Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Κακοποίησης Ηλικιωμένων: Τρεις ιστορίες αληθινής φροντίδας

Η 15η Ιουνίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί το κοινό, όσον αφορά στην κακομεταχείριση που υφίστανται οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας. Εμείς, βρήκαμε τρεις ανθρώπους που έχουν αφοσιωθεί στη φροντίδα ηλικιωμένων με άνοια και όσα έχουν να πουν μιλάνε στην καρδιά όσων έχουν δει αγαπημένους τους να βυθίζονται στο σκοτάδι της ασθένειας:

«Θεωρώ ότι ένας άνθρωπος χρειάζεται μια αγκαλιά, ένα χάδι μια γλυκιά κουβέντα. Όπως είναι ένα λουλούδι που χρειάζεται νερό για να ανθίσει και να είναι ζωντανό. Έτσι και ένας άνθρωπος καθώς μεγαλώνει χρειάζεται τη φροντίδα και την παρέα. Γιατί αυτό είναι το νερό του. Δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτό. Αλλιώς είναι στεγνός, γιατί στερείται αγάπης και επαφής. Και αυτό συχνά είναι κάτι που δεν δίνουμε στους ηλικιωμένους».

Όταν μιλάς με την Ευαγγελία Αγγελίδου, τον άνθρωπο που εμπνεύστηκε και ίδρυσε την Ελληνικής Εταιρείας Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών Χαλκίδας και το Κέντρο Ημέρας «Αγία Ειρήνη», γρήγορα αντιλαμβάνεσαι ότι κάθε λέξη που απευθύνει στους ασθενείς με άνοια και στους φροντιστές τους είναι ποτισμένη με ανθρωπιά. Η ίδια υπήρξε για περίπου δώδεκα έτη φροντίστρια της μητέρας της που έπασχε από Alzheimer, κάτι που την ώθησε να δημιουργήσει τις παραπάνω δομές φροντίδας.

«Η μεγαλύτερη δυσκολία για έναν φροντιστή θα έλεγα ότι είναι να αντιμετωπίσει την ίδια την πραγματικότητα. Είναι πολύ δύσκολο αυτό να συμβαίνει στον άνθρωπό σου. Αλλάζουν παγιωμένοι ρόλοι δεκαετιών. Παύεις να είσαι το παιδί και γίνεσαι ο γονιός του ανθρώπου που φροντίζεις. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η μητέρα σου ήταν αυτή που σε φρόντιζε. Και ξαφνικά ο άνθρωπος αυτός δεν είναι πλέον ίδιος. Δεν μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί του».

Για την ίδια, η ασθένεια της μητέρας της υπήρξε θρυαλλίδα εξελίξεων που άλλαξαν τη ζωή της. «Όταν νόσησε η μητέρα μου το 2003 ήξερα ότι ήθελα να είμαι εκεί για εκείνη και να την φροντίσω. Το 2009 παρακολούθησα το Πανελλήνιο Συνέδριο για Alzheimer Θεσσαλονίκης. Στο τέλος μου είχε μπει στο μυαλό μου η σκέψη να γυρίσω στην Χαλκίδα για να φτιάξω μια μικρή δομή που να μπορεί να φιλοξενεί έστω 3-4 άτομα για να μπορέσω να κοινωνικοποιήσω τη μητέρα μου. Ήθελα να έρθει επιτέλους σε επαφή και με άλλους ανθρώπους. Ως τότε, το 2009, εργαζόμουν ως ασφαλίστρια. Μετά το 2010 αρχίζω να σπουδάζω συμβουλευτική σε Κολλέγιο Ανθρωπιστικών Επιστημών, αποκτώντας τελικά αναγνωρισμένο πτυχίο από Πανεπιστήμιο της Σκωτίας. Στη συνέχεια έκανα ένα Master και τώρα παίρνω ένα ακόμη μεταπτυχιακό τίτλο στην ψυχοθεραπεία. Η ζωή μου άλλαξε άρδην και σήμερα διατηρώ το δικό μου γραφείο ως ψυχοθεραπεύτρια. Δεν είχα σκεφτεί ποτέ ότι θα ασκούσα αυτό το επάγγελμα. Δεν είχα σκεφτεί ότι θα δημιουργούσα έναν οργανισμό και ένα Κέντρο Ημέρας που βοηθά καθημερινά συνανθρώπους μου. Η μαμά μου πέθανε το 2015 και μέχρι τους τελευταίους μήνες της ζωής της πήγαινε όπως έλεγε στο “σχολείο” της. Καταλάβαινε ότι αυτό το είχε ιδρύσει η κόρη της. Αισθανόταν πάρα πολύ όμορφα με αυτό. Το περίεργο ήταν ότι ενώ δεν κατέγραφε τίποτα ο εγκέφαλός της, αυτό το είχε εγγράψει. Τελικά, η μαμά μου μου έδειξε ότι πρέπει να κάνω την Εταιρία και το Κέντρο Ημέρας όραμα και να το συνεχίσω. Και έτσι έγινε. Μάλιστα, το Κέντρο Ημέρας «Αγίας Ειρήνη» έχει το όνομά της».

