Μάθε γιατί δεν είσαι καλά στις γιορτές

Δεν ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που ζουν για να βγάζουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο από την αποθήκη, να γεμίζουν φώτα, στολίδια και Άγιους Βασίληδες το σπίτι και να απολαμβάνουν μέχρι τελευταίας στάλας το πνεύμα των εορταστικών ημερών;

Αισθάνεσαι άβολα που δεν μοιράζεσαι τη φρενίτιδα; Που δεν νιώθεις (δεν σε παρασύρει) το… πνεύμα; Απλά να σου πω ότι ουδείς έχει πεθάνει επειδή δεν τρελάθηκε από χαρά και διασκέδαση αυτές τις ημέρες. Αυτό που ‘χει συμβεί τόσες φορές ώστε να ‘χει αποκτήσει το δικό του όνομα, στην (ψυχ)ιατρική κοινότητα είναι η εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης, την ίδια περίοδο, κάθε χρόνο -συνηθέστερα το χειμώνα. H seasonal affective disorder (εν συντομία SAD) είναι γνωστή στη χώρα μας ως Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή.

Πρόκειται για τις περιπτώσεις που άνευ σοβαρού λόγου και αιτίας αισθάνεσαι αλλαγές στη διάθεση, στη συμπεριφορά και “χάνεις” τον ύπνο σου -ή κοιμάσαι ανηλεώς. Όταν η ένταση είναι μεγάλη (όταν νιώθεις εγκλωβισμένος), αντιμετωπίζεις καταθλιπτικό επεισόδιο. Πριν δούμε πώς μπορείς να το καταπολεμήσεις, ας δούμε πιο αναλυτικά τα σημάδια, τα οποία πρώτα εντοπίστηκαν σε διάφορα είδη ζώων. Ανακαλύφθηκε πως η πηγή του κακού ήταν η έλλειψη σεροτονίνης -νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου που όταν είναι σε χαμηλά επίπεδα παίζει ρόλο στην εμφάνιση κατάθλιψης. Για την ιστορία, η σοκολάτα είναι ουσία πλούσια σε ατόφια σεροτονίνη.

Τι λέει η ειδικός

Σε επικοινωνία με την Αγγελική Ζαφειροπούλου, Ψυχολόγο, Msc, με εμπειρία στη ψυχοθεραπεία ατόμου, οικογένειας και ζευγαριού μας είπε πως “ ουσιαστικά οι λόγοι εμφάνισης της θλίψης των Χριστουγέννων είναι υπερβολικές προσδοκίες, μοναξιά, αναβίωση αναμνήσεων, επαφή με πατρικές οικογένειες που συχνά φέρνει εντάσεις, συνειδητοποίηση όσων δεν καταφέραμε να αλλάξουμε ή να κάνουμε την χρονιά που πέρασε, πιο έντονα συναισθήματα πένθους όταν έχει χαθεί κάποιο κοντινό πρόσωπο, οικονομικές δυσκολίες σε συνδυασμό με τον υπερκαταναλωτισμό“.

Τα social media συμβάλουν στη θλίψη

“ Από μόνες τους οι μέρες αυτές περιλαμβάνουν κλείσιμο, το τέλος μιας χρονιάς, το πέρασμα ενός ακόμη χρόνου. Tα social media όπως το Facebook ή το Instagram συμβάλλουν συχνά στην θλίψη αυτή, γιατί προβάλλουν μόνο στιγμές, κυρίως υπέρ εστιασμένες σε κάτι ιδανικό ή θετικό που κάνει όσους βλέπουν την φωτογραφία να νιώθουν ανεπαρκείς και κατώτεροι”.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Τα συχνότερα συμπτώματα που εμφανίζονται (επαναλαμβάνουμε χωρίς προφανή, σοβαρό λόγο) είναι λύπη, κόπωση, έλλειψη δραστηριοτήτων, ανησυχία και άγχος. Λιγότερο συχνά εμφανίζονται η αυξημένη υπνηλία, η κακή ποιότητα ύπνου, η αύξηση βάρους, η ακατάσχετη επιθυμία για φαγητό υψηλό σε υδατάνθρακες και η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία. Εξυπακούεται πως δεν χρειάζεται να ζήσεις όλα τα συμπτώματα, μαζί.

