Αϊτή: “Έρχονταν τραυματίες, σαν σκιές ανθρώπων”

Με αφορμή τον νέο μεγάλο σεισμό που έπληξε την Αϊτή στα μέσα Αυγούστου και άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, τρεις Έλληνες που βρέθηκαν σε αποστολή στη χώρα μετά τον πρώτο καταστροφικό σεισμό του 2010 μοιράζονται εικόνες, στιγμές και ιστορίες που δεν θα ξεχάσουν ποτέ.

Ο Μανώλης Κοκκινιώτης, φυσιοθεραπευτής, έφυγε για Αϊτή δέκα μέρες μετά τον σεισμό του 2010, συμμετέχοντας στην επείγουσα παρέμβαση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

«Δεν μπορούσαμε καν να προσγειωθούμε στο αεροδρόμιο. Όλες οι ορατές υποδομές είχαν καταστραφεί εντελώς. Προσγειωθήκαμε στον Άγιο Δομίνικο και από εκεί οδικώς στο Leogane, μία μικρή πόλη γύρω στα 30 χλμ δυτικά από την πρωτεύουσα, Πορτ-ο-Πρενς. Είχαν μείνει μόνο μια χούφτα κτίρια σε όλη την πόλη, παντού έβλεπες ερείπια.

Τη νύχτα, στους σκοτεινούς δρόμους που φωτίζονταν μόνο από κεριά, λάμπες θυέλλης και που και που από κάποια γεννήτρια, χιλιάδες άνθρωποι κοιμόντουσαν ανάμεσα σε ερείπια, όπου υπήρχε ανοικτός χώρος. Όπου το φως επέτρεπε να διακρίνεις, φαινόταν ξεκάθαρα πως κανείς τους δεν είχε τίποτα περισσότερο από τα ρούχα που φορούσε, κάποιοι με ένα σεντόνι, μια κουβέρτα ή ένα ακαθόριστο μπόγο με λιγοστά πράγματα.

Μαζί με την υπόλοιπη ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στήσαμε ένα νοσοκομείο πεδίου σε ένα χωράφι, δίπλα σε ένα γκρεμισμένο σχολείο. Μέναμε κι εμείς σε σκηνές χωρίς στρώματα στην αρχή και χωρίς ντους.

Είχαμε βρει ένα ισόγειο κτίριο που δεν είχε βλάβες και σκοπεύαμε να το χρησιμοποιήσουμε για χειρουργείο, αλλά οι άνθρωποι είχαν τραυματιστεί τόσο πολύ ψυχικά, που κανείς δεν ήθελε να μπει σε κλειστό χώρο. Οπότε αναγκαστικά και το χειρουργείο στήθηκε σε ανοιχτό χώρο.

Το νοσοκομείο λειτούργησε μέσα σε λίγες μέρες. Υπήρχαν δεκάδες τραυματίες από το σεισμό που έπρεπε να περιθάλψουμε. Κάποιοι από αυτούς ερχόντουσαν με παραμελημένα τραύματα που είχαν αντιμετωπιστεί πολύ πρόχειρα ή και καθόλου για εβδομάδες μετά τον σεισμό.

Η μεγαλύτερη πρόκληση σε τέτοιες επείγουσες συνθήκες είναι ότι δεν έχεις τα κατάλληλα εργαλεία για να βοηθήσεις, οπότε εφαρμόζεις πιο ‘πρωτόγονες’ τεχνικές και συντηρητικές μεθόδους ώστε να κάνεις το καλύτερο που μπορείς για τους περισσότερους ανθρώπους. Αφαιρούσα γύψους με σουηδικό σουγιά, πατερίτσες δεν υπήρχαν για τους τραυματίες. Έφτιαξα ένα σχέδιο πάνω σε ένα κομμάτι χαρτόνι από μια κούτα με υλικά σε κάποιο μαραγκό και ξεκίνησε να φτιάχνει ο ίδιος πατερίτσες.

Μια μέρα, μας έφεραν μία νέα γυναίκα με σπασμένα τα οστά της λεκάνης. Δεν υπήρχε τίποτα που να μπορούμε να κάνουμε εκτός από το να της συστήσουμε ανάπαυση για μερικές εβδομάδες. Μια και κάθε γωνία στο νοσοκομείο ήταν πολύτιμη ανέλαβα να τη μεταφέρω στο σπίτι της. Έπρεπε να οδηγήσουμε μέσα από χωράφια μέχρι που το αυτοκίνητο δεν μπορούσε να προχωρήσει άλλο και μετά να συνεχίσουμε με τα πόδια μέχρι να φτάσουμε στο σπιτάκι που έμενε με την οικογένειά της. Ένα μισογκρεμισμένο δωμάτιο από ξύλο και λάσπη, το μισό πεσμένο και καλυμμένο με καλάμια. Κρεβάτι πουθενά. Ρώτησα αν είχαν ένα στρώμα να τη βάλουμε. Η μητέρα της κοπέλας έφερε τρία μεγάλα, ξερά φύλλα μπανανιάς και τα έστρωσε τακτικά σε ένα κομμάτι πατημένο χώμα στην αυλή. Την αφήσαμε εκεί με δύο κουβέρτες που είχαμε στο αυτοκίνητο αντί για στρώμα. Και ήταν από του τυχερούς αυτής της καταστροφής αφού κατάφερε να επιζήσει.