Φρόντισε τον φροντιστή…

Ένα από τα πιο βασικά ζητήματα, όμως, που αντιμετωπίζει ο φροντιστής ενός ασθενή με άνοια δεν είναι μόνον ο χρόνος και ο κόπος που απαιτούνται για να είναι λειτουργικός ο άνθρωπός του (που δεν είναι σε καμία περίπτωση αμελητέα) αλλά ο κοινωνικός αποκλεισμός που κάνει την εμφάνισή του μαζί με τη νόσο και μοιάζει αναπόφευκτος. «Με το που ξεκινά η αρρώστια, οι πόρτες κλείνουν. Ακόμη και άτομα που είχες στην καθημερινότητα σου, όπως συγγενείς και φίλοι, σιγά σιγά αποστασιοποιούνται. Είτε γιατί λυπούνται, είτε γιατί δεν έχουν χρόνο, είτε γιατί βαριούνται την επανάληψη του λόγου του ασθενούς ή την γκρίνια του φροντιστή που περνά τόσο δύσκολα. Είναι πολλά. Και έρχεται πολύ γρήγορα η απομόνωση της οικογένειας». Η έντονη ψυχολογική πίεση, η μοναξιά και η ανατροπή κάθε δεδομένου στη ζωή του φροντιστή μπορεί να οδηγήσει, όμως, σε ακραίες καταστάσεις, αν δεν υπάρχει η απαιτούμενη βοήθεια και προς αυτόν.

«Ένας φροντιστής μπορεί να γίνει κακοποιητικός σε έναν ασθενή με άνοια. Όχι μόνον γιατί δεν γνωρίζει τον τρόπο για να τον περιποιηθεί και να καλύψει τις ανάγκες του. Αλλά μπορεί σε όλη αυτήν την μακροχρόνια διαδικασία να βγουν απωθημένα ή ο ίδιος να έχει τόσο επιβαρυμένη ψυχολογία που να γίνει κακοποιητικός ακόμη και απέναντι στο γονιό ή στον σύντροφο του» μας λέει η Ευαγγελία Αγγελίδου, έχοντας συναντήσει τέτοια παραδείγματα στην δεκαετή και πλέον πορεία της στην παροχή βοήθειας σε ανθρώπους με άνοια. Και εκεί μη κερδοσκοπικές οργανώσεις σαν την Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών Χαλκίδας έρχονται να προσφέρουν την πολύτιμη βοήθειά τους, καλύπτοντας κενά που αφήνει πίσω της η ελλιπής κρατική πρόνοια. «Πρώτα από όλα ερχόμαστε κοντά στους φροντιστές και τους υποδεικνύουμε που μπορούν να στραφούν και να πάρουν βοήθεια. Τους ενημερώνουμε για τις όποιες λίγες κρατικές παροχές και τις υπηρεσίες που μπορούν να έρθουν σε επαφή.

