλεσε την έντονη αντίδραση της πρώην υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Όλγας Γεροβασίλη, η οποία με ανακοίνωσή της, ρώτησε: «Ενώ η διαδικασία προχωρούσε κανονικά, με μεγάλο ενδιαφέρον και συμμετοχή ειδικευμένων φορέων, το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ανακοίνωσε τη ματαίωση της διαγωνιστικής διαδικασίας, προκειμένου όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση, ο διαγωνισμός να επαναπροκηρυχθεί με νέες προδιαγραφές, ώστε τα νέα έντυπα ταυτότητας να περιλαμβάνουν και αναγκαία στοιχεία για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, δυνατότητα που είχε ήδη προβλεφθεί στο διαγωνισμό που ματαιώθηκε! Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι τι ακριβώς κρύβεται πίσω από την ματαίωση;».

Το αποτέλεσμα πάντως είναι, πως για μια ακόμη φορά, η αλλαγή στις ταυτότητες παίρνει παράταση, μέχρι να ξεκαθαριστεί η τελική μορφή της κάρτας του Πολίτη και να εκκινήσει ξανά ο διαγωνισμός για την εταιρεία που θα αναλάβει την έκδοσή τους.