Εύβοια: Αυτό είναι το δάσος που καίγεται – Ένα από τα 19 του Natura στη χώρα μας

Οικολογική καταστροφή συντελείται σήμερα στην Εύβοια καθώς η φωτιά κατακαίει συμπαγές πευκοδάσος Natura, που είναι καταφύγιο άγριας ζωής.

Πρόκειται για δάσος στη Δίρφη, ένα από τα 19 αισθητικά δάση που έχουμε στη χώρα μας και αποτελεί προστατευόμενη τοποθεσία του δικτύου Natura 2000. Η θέση που καίγεται είναι κοντά στο Καταφύγιο Άγριας Ζωής Αγριλίτσα-Καταβόθρα-Καλαμάκι και ανάμεσα στα χωριά Σταυρό και Κοντοδεσπότι.

Καλύπτεται από χαλέπια πεύκα, Ευρωπαϊκές καστανιές, Κεφαλληνιακές ελάτες (στα μεγάλα υψόμετρα), βελανιδιές και Ανατολικούς πλάτανους. Έχει συνολική έκταση 674 εκτάρια, ενώ η προστατευόμενη περιοχή καλύπτει μία έκταση 1360 εκτάρια, σε υψόμετρα 432 – 1740 μ. Παράλληλα φιλοξενεί πολύ σπάνια είδη πτηνών όπως ο φιδαετός και ο πετρίτης.

Αισθητικά δάση έχουν χαρακτηριστεί 19 περιοχές της χώρας με συνολική έκταση 32.506 εκτάρια. Η έκταση αυτή αντιστοιχεί στο 0,24% της έκτασης της Ελλάδας:

Οι περιοχές (ή “τόποι”) Natura 2000 αποσκοπούν στην προστασία των περιοχών που θεωρούνται βασικές για επιλεγμένα είδη χλωρίδας και πανίδας ή τύπους οικοτόπων μεταξύ αυτών που καλύπτει η οδηγία της ΕΕ για τους οικοτόπους και η οδηγία για τα πτηνά.

Πρόκειται για είδη και οικοτόπους που θεωρούνται ευρωπαϊκής σημασίας επειδή απειλούνται με εξαφάνιση, είναι ευάλωτα, σπάνια ή ενδημικά, ή συνιστούν εξαιρετικά παραδείγματα τυπικών χαρακτηριστικών μίας ή περισσότερων από τις εννέα βιογεωγραφικές περιοχές της Ευρώπης. Συνολικά, υπάρχουν περίπου 2000 είδη και 230 τύποι οικοτόπων σε βασικές περιοχές που πρέπει να ανήκουν στο δίκτυο Natura 2000.

Από την άλλη, τα φυσικά καταφύγια, τα εθνικά πάρκα και άλλες εθνικές και περιφερειακές προστατευόμενες περιοχές ορίζονται αποκλειστικά με βάση την εθνική ή περιφερειακή νομοθεσία, η οποία συχνά διαφέρει από χώρα σε χώρα. Αυτές οι προστατευόμενες περιοχές μπορεί να οριστούν για διάφορους σκοπούς και δεν είναι απαραίτητο να αφορούν είδη/οικοτόπους που ενδιαφέρουν το δίκτυο Natura 2000.

Οι περιοχές Natura 2000 επιλέγονται με γνώμονα τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης επιβίωσης των ειδών και των οικοτόπων που προστατεύονται από την οδηγία για τα πτηνά και την οδηγία για τους οικοτόπους. Η επιλογή τους πραγματοποιείται βάσει επιστημονικών στοιχείων.

Σύμφωνα με την οδηγία για τα πτηνά, τα κράτη μέλη της ΕΕ υποχρεούνται να ορίσουν τα «πιο κατάλληλα» εδάφη, σε αριθμό και επιφάνεια, για την προστασία των ειδών που περιέχονται στο παράρτημα I της οδηγίας καθώς και των μεταναστευτικών ειδών.

Σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους, τα κράτη μέλη οφείλουν να ορίσουν τις περιοχές που είναι αναγκαίες για την διατήρηση ή, ενδεχομένως, την αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των τύπων φυσικών οικοτόπων του παραρτήματος I και των οικοτόπων των οικείων ειδών που περιλαμβάνονται στο παράρτημα II της εν λόγω οδηγίας.