Το πιο σημαντικό όμως είναι η ψυχολογική υποστήριξη. Εμείς έχουμε το Κέντρο Ημέρας “Αγία Ειρήνη” Alzheimer Χαλκίδας όπου φροντιστές και ασθενείς βρίσκουν ένα χώρο και ανθρώπους που μπορούν να επικοινωνήσουν». Μάλιστα, από τον Απρίλιο του 2021 η Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer Χαλκίδας μαζί με το Ελληνικό Δίκτυο Φροντιστών ΕΠΙΟΝΗ υλοποιεί το έργο «Υποστήριξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων «Χρυσής ηλικίας»: Προάσπιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων ατόμων με άνοια και κατάθλιψη στην Τρίτη ηλικία (65+)» στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με διαχειριστή επιχορήγησης το Ίδρυμα Μποδοσάκη που περιλαμβάνει δράσεις ενημέρωσης και ανάπτυξης ικανοτήτων σε δημόσιους λειτουργούς στις Περιφερειακές Ενότητες Φθιώτιδας κι Εύβοιας της Στερεάς Ελλάδας.

Οι αόρατοι ήρωες της καθημερινότητας

Η κυρία Αγγελίδου δεν είναι η μόνη περίπτωση φροντιστή που είδε την άνιση αναμέτρηση του με τη νόσο του Alzheimer ως μια ευκαιρία για να βοηθήσει τον άνθρωπο που αγαπά, φέρνοντας στην επιφάνεια την αστείρευτη εσωτερική δύναμη που κρύβουμε μέσα μας. Ο 79χρονος Νίκος Αθανασιάδης είναι μια ξεχωριστή περίπτωση ανθρώπου. Όταν έμαθε ότι η πρώην σύζυγός του πάσχει από Alzheimer, προσφέρθηκε να γίνει ο ίδιος φροντιστής της. Οι δυο τους πλέον ζουν μαζί σε ένα σπίτι στη Δροσιά Ευβοίας. «Εγώ είμαι 79 και η σύζυγος 82. Γνωριζόμαστε πάρα πολλά χρόνια και αυτό βοηθάει. Αλλά βλέπω ότι αυτή η νόσος εξελίσσεται ως επί των πλείστων αρνητικά. Δεν βλέπω πώς μπορεί να υπάρξει ένα καλό τέλος»…

Παρόλο, που το ξεκίνημα της συζήτησης φανερώνει τις δυσθεώρητες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας φροντιστής, ο τόνος της φωνής του κύριου Αθανασιάδη αποπνέει μια γαλήνη και ηρεμία. Η ροή του λόγου του δείχνει έναν άνθρωπο με μοναδική οξυδέρκεια. Μέσα σε λίγα λεπτά σου μιλάει για τη γιόγκα, τη φιλοσοφία, τον Σαίξπηρ, τον Χέγκελ, τον βουδισμό, έχοντας πάντοτε στον πυρήνα της σκέψης του τον ανθρωπισμό…

«Άν το πάρουμε φιλοσοφικά το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ένα κράτος είναι να προετοιμάζει το μέλλον του -που είναι τα παιδιά- και να περιθάλπει το παρελθόν του -που είναι οι ηλικιωμένοι. Γι’ αυτό, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στο πώς γερνάει ο κόσμος».

Παρόλο που βρίσκεται λίγο πριν τη συμπλήρωση της όγδοης δεκαετίας της ζωής του, βλέπει την ασθένεια και τη φροντίδα της πρώην γυναίκας του σαν μια ευκαιρία να νικήσει τη μοναξιά, προσφέροντας απλόχερα αγάπη. «Δεν ήθελα να ζω μόνος μου. Γιατί μου αρέσει η μοναξιά, αλλά πάντα με άλλο ένα άτομο. Έτσι, αρχίσαμε να συζούμε με την πρώην σύζυγό μου στη Δροσιά Ευβοίας. Εγώ, βλέπω ότι εκπληρώνω με αυτόν τον τρόπο την υπόσχεση που δόθηκε στην αρχική τελετουργία γάμου μας στην Αγγλία, όπου συμφωνήσαμε να είμαστε μαζί “in sickness and in health” (στην υγεία και στην ασθένεια)».

Παρότι, ο τρόπος που ζει τη ζωή του είναι απόλυτα ισορροπημένος και θετικός, δεν κρύβει ότι η καθημερινότητα με έναν άνθρωπο που πάσχει από Alzheimer δεν είναι εύκολη υπόθεση.

«Ο φροντιστής δεν πρέπει να ξεχνάει ότι ο πρωταρχικός σκοπός της ημέρας είναι η φροντίδα. Η ζωή του είναι κομμάτι της ζωής του ανθρώπου που φροντίζει».

