Πώς το Brain Gain μπορεί να γίνει πράξη το 2020

Έχουν περάσει δέκα χρόνια από την στιγμή που η Ελλάδα μπήκε στον κυκεώνα της κρίσης με ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που δημιουργήθηκαν να είναι και η μαζική έξοδος μορφωμένων νέων σε χώρες του εξωτερικού. Το Brain Drain, όπως συνοψίστηκε σε δύο λέξεις το φαινόμενο, συνεχίζει ακόμη και στις μέρες μας, έστω και σε μικρότερο βαθμό, όμως πλέον έχοντας αναγνωρισει το πρόβλημα κράτος και επιχειρήσεις κάνουν τα πρώτα βήματα – κάποιοι πιο δειλά κάποιοι πιο γεναία – για να το ανακόψουν και να το ανατρέψουν.

ICAP: Τα μεγέθη του φαινομένου Brain Drain

Για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά, η ICAP People Solution διεξήγαγε διεθνή έρευνα στη γενιά των νέων απόδημων Ελλήνων (γενιά του Brain Drain), με σκοπό να διερευνήσει τους λόγους για τους οποίους παρατηρείται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της “μετανάστευσης ανθρώπινου κεφαλαίου” και τους παράγοντες που θα συντελούσαν, στην επιστροφή των ατόμων αυτών.

Η φετινή έρευνα επιβεβαιώνει την εικόνα που κατέδειξαν οι προηγούμενες, ενώ εντοπίζει και κάποιες εξελίξεις. Συγκεκριμένα, το εκπαιδευτικό επίπεδο των συμμετεχόντων συνεχίζει να παραμένει υψηλό (πτυχιούχοι 95%), η πλειοψηφία εργάζεται στην Ευρώπη με πρώτη επιλογή το Ηνωμένο Βασίλειο, και μοιράζονται κυρίως μεταξύ διοικητικών, οικονομικών, σπουδών ΙΤ και μηχανικών. Κατά 60% μετακινήθηκαν στο εξωτερικό, αφότου είχαν ήδη εργαστεί στην Ελλάδα. Οι κυριότεροι κλάδοι στους οποίους απασχολούνται είναι οι: Πληροφορική, Τραπεζικός, Οικονομικός και Ασφαλιστικός. Ακολουθούν οι Υπηρεσίες προς επιχειρήσεις, η Επιστήμη και Έρευνα και η Εκπαίδευση.

Για ακόμα μία φορά, ο αριθμός των υπαλλήλων παρουσίασε μείωση και αντίστοιχα αυξήθηκαν οι ανώτερες και ανώτατες θέσεις, γεγονός που αποτυπώνεται και στις αμοιβές τους. Οι επιχειρηματίες παραμένουν ελάχιστοι. Το 58% εργάζεται στο εξωτερικό πάνω από 5 χρόνια με πρώτη αιτία αποχώρησης την έλλειψη αξιοκρατίας και τη διαφθορά στην Ελλάδα ακολουθούμενη από την οικονομική κρίση και την αβεβαιότητα στη χώρα. Κυριότεροι λόγοι για τους οποίους θα επέστρεφαν στην Ελλάδα είναι η οικογένεια, το κλίμα και ο τρόπος ζωής. Η αγάπη τους για τη χώρα και η δημιουργία οικογένειας οδήγησε πίσω στη χώρα αυτούς που έχουν ήδη επιστρέψει.

Συνδέονται με την Ελλάδα μέσω της γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισμού και το 41% δηλώνουν ότι υποστηρίζουν την Ελλάδα στο εξωτερικό λαμβάνοντας δράσεις στήριξης για την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Σημαντικό ποσοστό που συνεχίζει και αυξάνεται είναι το 42% το οποίο δε σκοπεύει να γυρίσει πίσω ενώ το 45% βλέπει την επιστροφή του μακροπρόθεσμα σε ορίζοντα άνω των 3 χρόνων. Λιγότεροι νέοι σε ηλικία (19% κάτω των 30 ετών) αποφασίζουν να φύγουν από τη χώρα σε σχέση με το παρελθόν. Σχετικά λιγότερα άτομα (20%) σε σύγκριση με παλαιότερα έχουν φύγει τα τελευταία 2 χρόνια από την Ελλάδα, αλλά τα άτομα που έχουν ήδη μετακινηθεί παραμένουν και εξελίσσονται εκεί.