Οι περιοχές επιλέγονται και προτείνονται από τα κράτη μέλη. Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), εξετάζει τις προτάσεις των κρατών μελών και αξιολογεί τη συμβολή των προτεινόμενων περιοχών στην κατάσταση διατήρησης κάθε τύπου οικοτόπου και κάθε είδους στο συγκεκριμένο βιογεωγραφικό επίπεδο. Μόλις κριθεί ότι οι περιοχές που έχουν προταθεί δυνάμει της οδηγίας για τους οικοτόπους είναι επαρκείς, οι κατάλογοι των περιοχών εγκρίνονται από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη καλούνται να τις χαρακτηρίσουν «ειδικές ζώνες διατήρησης» (ΕΖΔ) το ταχύτερο δυνατόν και, το αργότερο, εντός μιας εξαετίας.

Ο προσδιορισμός και η επιλογή των περιοχών που θα συμπεριληφθούν στο δίκτυο Natura 2000 πραγματοποιείται με αμιγώς επιστημονικά κριτήρια σύμφωνα με τα κριτήρια επιλογής που προβλέπουν οι δύο οδηγίες. Με τη χρήση επιστημονικής βάσης για την επιλογή εξασφαλίζεται ότι:

• μόνον οι πλέον κατάλληλες περιοχές επιλέγονται για ένταξη στο δίκτυο Natura 2000 (όχι δηλαδή όλες οι περιοχές που φιλοξενούν συγκεκριμένο είδος ή οικότοπο) και
• εντάσσεται στο δίκτυο Natura 2000 επαρκής αριθμό περιοχών προκειμένου να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη διατήρηση όλων των προβλεπόμενων ειδών και οικοτόπων σε ολόκληρη την περιοχή φυσικής κατανομής τους εντός της ΕΕ.

Εάν δεν περιληφθούν οι πλέον ενδεδειγμένες περιοχές, ή ο αριθμός τους δεν επαρκεί για ένα συγκεκριμένο είδος ή τύπο οικοτόπου, το δίκτυο δεν θα είναι συνεκτικό από οικολογικής άποψης και δεν θα μπορέσει να εκπληρώσει τον σκοπό του όπως υπαγορεύεται από τις δύο οδηγίες για τη φύση.

Τα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα δεν λαμβάνονται συνεπώς υπόψη κατά τη διαδικασία επιλογής των περιοχών του δικτύου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν αποτελούν καίρια παράμετρο κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τους τρόπους προστασίας και διαχείρισης μιας περιοχής Natura 2000. Το άρθρο 2 της οδηγίας για τους οικοτόπους καθιστά σαφές ότι όλα τα μέτρα που λαμβάνονται σύμφωνα με την εν λόγω οδηγία αποσκοπούν στη διατήρηση – και στην αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης – των φυσικών οικοτόπων και των ειδών ενωσιακής σημασίας, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές απαιτήσεις, καθώς και οι περιφερειακές και τοπικές ιδιομορφίες.

Είναι δυνατόν μια περιοχή Natura 2000 να τροποποιηθεί ή να αποχαρακτηριστεί και να αφαιρεθεί από το δίκτυο;

Μια περιοχή μπορεί να αποχαρακτηρισθεί αν χάσει την αξία διατήρησής της λόγω της εξέλιξης του φυσικού περιβάλλοντος και δεν είναι δυνατή η αποκατάστασή της με την εφαρμογή μέτρων διαχείρισης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι η απλή υποβάθμιση του χώρου, για παράδειγμα λόγω ανεπαρκούς διαχείρισης, θα συνιστούσε παράβαση του άρθρου 6 παράγραφος 2. Οι περιοχές αυτές δεν μπορούν να αποχαρακτηρισθούν απλώς και μόνο επειδή έχουν αφεθεί να υποβαθμιστούν και δεν έχουν τύχει σωστής διαχείρισης, όπως θα απαιτούνταν με βάση τις δύο οδηγίες για τη φύση.