Ακόμη θυμάμαι μία 18χρονη κοπέλα που έφτασε στο νοσοκομείο εξαιρετικά υποσιτισμένη, σα σκιά ανθρώπου, με μία αρκετά περίπλοκη παθολογία. Καθόταν κουλουριασμένη χωρίς να κινείται, να μιλά ή να αντιδρά. Την κινούσαμε, την ταΐζαμε με ρινογαστρικό σωλήνα, τη βγάζαμε καθημερινά στον ήλιο και της μιλούσαμε ακόμα κι αν δεν αντιδρούσε. Αυτό συνεχίστηκε για πάνω από δύο εβδομάδες. Μέχρι που μία ημέρα γύρισε και κοίταξε τη νοσοκόμα που καθόταν δίπλα της και έσκασε το πρώτο χαμόγελο. Αυτή της έδωσε λίγη ημιστερεή τροφή και για πρώτη φορά τη μάσησε και την κατάπιε. Της έβαλε ένα πιάτο με φαγητό μπροστά της και άρχισε να τρώει μόνη της. Την επόμενη μέρα κατάφερε να κάνει τα πρώτα της βήματα. Οι άλλοι ασθενείς που την έβλεπαν καθημερινά στην αναπηρική πολυθρόνα άρχισαν να της φωνάζουν λόγια υποστήριξης και ενθάρρυνσης. Σύντομα μπορούσε να περπατήσει χωρίς βοήθεια και άρχισε να μιλάει και πάλι.

Έφυγα από την Αϊτή αισθανόμενος πως είχα ακόμη πολλά να δώσω. Με το ίδιο συναίσθημα θα φύγουν πολλοί εργαζόμενοι υγείας τους επόμενους μήνες μετά τον νέο φονικό σεισμό. Σημασία έχει να μην ξεχάσουμε. Να μην ξεχάσουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους που είχαν λίγα και έχασαν για άλλη μια φορά τα πάντα.

“Ο καιρός πέρασε αλλά το τραύμα παρέμεινε”

Σχεδόν ένα χρόνο μετά, τον Δεκέμβριο του 2010, η Αρετή Γρηγοράτου, φεύγει για την πρώτη της αποστολή στην Αϊτή ως εργαζόμενη στο τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού. Τα σημάδια της καταστροφής ήταν ακόμη έντονα.

«Γνώρισα την Αϊτή στην πρώτη μου αποστολή τον Δεκέμβριο του 2010, στο πρόγραμμα για τη χολέρα που εκείνη την εποχή έπληττε την χώρα. Θυμάμαι την πρώτη εικόνα του μισοδιαλυμμένου αεροδρομίου, και την διαδρομή προς την πόλη, με γκρεμισμένα σπίτια και χαλάσματα στις άκρες του δρόμου, σχεδόν ένα χρόνο μετά από το σεισμό.. Η Αϊτή είναι μια χώρα που συχνά αντιμετωπίζει φυσικές καταστροφές, και που σε συνδυασμό με τις πολιτικές αναταραχές και τη διαφθορά που περιορίζουν την ικανότητα κρατικής αντιμετώπισης  κρίσεων, οδηγούν τους πολίτες στη φτώχια και την  απόγνωση.

Επέστρεψα στην Αϊτή το 2016, στην επείγουσα παρέμβαση για τον τροπικό κυκλώνα Μάθιου. Δεν περίμενα ότι τόσα χρόνια μετά στην πρωτεύουσα θα υπήρχαν ακόμη εγκαταλελειμμένα μισογκρεμισμένα σπίτια και κατά τόπους στοίβες από μπάζα σε πεζοδρόμια, να θυμίζουν πως κάποιοι κάποτε ζούσαν και ονειρεύονταν εκεί. 

Αρκετοί από αυτούς αναγκάστηκαν να ξαναστήσουν τη ζωή τους σε μια άλλη γειτονιά ή πόλη, ενώ άλλοι δεν τα κατάφεραν και, έχοντας χάσει τα πάντα, ζούσαν σε συνθήκες φτώχιας και αστεγίας.

Ο καιρός πέρασε αλλά το τραύμα παρέμεινε:  ντόπιοι συνάδελφοι, ακόμα και μετά από τόσα χρόνια, μίλαγαν για τον σεισμό ως τη μεγάλη καταστροφή που βρήκε την πολύπαθη χώρα: όλοι είχαν κάποιον συγγενή,  φίλο, ή γνωστό που χάθηκε εκείνον τον Γενάρη».

