“All eyes on Rafah”: Πώς μια εικόνα που δημιουργήθηκε από AI σαρώνει στα social media

Τις τελευταίες ημέρες στα story των χρηστών του Instagram έχει εξαπλωθεί μια εικόνα που έχει δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη και απεικονίζει σκηνές προσφύγων να δημιουργούν τη φράση “All eyes on Rafah” (όλα τα μάτια στη Ράφα). Η εικόνα έγινε μια από τις πιο διαδεδομένες που σχετίζονται με τον πόλεμο που μαίνεται στη Λωρίδα της Γάζας. Μέχρι σήμερα, Πέμπτη (30/5) η εικόνα έχει κοινοποιηθεί περισσότερες από 51 εκατομμύρια φορές.

Ωστόσο, δεν διαδώθηκε μόνο στην πλατφόρμα του Instagram. Στο TikTok, το βίντεο ενός δημιουργού που σχολίαζε την εικόνα συγκέντρωσε 10 εκατ. αναπαραγωγές μέσα σε 24 ώρες από την ανάρτησή του. Αφού η εικόνα κοινοποιήθηκε σε έναν φιλοπαλαιστινιακό λογαριασμό στο X τη Δευτέρα, η ανάρτηση απέκτησε 8 εκατ. προβολές και 188.000 retweets μέσα σε λίγες ημέρες.

Παρόλο που το σύνθημα «όλα τα μάτια στη Ράφα» χρησιμοποιείται από τους φιλοπαλαιστίνιους εδώ και μήνες, η ραγδαία αύξηση των αναρτήσεων της εικόνας και η υιοθέτηση του συνθήματος από την κοινή γνώμη παρατηρήθηκε τις τελευταίες ημέρες. Αυτό οφείλεται στο ότι η διεθνής προσοχή στράφηκε προς τη Ράφα αυτή την εβδομάδα, μετά από την ισραηλινή επιδρομή σε καταυλισμό εκτοπισμένων στη Ράφα, το βράδυ της Κυριακής (26/5), η οποία είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον 45 Παλαιστινίων, λίγες μόλις ημέρες μετά την εντολή του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης στον Νετανιάχου για παύση των εχθροπραξιών στη Ράφα.

Αυτόπτες μάρτυρες περιέγραψαν σκηνές καταστροφής και θανάτους αμάχων από το χτύπημα, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών που κάηκαν μέχρι θανάτου στην πυρκαγιά που ακολούθησε. Η Ράφα θεωρούνταν ανθρωπιστική ζώνη για τους αμάχους. Ο ισραηλινός στρατός δήλωσε ότι στόχευε ανώτερους μαχητές της Χαμάς και ο πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, χαρακτήρισε τους θανάτους αμάχων «τραγικό λάθος».

Από τότε που το Ισραήλ ξεκίνησε τον πόλεμό του στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023 ως απάντηση στην επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κατακλυστεί από συγκλονιστικές εικόνες βίας. Ορισμένοι ακτιβιστές και χρήστες μάλιστα έχουν παραπονεθεί ότι οι πλατφόρμες λογοκρίνουν το περιεχόμενο που αναδεικνύει τις θηριωδίες του Ισραήλ.

Προς το παρόν, οι παρατηρητές δεν γνωρίζουν γιατί η ΑΙ-εικόνα ανέβηκε τόσο γρήγορα στην κορυφή των feeds του Instagram.

«Είναι δύσκολο να εξηγήσουμε γιατί αυτή η εικόνα έχει τραβήξει τα βλέμματα του κοινού και όχι άλλες», δήλωσε στη βρετανική Guardian ο Ναντίμ Νασίφ, ιδρυτής και διευθυντής της ομάδας παρακολούθησης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης 7amleh. «Θα υπέθετα πως οι εικόνες και τα βίντεο από εκείνη τη νύχτα (σ.σ. που κάηκε ο καταυλισμός των αμάχων στη Ράφα), η Meta ενδεχομένως να μείωσε το πόσο ορατές θα είναι στους χρήστες ή θα τις αφαίρεσε εντελώς».

Ακριβώς επειδή η εικόνα έχει δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη, φαίνεται να έχει ξεφύγει από οποιαδήποτε λογοκρισία βάσει λέξεων-κλειδιών, βοηθώντας στην εξάπλωσή της. «Το πρότυπο που δημιουργήθηκε με τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται να έχει περάσει την ανίχνευση λέξεων-κλειδιών ή τη λογοκρισία με βάση το κείμενο», δήλωσε ο Kawash στο Al-Jazeera

Αλλά θα μπορούσε να υπάρχει και ένας άλλος λόγος, σύμφωνα με ορισμένους εμπειρογνώμονες: Η εικόνα της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να είναι πιο “εύπεπτη” για ορισμένους θεατές από τις φωτογραφίες που απεικονίζουν την πραγματικά βάρβαρη εικόνα της κατάστασης που εκτυλίσσεται στη Γάζα, οι οποίες συχνά δείχνουν αίματα, πτώματα και ωμή βία.

«Το γεγονός ότι η εικόνα έγινε viral οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έντονη αντίθεσή της με τις κυρίαρχες εικόνες του πολέμου… Για να εξανθρωπίσουν τα θύματα στη Γάζα και τη Ράφα, οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μοιράζονται συχνά ζωντανές εικόνες με θύματα και θρηνούντα μέλη οικογενειών», δήλωσε στο Al Jazeera ο Eddy Borges-Rey, αναπληρωτής καθηγητής στο Northwestern University του Κατάρ.

«Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί οι αλγόριθμοι σε πλατφόρμες όπως το Meta [Facebook και Instagram], που έχουν σχεδιαστεί για να φιλτράρουν τη βία, δεν σημείωσαν αυτή την εικόνα. Σε αντίθεση με τις πραγματικές εικόνες του πολέμου, οι οποίες μπορεί να περιορίζονται ή να αφαιρούνται λόγω πολιτικών περιεχομένου, αυτή η εικόνα που δημιουργήθηκε με τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να κοινοποιηθεί πιο ελεύθερα, συμβάλλοντας στην ταχεία διάδοσή της», δήλωσε ο Borges-Rey.

Πώς ξεκίνησε το σύνθημα “όλα τα μάτια στη Ράφα”

Η ακριβής προέλευση της εικόνας με το σύνθημα «όλα τα μάτια στη Ράφα» είναι ασαφής, αλλά το Mashable ανέφερε ότι το πρότυπο Instagram που επιτρέπει στους χρήστες να το αναδημοσιεύσουν δημιουργήθηκε από έναν σχετικά μικρό λογαριασμό που φαίνεται να εδρεύει στη Μαλαισία και έχει μοιραστεί διάφορα φιλοπαλαιστινιακά γραφικά.

Εικάζεται πως η φράση μπορεί να προήλθε από τα σχόλια που έκανε τον Φεβρουάριο ο Δρ Rik Peeperkorn, εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη Γάζα και την κατεχόμενη Δυτική Όχθη, ο οποίος δήλωσε ότι «όλα τα μάτια» ήταν στραμμένα σε μια επικείμενη επίθεση στη Ράφα.

Η AI-εικόνα πάντως δεν έχει ομοιότητα με το πώς μοιάζει η Ράφα ή η Γάζα, καθώς δείχνει ένα ανοιχτό τοπίο στην έρημο με σειρές από σκηνές προσφύγων και χιονισμένα βουνά στο βάθος. Η Ράφα δεν μοιάζει καθόλου με αυτό. Ο ουρανός της είναι γκρίζος από τον καπνό των ισραηλινών βομβών και ο καταυλισμός είναι πυκνοκατοικημένος – σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, περίπου 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι αναζήτησαν εκεί καταφύγιο από τον Φεβρουάριο.

Καθώς η εικόνα απέκτησε όλο και μεγαλύτερη δημοσιότητα, ένας αριθμός διασήμων και λογαριασμών με επιρροή στο Instagram μοιράστηκαν την ανάρτηση με τα εκατομμύρια των ακολούθων τους. Οι Bella Hadid, Nicola Coughlan, Priyanka Chopra, Varun Dhawan και Alia Bhatt, ο καθένας από τους οποίους έχει δεκάδες εκατομμύρια ακόλουθους στο Instagram, αναδημοσίευσαν την εικόνα. Ο ηθοποιός Pedro Pascal και η τραγουδίστρια Dua Lipa μοιράστηκαν άλλες αναρτήσεις με το ίδιο σύνθημα.

Η δημοτικότητα της ανάρτησης οδήγησε, επίσης, σε αρκετές απομιμήσεις και αντι-εικόνες από φιλοϊσραηλινούς λογαριασμούς, συμπεριλαμβανομένης της ανάρτησης ενός γραφείου γραφικών που δείχνει έναν μαχητή της Χαμάς να κρατάει όπλο μπροστά από ένα μωρό, η οποία έχει κοινοποιηθεί περισσότερες από 300.000 φορές στο Instagram.