Δεν αφαιρούνται από τον κατάλογο περιοχές Natura 2000 που έχουν καταστραφεί και για τις οποίες έχει ληφθεί κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 4 της οδηγίας για τους οικοτόπους. Επίσης δεν αποχαρακτηρίζονται και δεν τροποποιούνται περιοχές για τις οποίες διαπιστώνεται ότι ο αρχικός χαρακτηρισμός ή οριοθέτηση βασίστηκε σε εσφαλμένα επιστημονικά στοιχεία. Κάθε τροποποίηση αυτού του είδους που προτείνουν τα κράτη μέλη εγκρίνεται από Επιτροπή μόνον εάν συνοδεύεται από τη δέουσα επιστημονική τεκμηρίωση.

Όλες οι πληροφορίες της ΕΕ για το δίκτυο Natura 2000, εδώ

Οι προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας

Εθνικοί Δρυμοί

Οι Εθνικοί Δρυμοί περιλαμβάνουν εκτάσεις, στις περισσότερες από τις οποίες κυριαρχεί ο δασικός χαρακτήρας, με ιδιαίτερο οικολογικό και επιστημονικό ενδιαφέρον. Έχουν κηρυχθεί 10 Εθνικοί Δρυμοί βάσει του Ν. 996/1971 που αποτελεί μέρος του Ν. 86/1969 «Περί Δασικού Κώδικος». Οι Εθνικοί Δρυμοί Πρεσπών, Βίκου-Αώου, Πίνδου, Οίτης και Σουνίου περιλαμβάνουν πυρήνες και περιφερειακές ζώνες, ενώ οι υπόλοιποι περιλαμβάνουν μόνο πυρήνες.

Εθνικοί Δρυμοί (και έκτασή τους)

-Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας 3.812

-Εθνικός Δρυμός Σουνίου 3.500

-Εθνικός Δρυμός Πίνδου 6.927

-Εθνικός Δρυμός Οίτης 7.210

-Εθνικός Δρυμός Πρεσπών

-Εθνικός Δρυμός Βίκου – Αώου 12.600

-Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς 4.850

-Εθνικός Δρυμός Παρνασσού 3.513

-Εθνικός Δρυμός Αίνου 2.862

-Εθνικός Δρυμός Ολύμπου 3.988

Εθνικά Πάρκα

Τα Εθνικά Πάρκα εισήχθησαν ως κατηγορία προστατευόμενων περιοχών με τον Ν. 1650/1986 (άρθρα 18 και 19). Όταν το Εθνικό Πάρκο, ή μεγάλο τμήμα του, καταλαμβάνει εκτάσεις δασικού χαρακτήρα μπορεί να χαρακτηρίζεται ως Εθνικός Δρυμός. Ανάλογα, όταν το Εθνικό Πάρκο καταλαμβάνει θαλάσσιες περιοχές μπορεί να χαρακτηριστεί ως Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο.

-Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βόρειων Σποράδων

-Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου

-Εθνικό Πάρκο Σχινιά – Μαραθώνα

-Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων των λιμνών Κορώνειας – Βόλβης και των Μακεδονικών Τεμπών

-Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου Απόφαση

-Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού, κάτω ρου και εκβολών ποταμών Αχελώου και Ευήνου και νήσων Εχινάδων

-Εθνικό Πάρκο δάσους Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου

-Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης

-Εθνικό Υγροτοπικό Πάρκο Δέλτα Έβρου

-Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού

-Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

-Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων – Περιστερίου και χαράδρας Αράχθου

-Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου –Στροφιλιάς

-Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα

-Εθνικό Πάρκο Πρεσπών

-Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης

-Εθνικό Πάρκο Χελμού – Βουραϊκού

Αισθητικά δάση

Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική χερσαία έκταση των Αισθητικών Δασών αντιστοιχεί στο 0,24% της έκτασης της χώρας. Το θαλάσσιο τμήμα τους καταλαμβάνει έκταση ίση με 9,8 εκτάρια.