Συμπερασματικά, ο πληθυσμός του Brain Drain μεγαλώνει ηλικιακά, στήνει τη ζωή του στο εξωτερικό δημιουργώντας οικογένεια. Επιπλέον εξελίσσεται εργασιακά, καταλαμβάνοντας υψηλότερες ιεραρχικά θέσεις, λαμβάνοντας μεγαλύτερους μισθούς και έχοντας περισσότερες μισθολογικές απαιτήσεις. Τα άτομα αυτά που επιτυγχάνουν στις νέες τους πατρίδες, κατά μεγάλο ποσοστό θα παραμείνουν εκεί, χωρίς να υπάρχει τρόπος για τη χώρα να αξιοποιήσει παραγωγικά τις εμπειρίες και τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει.

ΣΕΒ: Οι προτάσεις των εργοδοτών για την ανάσχεση του brain drain

Την παροχή κινήτρων για την αντιστροφή του brain drain και τη μετατροπή του σε brain gain προτείνει μεταξύ άλλων ο ΣΕΒ σε σχετική έρευνα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, περίπου 500.000 νέοι άνθρωποι, υψηλών προσόντων και δεξιοτήτων, εγκατέλειψαν τη χώρα την περίοδο 2008 – 2017, εξέλιξη που σύμφωνα με τον ΣΕΒ εκτός από τις συνέπειες της κρίσης, αντανακλά και τις διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας (έλλειψη αξιοκρατίας, διαφθορά, κακής ποιότητας κοινωνικές παροχές και κακές εργασιακές συνθήκες) ενώ δυσχεραίνει περαιτέρω τη δυνατότητα προσαρμογής και αντιμετώπισης των προκλήσεων της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.

«Σήμερα όλο και περισσότεροι, είτε δεν σκοπεύουν να γυρίσουν, είτε τοποθετούν τον επαναπατρισμό τους στο απώτερο μέλλον και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Βασική προϋπόθεση είναι η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης της εργασίας και του μη μισθολογικού κόστους, που επηρεάζει υπέρμετρα τα εισοδήματα των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.

Το πολύ υψηλό μη μισθολογικό κόστος της παραγωγικής εργασίας αλλά και η υπερφορολόγηση (έως 65% του μισθού σε ασφαλιστικές εισφορές και φόρους), έχουν συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του brain drain και αν δεν αντιμετωπιστούν, πολύ δύσκολα θα δημιουργηθούν οι συνθήκες για την αντιμετώπιση του φαινομένου», αναφέρει ο ΣΕΒ.

Στο πλαίσιο αυτό προτείνει μεταξύ άλλων την παροχή κινήτρων προς τις επιχειρήσεις που τους προσλαμβάνουν (π.χ. επιδότηση μισθού/εργοδοτικών εισφορών), καθώς και:

– Δημιουργία ελκυστικού εργασιακού περιβάλλοντος για ικανά στελέχη με εφαρμογή αξιόπιστων και διαφανών συστημάτων αξιολόγησης των εργαζομένων, επιβράβευση της καλής απόδοσης με την παροχή οικονομικών και μη κίνητρων, η παροχή της δυνατότητας εργασίας από απόσταση για ορισμένες ημέρες την εβδομάδα (μερική τηλεργασία) σε όσους εργαζόμενους το επιθυμούν, κ.α.

– Εφαρμογή στοχευμένων κλαδικών πολιτικών σε παραγωγικές δραστηριότητες υψηλής εξειδίκευσης Για παράδειγμα, η βελτίωση του θεσμικού πλαισίου για τις κλινικές μελέτες στην Ελλάδα θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας για επιστήμονες του τομέα της υγείας που σήμερα εργάζονται στο εξωτερικό.

– Θέσπιση κινήτρων που ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη, συνεργασία πανεπιστημίων-επιχειρήσεων, δημιουργία οικοσυστήματος καινοτομίας, κ.α.