Και αυτή η πραγματικότητα γίνεται πιο δύσκολη, όταν γνωρίζεις εκ των προτέρων ότι κάθε μέρα που έρχεται συνήθως είναι πιο δύσκολη από την προηγούμενη. «Λίγο πολύ αυτό που βλέπω με την νόσο είναι ότι χάνεται η αναλογία των πραγμάτων, η ισορροπία».

Ο ίδιος, βέβαια, κάνει γιόγκα για να να κρατά το μυαλό και το σώμα του σε αρμονία, ενώ έχει ήδη προτείνει να ξεκινήσουν αντίστοιχα μαθήματα στο Κέντρο Ημέρας στην Χαλκίδα για τους φροντιστές. «Η βασική δουλειά πρέπει να γίνει με τους φροντιστές και την ψυχική τους ηρεμία. Είναι ο μόνος τρόπος για να είναι καλά και οι ασθενείς» ισχυρίζεται. Όσο για τον ίδιο και την εμπειρία που βιώνει στα 79 του χρόνια;

«Έχω πάντα στο μυαλό μου τα λόγια του Πολώνιου στον “Άμλετ”: “Αυτό πάνω απ’ όλα: να είσαι αληθινός στον εαυτό σου”. Αισθάνομαι τυχερός που μπορώ να είμαι αληθινός στον εαυτό μου»…

Η Α.Β. είναι 27 χρονών και άνεργη. Όλη της σχεδόν η ζωή περιστρέφεται γύρω από την φροντίδα του πατέρα της που πάσχει από υδροκεφαλία, η οποία εξελίχτηκε σε μια μορφή άνοιας, την οποία προσπαθούν να καταπολεμήσουν με φαρμακευτική αγωγή. «Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της δικής μας περίπτωσης άνοιας και αυτής του Alzheimer. Ο πατέρας μου είναι πιθανό να βοηθηθεί από την φαρμακευτική αγωγή και να πάει καλύτερα, ενώ στο Alzheimer δεν ισχύει κάτι τέτοιο – τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Βέβαια, προς το παρόν έχει σίγουρα ζητήματα μνήμης και λειτουργικότητας». Η επιλογή της να θυσιάσει πράγματα που χαίρονται συνομιληκές της για να φροντίσει τον πατέρα της ήταν απόλυτα συνειδητή. «Είχα χρόνο να το κάνω γιατί δεν εργάζομαι. Επιπλέον, είναι μπαμπάς μου… Ξέρω τα κουμπιά επικοινωνίας μαζί του. Καταγράφω κάθε μέρα τι κάνουμε και πώς το κάνουμε. Δεν θα μπορούσε κάποιος άλλος να τον προσέξει όπως εγώ. Γιατί πέραν από το ότι βοηθάω έναν άνθρωπο που έχει την ανάγκη μου, υπάρχει και το συναισθηματικό δέσιμο με τον μπαμπά μου.».
Η Α.Β. αναγνωρίζει ότι επηρεάζεται η καθημερινότητά της και ο χρόνος που διαθέτει για τον εαυτό της, αλλά βλέπει την όλη κατάσταση με μια θετική ματιά. «Πιστεύω ότι έχει να κάνει με το πώς θα το αντιμετωπίσεις εσύ προσωπικά σαν άνθρωπος. Αν το δεις από τη θετική του πλευρά ή αν η φροντίδα ενός ανθρώπου με άνοια θα σε καταπιεί. Το πρώτο σίγουρα εξαρτάται από την αποδοχή της κατάστασης.

Πρέπει να καταλάβεις ότι χρειάζεται εσύ να μπεις στον κόσμο του ασθενή και όχι να περιμένεις τον ασθενή να αντιληφθεί τον δικό σου κόσμο».

Δηλαδή να έχεις ενσυναίσθηση, όπως λέει και η κυρία Αγγελίδου: «Η ενσυναίσθηση είναι μια σπουδή που χρειάζεται να έχουμε από μικροί. Χρειάζεται να είμαστε ευαισθητοποιημένοι προς τα πάντα και κατ’ επέκταση προς τους ηλικιωμένους».

Το έργο «Υποστήριξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων “Χρυσής Ηλικίας”» υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα διαχείρισης την Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών Χαλκίδας και εταίρο το Ελληνικό Δίκτυο Φροντιστών Επιόνη.Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 12εκ, χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις