“Δεν γνωρίζω άλλον που να ‘ξερε τόσο τον άνθρωπο και τον πόνο του όσο ο Μάνος Ελευθερίου”

«Κορίτσι μου, κάνε μια προσευχή για μένα» είχε ζητήσει  από τη γνωστή συγγραφέα και επιστήθια φίλη του, Ζυράννα Ζατέλη, τηλεφωνικώς, δυο μέρες προτού μπει για το μοιραίο χειρουργείο ο κορυφαίος ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος μας Μάνος Ελευθερίου. Σαν να διαισθανόταν κάτι αυτός ο οξυδερκής παλμογράφος των ανθρωπίνων ψυχών, που έσβησε  σε ηλικία 80 ετών προδομένος από την καρδιά του. Σήμερα φίλοι του, τραγουδιστές, συνθέτες, συγγραφείς σπεύσουν από διαφορετικά σημεία της χώρας, που παραθερίζουν  και το εξωτερικό να επιστρέψουν στην Αθήνα για το τελευταίο κατευόδιο αύριο, Τρίτη, στις 12 το μεσημέρι, στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Κάποιους από αυτούς τους βρήκαμε καθ’ οδόν για το λιμάνι, όπως τη συγγραφέα Ιωάννα Καρυστιάνη.

Συντετριμμένος, σχεδόν μην μπορώντας να μιλήσει, ο Γιώργος Νταλάρας, ο οποίος μαζί με τη σύντροφό του Άννα, φροντίζουν τις λεπτομέρειες για την αυριανή πολιτική κηδεία, θέλησε μέσω του News 24/7 να αποχαιρετίσει τον πολυαγαπημένο του Μάνο με τους στίχους του, που έχει τραγουδήσει , μελοποιημένους από τον Σταύρο Κουγιουμτζή: «Τώρα που θα φύγεις, πάρε μαζί σου για φυλαχτό μυρτιά και πικροδάφνη και της Φραγκογιαννούς τα πάθη». Στον προσωπικό λογαριασμό του στο facebook  πάντως, ο ερμηνευτής που συνδέθηκε καλλιτεχνικά και ανθρώπινα πολύ  στενά με τον Ελευθερίου, παραδεχόταν το ήδη γνωστό: «Όλος ο κόσμος, όλη η Ελλάδα κλαίει για τη μεγάλη απώλεια», προσθέτοντας: «Νιώθω σαν το νερό να φεύγει μέσα από τις παλάμες μου.  Ο Μάνος δεν μου έδωσε μόνο φωνή σε χρόνια δύσκολα, είναι για μένα και την οικογένειά μου, οικογένεια. Νιώθουμε όλοι ανείπωτη θλίψη.

Για τη γενναιοδωρία του μάς μίλησε κι η Νένα Μεντή, στενή κι αγαπημένη φίλη του, από την ημέρα που σε μια ταβέρνα στη Σύρο, το γενέθλιο νησί του, ο σεμνός, συνεσταλμένος -σχεδόν ντροπαλός- Μάνος Ελευθερίου εγκατέλειπε το τραπέζι του για να  καθίσει στο δικό της και να της πει πόσο θαύμαζε τον στιχουργό πατέρα της, Σπήλιο Μεντή. «Δεν θα μιλήσω για το έργο του Ελευθερίου ως ειδικός αλλά ως πολίτης για τα τραγούδια του που ακούω από παιδί. Δεν υπάρχει σε άλλο έργο αυτή η σκιαγράφηση, αυτή η απόδοση της πίκρας του ανθρώπου που ζει σε αυτόν τον κόσμο» υπογραμμίζει η πρωταγωνίστρια. «Δεν νομίζω ότι γνωρίζω άλλον άνθρωπο που να ήξερε –προσθέτει- τόσο καλά τον άνθρωπο και τον πόνο του. Ο ίδιος  είχε ζήσει πάρα πολύ μεγάλη φτώχεια έως και ταπείνωση στη Σύρο. Τα ξέρω γιατί μου τα είχε αφηγηθεί. Μου είχε μιλήσει για  τις περιπέτειες της μάνας του, που αγωνιζόταν να μεγαλώσει 4 παιδιά. Μεγάλη θλίψη, αλλά αυτό που απέμεινε και τον καθόριζε είναι η μεγάλη αγάπη του για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος ήταν το παν για τον Μάνο. Όχι τα κόμματα ή οι ιδεολογίες. Βοήθησε νέους ποιητές, συγγραφείς, ηθοποιούς. Θαύμαζε τους ηθοποιούς, γιατί είχε απωθημένο με το θέατρο».