Adecco: Το 22% των νέων ψάχνει εργασία στο εξωτερικό – Δώστε κίνητρα για επιστροφή

Το φαινόμενο brain drain παραμένει στα ίδια επίπεδα με το 2018 έχοντας όμως περιοριστεί σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια της μεγάλης φυγής σύμφωνα και με την τελευταία έρευνα της Adecco που παρουσιάστηκε στα μέσα Δεκεμβρίου.

Η έρευνα εξέτασε το ποσοστό των υποψηφίων/εργαζομένων που αναζητούν ενεργά για εργασία στο εξωτερικό, το οποίο έμεινε σταθερό με το 2018 στο 22%, ενώ το 2017 το ποσοστό είχε φτάσει το 33%.

Η ανάσχεση της τάσης φυγής των υποψηφίων σε χώρες εκτός Ελλάδας, σε συνδυασμό με ενέργειες που θα δώσουν κίνητρα σε εκείνους που τα προηγούμενα χρόνια έφυγαν και αναζήτησαν επαγγελματικές ευκαιρίες στο εξωτερικό θα μπορέσουν να φέρουν την ισορροπία και το υγιές “brain circulation” που θα βοηθήσει τη χώρα να επανέλθει σε γρηγορότερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Ελλάδα ξανά: Το κράτος παίρνει την πρώτη πρωτοβουλία

Ένα ειδικό πιλοτικό πρόγραμμα για τον επαναπατρισμό σε πρώτη φάση τουλάχιστον 500 Ελλήνων εργαζομένων του εξωτερικού με υψηλού επιπέδου ειδίκευση και διεθνή επιστημονική και επαγγελματική εμπειρία είναι ο στόχος του διεπιστημονικού εγχειρήματος «Rebrain Greece».

Το πρόγραμμα προβλέπει ελάχιστη αμοιβή 3.000 ευρώ το μήνα για τους επιστήμονες που θα αφήσουν την θέση τους στο εξωτερικό και θα επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Στόχος είναι να διασυνδεθεί ευθέως η Ελλάδα με τους Έλληνες της διασποράς, που διαπρέπουν, διακρίνονται και σταδιοδρομούν στο διεθνές περιβάλλον. Το 70% της αμοιβής, δηλαδή τα 2.000 ευρώ θα καλύπτονται από το πρόγραμμα με χρηματοδότηση της επιχείρησης. Η γενναία αυτή επιδότηση θα έχει διάρκεια ένα χρόνο, ενώ το πρόγραμμα ενσωματώνει υποχρέωση διατήρησης του εργαζόμενου με την ίδια αμοιβή για άλλους 12 μήνες τουλάχιστον.

Το πιλοτικό πρόγραμμα ονομάζεται «Ελλάδα ξανά» και παρουσιάστηκε από τον υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γιάννη Βρούτση, στο συνέδριο του Rebrain Greece που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 9 Δεκεμβρίου. Το «Ελλάδα ξανά» στοχεύει στον επαναπατρισμό επιστημόνων υψηλού μορφωτικού επιπέδου, κατόχων τουλάχιστον μεταπτυχιακού τίτλου, ηλικίας 28-40 ετών, προκειμένου να εργαστούν ως πρόσθετο προσωπικό σε επιχειρήσεις δραστηριοποιούμενες στην Ελλάδα, με βάση τις εξειδικευμένες ανάγκες με έμφαση στους τομείς των νέων επαυξημένων τεχνολογιών, όπου παρατηρείται σχετική έλλειψη.

Σύμφωνα με τον κ. Βρούτση, άμεσα θα ανοίξει στο πληροφοριακό σύστημα Εργάνη «Ειδική Φόρμα Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος» για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα. «Καλώ τις επιχειρήσεις να συμπληρώσουν την φόρμα, ώστε το υπουργείο να καταγράψει τις ζητούμενες από τις επιχειρήσεις ειδικότητες που θεωρούνται κρίσιμες για την ανάταξη του παραγωγικού μοντέλου», διευκρίνισε ο κ. Βρούτσης. Οι επιχειρήσεις που θα συμμετάσχουν στο «Ελλάδα ξανά» θα αναγνωριστούν με ειδική διαδικασία ως πρωτοπόροι –πρεσβευτές υψηλής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.

Try this at home: Η πρωτοβουλία της Stoiximan που έδωσε κίνητρα για την επιστροφή των νέων Ελλήνων

“Αν διαβάζεις το παρακάτω κείμενο από κάποια IP του εξωτερικού και ανάμεσα στις καθημερινές σου σκέψεις είναι πώς θα κάνεις το βήμα για να επιστρέψεις στη χώρα σου- όχι μόνο γιατί άρχισες να νοσταλγείς τους φίλους, το σπιτικό φαγητό, το ζεστό κλίμα και το ονειρικό ελληνικό καλοκαίρι, αλλά γιατί αναζητάς μια εταιρεία που είναι ικανή να στεγάσει τα επαγγελματικά σου σχέδια και φιλοδοξίες, στηρίζοντας στην πράξη την προσωπική σου ανάπτυξη- τότε είσαι στο σωστό μέρος. Αφιέρωσε λίγο χρόνο και θα καταλάβεις γιατί”…

Με τα λόγια αυτά υποδέχεται όσους μπήκαν στον πειρασμό να κάνουν κλικ το video που δημιούργησε η Stoiximan για να ενημερώσει την γενειά του brain drain για το πρόγραμμα της Try this at home. Του πρώτου, μεγάλου βεληνεκούς προγράμματος για την ανάσχεση φυγής των νέων που πραγματοποιεί εταιρεία στην Ελλάδα παρέχοντας κίνητρα.

Στόχος της πρωτοβουλίας επαναπατρισμού «Try this at home» είναι να κρατήσει τα νέα ταλαντούχα παιδιά στην Ελλάδα, αλλά και να δώσει κίνητρα στους Έλληνες του εξωτερικού να επιστρέψουν. Για αυτό η Stoiximan έχει δημιουργήσει ένα πλήρως στοχοθετημένο πακέτο επαναπατρισμού για όλους εκείνους που, έχοντας κάνει την επιλογή ζωής να μετακομίσουν στο εξωτερικό, είναι έτοιμοι να μοιραστούν το όραμά της εταιρείας. Να κυνηγήσουν τα όνειρά τους στην ίδια τους την πατρίδα.

Το πακέτο αυτό περιλαμβάνει μια σειρά από διευκολυντικά κίνητρα: 3 επιπλέον μισθούς, 2.000 ευρώ για τα έξοδα μετεγκατάστασης, αλλά και υποστήριξη μέσω του τμήματος ανθρωπίνου δυναμικού της Stoiximan για τη διευκόλυνσή σου στη διαδικασία της επιστροφής.

Όπως είχε αναφέρει στο News24/7 o Ηead of People and Culture της Stoiximan, Γιώργος Μοσχέτας η ανταπόκριση των νέων ήταν και είναι μεγάλη καθώς τη σχετική σελίδα που έχει δημιουργηθεί (braingain.stoiximan.gr) την επισκέπτονται καθημερινά πάνω από 2.000 άτομα.

Το ενδιαφέρον των νέων να επιστρέψουν είναι σημαντικό και αποδεικνύεται ότι ήδη 20 άτομα είχαν ενταχθεί στο δυναμικό της Stoiximan πριν ξεκινήσουν τα κίνητρα. Την ιστορία του ταξιδιού της επιστροφής καθώς και τις συνθήκες που συνάντησαν στην Stoiximan μοιράστηκαν μαζί μας πέντε τέτοιες περιπτώσεις.

Ο δρόμος της επιστροφής

O Βαγγέλης Σκαρκάλης εγκατέλειψε την Ελλάδα το μακρινό 2008, όταν ακόμη η οικονομική κρίση άρχισε να εκδηλώνεται. Πολύ γρήγορα κατάλαβε ότι οι ευκαιρίες που θα αναζητούσε στη χώρα του δεν θα ήταν μόνο λίγες, αλλά ακόμη λιγότερες σε συνάρτηση με τους επαγγελματικούς του στόχους.

Πρώτη στάση, το Λονδίνο και αμέσως επόμενη η Μάλτα. Έντεκα χρόνια μετά ο Βαγγέλης επιστρέφει πλέον στην Ελλάδα, κρατώντας τη φρεσκάδα, το ζήλο, την επιμονή και τη ζωντάνια «της νέας αρχής» στη νέα του επαγγελματική στέγη. Για τον ίδιο, όπως αναφέρει, η Stoiximan δεν ήταν απλώς μια ευκαιρία να επιστρέψει στην Ελλάδα, αλλά ένα πραγματικό, ανταγωνιστικό step-up για να συνεχίσει την καριέρα του.

Αθήνα, Λονδίνο, Παρίσι και πάλι πίσω στην Αθήνα. Τι είναι πράγματι τόσο σπουδαίο που μπορεί να σε πείσει να επιστρέψεις; Στα 28 της χρόνια, η Ισμήνη Νάσαινα είναι σίγουρη ότι έκανε τη σωστή επιλογή, αφήνοντας τα πέντε πρώτα δημιουργικά της χρόνια στην πόλη του φωτός και παίρνοντας στα χέρια της το εισιτήριο της επιστροφής στον τόπο της. Η απόφαση να «ξεβολευτείς» από την καθημερινότητα και τη ζωή που έχεις βάλει σε ένα ρυθμό- επιτέλους- δεν είναι σίγουρα ούτε εύκολη, ούτε μια σκέψη παρόρμησης.

Μια από τις πλέον δυσάρεστες επαγγελματικές εμπειρίες- κοινές για όλους ανεξαιρέτως – είναι η ανακοίνωση ότι η εταιρεία που εργάζεσαι ξαφνικά σταματά να λειτουργεί. Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιστορία του Κώστα Χελάκη. Με την οικονομική κρίση να «ανθεί», το 2011 ο Κώστας αποφάσισε να μετοικίσει στη Σουηδία. Ένα χρόνο μετά, βρέθηκε στο Γιβραλτάρ, με αρχικό στόχο να παραμείνει δύο χρόνια που τελικά έγιναν επτά.

Ευτυχώς, το ελληνικό καλοκαίρι τον έφερε για λίγο πίσω. Τότε ήταν που αποφάσισε να στείλει το βιογραφικό του στην Stoiximan η οποία και του ζητήσουμε να παρατείνει τις «διακοπές» του εδώ, στην Ελλάδα, από όπου και ξεκίνησε.

Η Χριστίνα Κουκουλάρη ταξίδευσε για Μάλτα το 2017, αξιοποιώντας μια επαγγελματική ευκαιρία που της δίνεται από την τότε εταιρεία στην οποία εργαζόταν. Κρατώντας ζεστό το όνειρο να ανακαλύψει όσα περισσότερα μπορεί από την εμπειρία του εξωτερικού, παρέμεινε στη Μάλτα με την πίστη ότι στο δρόμο της θα συναντήσει σύντομα εκείνη την ευκαιρία που θα της επιτρέψει να γυρίσει και πάλι πίσω στην Ελλάδα για να εξελίξει την καριέρα της όπως τη φανταζόταν.

Όπως λέει η ίδια, «έφυγα, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού μου ότι αυτό δεν ήταν κάτι μόνιμο και θα επέστρεφα. Ήθελα να γυρίσω στην Ελλάδα έχοντας βρει κάτι ανάλογο». Γεμάτη αισιοδοξία, η Χριστίνα θέλησε να δοκιμάσει να εργαστεί μαζί μας. Οι λόγοι που την προσέλκυσαν ήταν το προφίλ της Stoiximan: μια ραγδαία αναπτυσσόμενη, high tech εταιρεία, με ευρωπαϊκή κουλτούρα.

Ο Παναγιώτης Κρητικάκης δεν είναι μια απλή περίπτωση επαναπατρισμού. Στη Μάλτα, στην πολύχρωμη μικρή αυτή χώρα, έμεινε για 2 χρόνια- από το 2017 μέχρι και πρόσφατα-, έχοντας μάθει πολλά για τον κλάδο του gaming. Δεν ήταν στα άμεσα σχέδιά του να πατήσει τα πάτρια εδάφη, μέχρι που δέχτηκε την πρότασή μας. Οι λόγοι που τον έφεραν κοντά μας ,όπως λέει ο ίδιος, ήταν η επέκτασή της Stoiximan στο εξωτερικό καθώς και η αλματώδης εξέλιξη τα τελευταία χρόνια.