-Φοινικόδασος Βάι Λασιθίου

-Δάσος Καισαριανής Αττικής

-Κοιλάδας Τεμπών Λάρισας

-Δάσος Πευκιάς Ξυλοκάστρου Κορινθίας

-Περιαστικό Δάσος Ιωαννίνων

-Δάσος Χειμάρρων Σελεμνού και Χαράδρωω

-Δάσος Φαρσάλων Λάρισας

-Δάσος Στενής Εύβοιας

-Δρυοδάσος Μογγοστού Κορινθίας

-Δασικό Σύμπλεγμα Όσσας Λάρισας

-Παραλιακό Δάσος Νικοπόλεως Μύτικα Πρέβεζας

-Δάση Νήσου Σκιάθου Μαγνησίας

-Στενά Νέστου Καβάλας – Ξάνθης

-Δάσος Εθνικής Ανεξαρτησίας Καλαβρύτων Αχαϊας

-Περιαστικό δάσος Τιθορέας Φθιώτιδας

-Δάση Αμυγδαλέων Καβάλας

-Δάσος Λόφων Κάστρου και Αηλιά Τρικάλων

-Δρυοδάσος Κουρί – Αλμυρού Μαγνησίας

Διατηρητέα Μνημεία της φύσης

Σε αυτά περιλαμβάνονται μεμονωμένα δένδρα ή συστάδες δένδρων με ιδιαίτερη βοτανική, οικολογική, αισθητική ή ιστορική και πολιτισμική αξία. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν επίσης εκτάσεις με σπουδαίο οικολογικό, παλαιοντολογικό, γεωμορφολογικό ή άλλο ενδιαφέρον. Η θεσμοθέτησή τους υλοποιήθηκε βάσει του δασικού κώδικα.

Έχουν κηρυχθεί 51 Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης, με συνολική έκταση 16.840 εκτάρια. Η πλειονότητα των μνημείων αυτών καταλαμβάνει ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα. Αξιοπρόσεκτο είναι ότι μόνο το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου το οποίο καταλαμβάνει το 89% της συνολικής έκτασης των Διατηρητέων Μνημείων της Φύσης. Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική έκταση των Διατηρητέων Μνημείων της Φύσης αντιστοιχεί στο 0,12 % της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας, ενώ το θαλάσσιο τμήμα τους καταλαμβάνει έκταση ίση με 21,32 εκτάρια.

Καταφύγια Άγριας Ζωής

Περιοχές Προστασίας της Φύσης ΦΕΚ

-Υγρότοπος Δύστου Εύβοιας

-Όρος Κέρκη και όρος Καρβούνι Σάμου

-Υγρότοπος Ψαχνών στην Εύβοια

-Περιοχή Δήμων Άργους και Μήδειας

-Δήμος Σταγείρου Ακάνθου

-Υγρότοπος και ακτή Ψαλιδίου Δήμου Κω

-Ζώνες Α1, Α2, Α3, Α4 και Α5 Εθνικού Πάρκου Δέλτα Νέστου, Λίμνης Βιστωνίδας με λιμνοθαλάσσια και λιμναία χαρακτηριστικά και Λίμνης Ισμαρίδας Απόφαση 44549, ΦΕΚ 497/Δ/17.10.2008

-Ζώνη Α Εθνικού Πάρκου Αμβρακικού κόλπου Απόφαση 11989, ΦΕΚ 123/Δ/21.03.2008

-Ζώνες Εθνικού Πάρκου Τζουμέρκων – Περιστερίου και χαράδρας Αράχθου

-Ζώνες Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου

-Ζώνες Περιοχής Α Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Βόρειων Σποράδων

-Ζώνη Α Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Κοτυχίου –Στροφιλιάς

-Ζώνες Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα

-Ζώνες Εθνικού Πάρκου Πρεσπών Απόφαση

-Χερσαίες, υδάτινες και θαλάσσιες περιοχές των Στενών και εκβολών των ποταμών Αχέροντα και Καλαμά.

-Ζώνες Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης

-Ζώνες Εθνικού Πάρκου ορεινού όγκου Χελμού – Βουραϊκού

Υγρότοποι Ραμσάρ

Οι υγρότοποι Ραμσάρ έχουν συνολική έκταση 167.301 εκτάρια. Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική έκτασή τους αντιστοιχεί στο 0,85% της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας, ενώ το θαλάσσιο τμήμα τους καταλαμβάνει έκταση ίση με 55.617 εκτάρια.