Για όλα υπάρχει ένα ακρωνύμιο

Το ακρωνύμιο SAD προέκυψε πρώτη φορά το 1984, από τον Norman E. Rosenthal, ο οποίος ηγήθηκε έρευνας που διενήργησε το National Institute of Mental Health, ώστε να τεστάρει αν όντως υπάρχει θέμα. Ο ειδικός είχε δηλώσει ότι “το 6% του πληθυσμού στις ΗΠΑ επηρεάζεται από το SAD, ενώ ένα 14% επηρεάζεται από μια μικρότερης σοβαρότητας μορφή της, που είναι γνωστή ως winter blues”.

Ένα από τα στοιχεία που προέκυψαν και δεν αμφισβητούνται είναι πως ένα μεγάλο ποσοστό κατοίκων αυτού του πλανήτη, βιώνει αλλαγές στη ψυχολογία προς τα τέλη κάθε χρόνου. Τότε που ο καιρός χαλάει και ενώ υπάρχει η προσδοκία για συναντήσεις με φίλους και συγγενείς, δεν επαληθεύεται -και κάνει τη μοναξιά, θέμα, γεγονός που φέρνει στην επιφάνεια οδυνηρά συναισθήματα, ιδιαίτερα στη θύμηση ανθρώπων που ‘χουμε “χάσει”. Τότε αντιλαμβανόμαστε πολύ πιο έντονα πόσο γρήγορα περνά ο χρόνος και ξεκινούν οι σκέψεις στη λογική “και τι κάνω εγώ;”.

Η ύπαρξη του SAD αμφισβητήθηκε το 2016, όταν το US Center for Disease Control διάλεξε 34.000 ενήλικες και τους έβαλε να απαντήσουν σε συγκεκριμένες -σχετικές- ερωτήσεις. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν κάποια σχέση μεταξύ της κατάθλιψης και των εποχών ή της έκθεσης στον ήλιο. Επισημάνθηκε ωστόσο, η διαφορά στη διάθεση των ανθρώπων, μέσα σε διαφορετικά χρονικά σημεία ενός έτους και σε διαφορετικά κλίματα. Οι επιστήμονες κατέληξαν στο ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί άμεση απειλή για τη ψυχική υγεία των ανθρώπων, από ψυχολογικής και ψυχοκοινωνικής απόψεως.

Στα θετικά του πράγματος (για τους κατοίκους αυτής της χώρας) είναι πως στις περιοχές που υπάρχει ήλιος, οι ασθενείς είναι λιγότεροι. Αυξάνονται κατακόρυφα όπου η έκθεση στο φως, κατά τη διάρκεια της ημέρας, είναι πολύ μικρή. Αυξημένο δείκτη επικινδυνότητας έχουν όσοι εργάζονται σε γραφεία χωρίς ή με λίγα παράθυρα, ενώ αρκετοί νιώθουν αλλαγές στη διάθεση ακόμα και όταν υπάρχει συννεφιά ή μεγάλης διάρκειας κακοκαιρία. Όσοι ζούμε σε χώρα με ήλιο (γενικά ή τουλάχιστον τρεις ώρες μέσα σε κάθε μέρα) δεν βιώνουμε τη βιοχημική ανισορροπία που προκαλείται στον εγκέφαλο, από την έλλειψη.

Τι να κάνεις

Η κ. Ζαφειροπούλου επισήμανε πως “ το σημαντικό είναι ο καθένας να σεβαστεί τον εαυτό του και να περάσει αυτές τις μέρες με τον τρόπο που του ταιριάζει και που νιώθει ο ίδιος καλά. Κάθε μέρα είναι μια ευκαιρία για τον καθένα να αλλάξει όσα τον δυσκολεύουν και τον κρατάνε πίσω, αλλά και να ζήσει υπέροχα πράγματα -όχι απαραίτητα και μόνο οι ημέρες αυτές. Κάθε τέλος ακολουθείται από μια νέα αρχή και σε αυτήν έχουμε να δώσουμε έμφαση, αξιοποιώντας τον χρόνο που πέρασε ως οδηγό για την επόμενη χρονιά, για αυτά που θέλουμε ή δεν θέλουμε να επαναλάβουμε ή να ξαναζήσουμε”.

Η ιστοσελίδα Psychology Today ανάρτησε άρθρο με τρόπους που μπορείς να καταπολεμήσεις την Seasonal Affective Disorder. Είναι οι εξής.

Νο1 Μείνε ενεργός

Το κρύο και το σκοτείνιασμα από τα μέσα της ημέρας μπορούν να μας αποτρέψουν από δραστηριότητες. Η έλλειψη ενέργειας επηρεάζει τη διάθεση μας, οπότε είναι σημαντικό να επιδιώκουμε την άσκηση, ώστε να αφήσουμε τις ενδορφίνες (γνωστές ως ορμόνες τις ευτυχίας και φυσικό αντικαταθλιπτικό, που παράγονται μέσω της όποιας δραστηριότητας) να ανεβάσουν τη ψυχολογία μας”. Υπάρχουν έρευνες https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1416251/?page=1 που αποδεικνύουν πως η αεροβική γυμναστική είναι μέσο καταπολέμησης της κατάθλιψης.

Νο2 Να είσαι με εσένα

Κάθε φορά που ξυπνά μέσα σου η διάθεση να κάνεις την αυτοκριτική σου, κλείσε το στόμα του εσωτερικού σου κόσμου.

Δεδομένου ότι ολοκληρώνεται μια ακόμη χρονιά, συχνά σκεφτόμαστε “ας πάω στο τάδε πάρτι, για να μην καταλήξω μόνος για το υπόλοιπο της ζωής μου” ή “τι έκανες φέτος; Τίποτα. Είσαι απαράδεκτος”. Ειδικά οι ενήλικες συνηθίζουμε να εμπλέκουμε -στις αδυναμίες μας- όποια επώδυνη εμπειρία έχουμε ζήσει στη ζωή μας και να “ταΐζουμε” καταστροφικές συμπεριφορές.

Οι ειδικοί λένε πως είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιούμε πότε οι φωνές στο μυαλό μας γίνονται πιο δυνατές και να τις σαμποτάρουμε, κάνοντας το αντίθετο από αυτό που νιώθουμε. Επίσης σημαντικό είναι να κάνουμε ό,τι θέλουμε. Δηλαδή, να μη συναντήσουμε κάποιον, γιατί πρέπει.

Νο3 Μάθε τα μοτίβα σου

Το ποιο σημαντικό ερώτημα που απευθύνουμε στον εαυτό μας, όταν δεν νιώθουμε καλά είναι “τι να μου πω όταν αρχίζω να αισθάνομαι κατάθλιψη”. Πολύ συχνά ακολουθούμε την πεπατημένη, στις αλλαγές διάθεσης που είναι χρήσιμο να εντοπίζουμε, να αναγνωρίζουμε και να διακόπτουμε. Να μην τους επιτρέπουμε να μας επηρεάσουν συναισθηματικά.

Συνήθως πρόκειται για σκέψεις που έχουμε από παιδιά -που αποκτήσαμε τότε. Μόλις καταλάβουμε πως πάμε να πάρουμε την κατηφόρα, οφείλουμε να βρούμε έναν τρόπο να διακόψουμε την πορεία που καταλήγει στο να νιώσουμε χάλια. Δόθηκε ως παράδειγμα ένας άνδρας που επρόκειτο να συναντήσει τους γονείς της κοπέλας του. Πριν τους δει μπροστά του, άσκησε δριμεία κριτική στον εαυτό του (“τι θα τους πω; Θα νομίζουμε ότι δεν είμαι αρκετός για την κόρη τους” κλπ). Την ύστατη ώρα, έπεισε τον εαυτό του πως όλα θα πάνε καλά και “έδιωξε” τις αρνητικές σκέψεις.

Το SOS που δόθηκε ήταν ότι “η κατάθλιψη “ξυπνά” όταν αντιστεκόμαστε στο να νιώσουμε πόνο, λύπη ή οργή. Μια λύση είναι να μιλήσουμε στο φίλο, το συγγενή ή τον ψυχολόγο (σε όποιον νιώθουμε δικό μας, ότι μας βοηθά) και να φτιάξουμε το πρόγραμμα της επιλογής μας. Να αποφασίσουμε πού και πώς θέλουμε να περάσουμε το χρόνο μας -ακόμα και αν παρεξηγηθούν κάποιοι.

Credit: Shutterstock