 Είχε και ένα τρομερό αρχείο, μας θυμίζει η Μεντή: «Είχε χαρίσει στη Βιβλιοθήκη της Σύρου θησαυρούς. Προσωπικά, δεν έχω ξαναγνωρίσει τέτοιο άνθρωπο. Τόσο σπάνιο και συγχρόνως τόσο απλό και ταπεινό. Βοηθούσε το συνάνθρωπο και ήταν αλληλέγγυός του».

Ο Παντελής Βούλγαρης θα θυμάται πάντα, μαζί με το «μισοκρυφό χαμόγελο, το οξύ βλέμμα και  τι μεγάλες παύσεις στις αφηγήσεις του», τα «μικρά τρίλεπτα σενάρια που σκάρωνε με ταχύτητα κι εμείς τα ονομάζαμε στίχους τραγουδιών. Αυτός ήξερε πολύ καλά μέχρι πού πάει ο κόσμος. Φεύγοντας ήσυχα στις τσέπες του σακακιού του χαϊδεύει την απόλυτη αγάπη μας…»

«Ο Μάνος ως δημιουργός σε ξεκλείδωνε αμέσως, τα νοήματά του ήταν τόσο συγκεκριμένα που δεν μπορούσες να κάνεις παρασπονδίες» αποκαλύπτει ο Διονύδης Τσακνής, με τον οποίο συνεργάστηκε από το ‘93 σε δυο δίσκους και σε μια σειρά από τραγούδια .«Σαν να σου υποδείκνυε τον ρόλο σου μέσα από το μέτρο και το νόημα του στίχου του». Ως άνθρωπος «ήταν ο αγαπημένος Μάνος μου, ο άνθρωπος με τον οποίο μπορούσα να μοιραστώ όλα τα προσωπικά μου ζητήματα. Κι εκείνος τα δικά του».

 «Ο Μάνος ήταν και πολίτης» συνεχίζει ο Τσακνής. «Παρακολουθούσε τα πράγματα. Δεν ήταν αδιάφορος, είχε πάντα μια ψύχραιμη, σοφή προσέγγιση. Δεν θα έβρισκες όμως ποτέ την υπογραφή του σε καμία λίστα. Ήταν ένας πράος άνθρωπος».

 Για τον τρόπο που έφερε τον υψηλό στίχο στα στόματα του λαού μίλησε στο News 24/7 ακόμη ένας φίλος του που αδυνατεί να πιστέψει ότι δεν θα τον ξανασυναντήσει: Ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας, φιλόλογος, ερευνητής και τραγουδοποιός Θωμάς Κοροβίνης, που πρωτοαντίκρυσε τον Ελευθερίου στα μέσα της δεκαετίας του ’70, όταν ήταν φοιτητής στην Αθήνα, στο σπίτι της «Φάτα Μοργκάνα», της αγαπημένης μούσας του Καββαδία. «Μπήκε για δυο λεπτά κάτωχρος. Είπε «ψάχνω μια λέξη» και έφυγε», θυμάται σήμερα. Έκτοτε αναζητούσε ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος. Και βαθμηδόν τον έβρισκε μπροστά του σε συνεργασίες θρυλικές με τον Μούτση, τον Μητροπάνο,  με τον Σπανό, με τη Μοσχολιού…

«Τον Μάνο αυτή τη στιγμή τον κλαίνε όλοι γιατί τον αγαπούσαν όλοι» υπογραμμίζει ο Κοροβίνης «Ο Μάνος με τον τρόπο του Μίκη, που έφερε στον απλό κόσμο ποίηση υψηλή και δύσκολη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τη Ρωμιοσύνη του Ρίτσου, με τον τρόπο του Γκάτσου, γιατί είναι ο μοναδικός που μπορώ να εκλάβω ως διάδοχό του, κατάφερε να δέσει την λαϊκή στιχουργική με το λεγόμενο περίπτεχνο, ψαγμένο βαθύ στίχο, εμπεριέχοντας  λίγη παράδοση και ιστορία».

‘Όταν συνδέθηκαν πια για τα καλά, διαπίστωσε και κάτι ακόμα: «Πόσο χαιρόταν τις χαρές  της ζωής. Γιατί  είχε τάσεις ασκητικές, τάσεις περισυλλογής. Ο Μάνος  δεν ήταν αλάνι».