“Οι ψυχικές συνέπειες είναι σοβαρές και χρόνιες”

Η Μάνια Βιδαλάκη, κλινική ψυχολόγος, βρέθηκε με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στην Αϊτή τον Μάρτιο του 2017 πέντε μήνες μετά τον τυφώνα Μάθιου. «Ο τυφώνας είχε ξυπνήσει τις τρομακτικές μνήμες από τον πρόσφατο μεγάλο σεισμό του 2010. Η αποστολή ήταν στο ΝΔ μέρος της χώρας, στο Port a Piment. Αυτή η περιοχή πλήττεται συχνά από τους τυφώνες και παραμελείται ιδιαίτερα από την κρατική βοήθεια ως απόμακρη και απομονωμένη.

Οι ψυχικές συνέπειες των φυσικών καταστροφών- όπως και όλων των τραυματικών γεγονότων -είναι εμφανείς και συχνά με σοβαρή βαρύτητα και με κίνδυνο χρονιότητας.

Γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες της περιοχής και τις πολιτισμικές συμπεριφορές των Αϊτινών που επανέρχονται στη μνήμη μου συμμερίζομαι την τραγικότητα και την ανθρώπινη οδύνη αυτής της περιόδου μετά τον νέο φονικό σεισμό.

Τα προβλήματα ασφαλείας, η έντονη παραβατικότητα και εγκληματικότητα της Αϊτής, οι συχνές επιθέσεις από συμμορίες συχνά οπλισμένων καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο το έργο διανομής νερού, τροφίμων και ιατροφαρμακευτικής βοήθειας στην περιοχή. Στις απομονωμένες περιοχές του Δυτικού Νότου η κρατική βοήθεια είναι ανύπαρκτη. Αυτά τα εξωτερικά και κοινωνικά δεδομένα δημιουργούν έντονα συναισθήματα οργής και απόγνωσης.

Η περίοδος των πρώτων εβδομάδων μετά το καταστροφικό γεγονός είναι η περίοδος του σοκ με τις έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, το έντονο stress και την δυσκολία αποδοχής των απωλειών. Ακολουθεί η περίοδος της διαμαρτυρίας όπου επικρατεί ο θυμός, η στεναχώρια, η αναζήτηση ενόχου. Και στη συνέχεια η περίοδος της ψυχικής επιβάρυνσης με αποδιοργάνωση, αίσθηση μοναξιάς, εγκατάλειψης και οδύνης, με ιδέες αυτομομφής και ενίοτε με ιδέες αυτοκτονίας. Διάφορες ψυχοσυναισθηματικές εκδηλώσεις που αναδύονται σε όλη αυτή την μετατραυματική περίοδο διαμορφώνουν συμπτώματα οργανικά και ψυχολογικά τόσο στους ενήλικες και τους ηλικιωμένους όσο και στα παιδιά και τους εφήβους.

Προσφιλές καταφύγιο ενδυνάμωσης με ιδιαίτερα πολιτισμικά και μεταφυσικά χαρακτηριστικά είναι η συρροή των ανθρώπων σε ντόπιες «εκκλησίες» και ντόπιους θεραπευτές όπου το αίσθημα θρησκευτικότητας προσφέρει ψυχική στήριξη και ασφάλεια.

Η παρουσία και ανθρωπιστική βοήθεια με προγράμματα υγείας και ψυχικής υγείας είναι πολύ σημαντικά στηρίγματα της κοινωνίας στην πολύμηνη αυτή περίοδο, συνοδεύοντας τα θύματα καταστροφών σε όλα αυτά τα στάδια έως το τελευταίο στάδιο της αποδοχής της απώλειας και του πένθους. Στην μακρόχρονη αυτή πορεία επούλωσης των απωλειών, σε ένα περιβάλλον που πλήττεται και ψυχικά επανατραυματιζεται αλλεπάλληλα, καιροφυλακτούν η λήθη και η απομόνωση. Άφαντοι μαχητές αυτής της διαδρομής, επίσης τραυματισμένοι και εξουθενωμένοι, οι ομάδες της ανθρωπιστικής βοήθειας που ευτυχώς είναι πάντα εκεί!».

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, είναι παρόντες στην Αϊτή εδώ και 30 χρόνια. Αυτή τη στιγμή ανταποκρίνονται στις έκτακτες ανάγκες που έχουν προκύψει μετά τον σεισμό των 7,2 Ρίχτερ που έπληξε τον νότο της χώρας στις 14 Αυγούστου 2021. Παρέχουν χειρουργική και ιατρική περίθαλψη σε τραυματίες και διανέμουν βασικά είδη πρώτης ανάγκης, ενώ προσφέρουν υπηρεσίες ύδρευσης και υγιεινής. Οι τακτικές δραστηριότητες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα συνεχίζονται, συμπεριλαμβανομένου του νοσοκομείου Tabarre στο Port-au-Prince, όπου φροντίζουν ασθενείς με σοβαρά εγκαύματα και τραύματα. Παρέχουν φροντίδα σε νέες μητέρες αλλά και υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας στο Port-a-Piment στην επαρχία Sud της Αϊτής, όπου και φροντίζουν θύματα σεξουαλικής βίας.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις